Læknaneminn - 01.10.1975, Qupperneq 13

um Dungals sést, að af þeim sem dáið liafa 61 til 70
ára eru 10% sollnir en 16,1% af þeim, sem deyja
71 til 90 ára. Enn má sjá af þessum skýrslum að af
þeim, sem fæddir voru 1861 til 1870 og krufnir
eftir 1930 fannst sullur í 22% en í 15% af þeim,
sem fæddir voru næsta áratug á eftir. Af þessum 20
ara hópi voru 18,5% með sulli eða nærri fimmti
hver maður. Þetta er ekki fólkið með kliniska
sullaveiki heldur hitt, sem hvergi hefði komið til
framtals hefði jrað ekki verið krufið.
Krufningatölurnar eru óyggjandi. Þær eru engar
getgátur, en þær ná til fárra af þeim, sem bjuggu í
landinu þegar sullaveikin var í algleymingi. Hitt er
getgáta mín og þó ekki út í bláinn, að mér finnst að
ef tekið er mið af krufningum Sæmundar Bjarn-
héðinssonar og Níelsar Dungals, að meirihluti lands-
fólksins - mikill meirihluli - hafi verið sullaveikur
áður en snúist var til varnar gegn þeim vágesti.
Þegar Krabbe og Finsen höfðu sýnt svo ekki varð
um villst hvernig sullir bárust í menn og skepnur, var
hafin herferð gegn veikinni og var Krahhe þar
fremstur í flokki. Hefði verið hægt að hindra, að
hundar kæmust í sulli — og það átti að vera auðvelt
~ þá hefði sullasýking horfið með þeirri hunda-
kynslóð sem þá lifði, því ekki mun taenia echinococc-
us þrífast í öðrum dýrum hér en hundum.
Að tillögu Krabbe var lagt fyrir Alþingi 1867
frumvarp lil laga um hundahald, sem miðaði að
því að fækka hundum. Skyldi hverjum bónda, sem
ælti búfénað eða þurfti að verja tún eða engjar
heimilt að hafa tvo hunda en fyrir hvern sem fram-
yfir væri skyldi greiða 2 ríkisdali á ári.
Urðu miklar umræður um frumvarpið og lyktaði
með því, að hreppsnefndum skyldi falið að ákveða
hve margir hundar væru nauðsynlegir hverjum
bónda og skyldi ekki greiða skatt af þeim. Bætt var
við ákvæði um að hreinsa skyldi hunda á kostnað
eigenda og grafa skyldi sollin líffæri eða brenna.
Stjórnin féllst á breytingu á skattgreiðslunni, en
ekki á hundahreinsunina. Var þá allt við sama, því
hreppsnefndir létu hvern bónda um það, hvað hann
þættist þurfa marga hunda.
Sat við þetta í 13 ár, en 1890 voru sett lög um
hundaskatt. Var þá hverjum þeim, sem bjó á meiru
en einu hundraði úr jörð utan kaupstaða, gert að
greiða 2 kr. af hverjum heimilishundi en aðrir
skyldu greiða 10 kr.
Sýslunefndum var heimilað að setja reglur um
hundahreinsun.
Löngu síðar var svo víða lagt hann við hunda-
haldi í kaupstöðum.
1924 samþykkti Alþingi heimildarlög fyrir bæjar-
stj órnir og hreppsnefndir, til þess að banna eða tak-
rnarka hundahald í kaupstöðum og kauptúnum.14
Bæjarstjórn Reykjavíkur samþykkti reglugerð um
að banna hundahald á kaupstaðarlóð Reykjavíkur
frá 25. sept. 192415 og er það bann enn í gildi.
Akranes, Hvammstangi og Keflavík fylgdu fast á eft-
ir og síðan flestir kaupstaðir.
Ekki varð Krabbe þó fyrstur til að benda á
leiðir til útrýmingar sullaveiki. Það gerði læknir frá
Lundúnum, Arthur Leared,12 sem kom hingað 1862.
Þann 23. des. það ár birtist í Þjóðólfi grein eftir
hann. Sagði hann, sem raunar var satt, að öruggast
væri að farga öllum hundum á Islandi en hann sá
að land, sem byggði afkomu sína á fjárbúskap gat
ekki verið hundlaust. Taldi hann næstbest að grafa
eða brenna alla sulli og hreinsa hundana. Var sú
hugmynd rétt en alla tíð hefur það verið vafaatriði
og deilumál hvort hundahreinsun kæmi að gagni
og ekki hefur það verið sannað svo mér sé kunnugt,
að taenia echinococcus gangi niður af hundum, enda
ekki hægt um vik að finna 4 mm langan orm í þeirri
súpu.
Líklega hefur þessum tillögum verið tekið fálega,
a. m. k. segir ritstjóri blaðsins: „Grein þá um sulla-
veikina á Islandi og ráð við henni, sem hér kemur
eftir dr. Leared í Lundúnum, þann er kom hér
snöggvasl í sumar, hefur hr. landlæknir dr. j.
Hjaltalín, beðið oss að taka í Þjóðólf eftir ósk
höfundar og þykir eigi um það synjandi, þó að oss
uggi að úrræði þau, sem upp á er stungið muni
verða torsótt til framkvæmdanna“.
Eftir að baráttan hófst gegn sullaveikinni tók
sóttin að réna, en þó gekk það hægt framan af. Þó
er svo komið nú, að henni hefur væntanlega verið
útrýmt. Hefur margt komið til, að sá árangur hefur
náðst. Þegar þekkl var lífshlaup bandormsins og
sýkingarhættir veikinnar, var farið að fræða fólk
um þau mál. Framan af munu ýmsir hafa lagt á
það hóflegan trúnað, sem þeim var sagt en smám
læknaneminn
11