Læknaneminn - 01.10.1975, Síða 14

saman fór það að síast inn og margir hafa farið að
gæta varúðar um meðferð sollinna innýfla. Aukinn
þrifnaður hefur og gert sitt svo og fækkun á
hundum eftir að þeir voru skattlagðir. Allt hefur
þetta stefnt í rétta átt, en ég held að breyttir búnað-
arhættir hafi verið það sem reið haggamuninn.
Jónassen9 segir 1882, þegar veikin var enn í al-
gleymingi: „I Köbstederne og paa Oerne i Brede-
bugten samt i Þykkvibær i Rangárvallasyssel synes
Sygdommen kun at forekomme som Undtagelse“.
Af liverju sullir voru ekki í Breiðafjarðareyjum
er augljóst mál. Þar voru engir hundar. En menn
vissu ekki þá hvers vegna veikin var óþekkt í
Þykkvabæ, þar sem var gnægð hunda og 500 fjár.
Árið 1925 skrifaði Matthías Einarsson grein16 í
Læknablaðið: Hvernig fær fólk sullaveiki? Sýnir
hann þar fram á, að mesta hættan á sullasmitun
fólks sé í kvíum og að kvíaám, sem eru hnappaðar
í heimahögum allt sumarið, sé líka hættara við sulla-
veiki en því fé, sem rekið er á fjali. Síðara atriðinu
hafði jón Finsen11 líka tekið eftir.
Hér á landi voru helmingi fleiri konur sullaveikar
en karlar og er það ólíkt því, sem er í öðrum sulla-
löndum, t. d. Argentínu og Ástralíu, þar eru karlar
oftar sýktir.
Kvíasmitun skýrir vel þennan mun. Kvenfólkið
mjólkaði ærnar. Þá verður líka auðskilið af hverju
veikin var óþekkt í Þykkvabæ, þar var aldrei fært frá.
Um aldamót er farið að reka lambær á fjall. Það
er orðið algengt um 1910 og nú er langt síðan
nokkurs staðar hafa verið ær í kvíum.
Ef litið er aftur á krufningaskýrslu Dungals13
sést, að sullur finnst varla í nokkrum manni, sem
fæddur er eftir 1890.
Áður á tíð var öllu fé slátrað heima, en eftir
aldamót fara að rísa upp sláturhús og nú er líklega
langt síðan nokkrum grip hefur verið slátrað annars
staðar.
Ræður af líkum, að hundar hafa ekki greiðan
aðgang að sollnum innýflum í sláturhúsum og þar
á að vera hægt um vik að tortíma sullunum. Er það
mikill munur frá því, er þau lágu eins og hráviði á
blóðvellinum fyrir hvaða hund, sem vildi nýta þau.
Sýnist mér að sláturhúsin ein ættu að geta tryggt
það, að taenia echinococcus væri aldauða á landi
hér.
Kann þá að vera, að breyttir búnaðarhættir hafi
tekið af okkur ómakið að útrýma sullaveikinni og er
sama hvaðan gott kemur.
Ég vil enda þetta spjall mitt með nokkrum orðum
úr grein, sem ég skrifaði í Læknablaðið 1962:17
„Mér þykir þá ekki ósennilegt, að tölur læknanna um
og eftir miðja öldina síðustu, hafi verið rangar.
Ekki þann veg, að þær hafi verið of háar, heldur á
hinn veginn, að þær hafi verið allt of lágar. Lands-
fólkið hefur verið undirlagt af sníkjudýri, sem hef-
ur sogið úr því merginn svo að þrek og afköst hafa
verið langt fyrir neðan það, sem eðlilegt hefur verið.
Búpeningurinn var líka sýktur af þessari sömu
ókind og raunar tveimur sullum öðrum — cysticer-
cus tenuicollis og c. coenurus og hefur þá væntanlega
verið afurðaminni en hraust fé. Þegar hér við bættist
harðbýlt land, erfitt veðurfar og verslunaráþján er
ekki að undra þó að héldi við landauðn. Hitt er
miklu furðulegra, að til skuli vera í dag íslensk
þjóð“.
Summary
Fragments of the history of hydatid disease in
Iceland. The possible way the disease was brought to
the country is touched upon.
The morbidity of the population is discussed:
1) On basis of estimates of contemporary physicians
at the time the disease was most ravaging.
2) On basis of autopsies performed after 1930.
18.5% of those born between 1861 and 1880
were infested, in those born after 1890 the di-
sease was practically non existent.
The experimental work of Krabbe and Finsen
proving that the hydatid disease in man and sheep
is identical, caused by taenia echinococcus, is men-
tioned.
Measures by the government to eradicate the di-
sease are reported:
1) Instructing the population about the life cycle
of the taenia.
2) Reducing the number of dogs by imposing a tax
on them.
3) Treating the dog with vermifuge.
4) Destroying diseased entrails of sheep.
Framliald á bls. 16.
12
LÆKNANEMINN