Læknaneminn - 01.10.1975, Side 35

Um Mœlieiningar
Ólafur Pétur Jakobsson, lœknanemi
Á undanförnum árum hetur orðið vaxandi hreyf-
ing í þá átt að staðla mælieiningar í vísindum, þ.
m. t. læknisfræði, til að menn geti með sem minnstri
fyrirhöfn skilið niðurstöður mælinga hver frá öðr-
um. Það kerfi, sem varð ofaná, er nefnt Le Systéme
International d’Unités eða Sl-kerfið í daglegu tali.
Er hér um að ræða eitt form af metrakerfinu.
Hið upphaflega metrakerfi, sem nú er um hundr-
að ára gamalt, var byggt á þrem grunnhugtökum,
þ. e. lengd (metra), massa (kilogramm) og tíma
(sekúndu). Fljótlega eftir síðustu aldamót varð ljóst,
að vegna hinna miklu framfara í eðlisfræði þurfti
að bæta fleiri hugtökum við, og endurtók sú saga
sig á nokkrum næstu áratugum. Grunnhugtök SI-
kerfisins eru nú orðin sjö talsins:
Griuinhugtak: Nafn SI einingarinnar Tákn SI einingarinnar
Lengd meter m
Massi kilogramm kg
Tími sekúnda s
Rafstraumur amper A
Hitastig kelvin K
Lýsing candela cd
Efnismagn mole mol
I Evrópu hefur samhæfing allra mælieininga eftir
þessu kerfi gengið átakalítið fyrir sig, og t. d. í
Englandi er vonast til, að breytingunni verði lokið
að fullu síðla árs 1975. Mörg læknisfræðirit gera
þegar þá kröfu til greinahöfunda að allar stærðir
seu í Sl-einingum, British Medical Journal t. d. frá
síðustu áramótum.
Hvað viðkemur spítalarannsóknarstofum eru það
niðurstöður í sambandi við massa, i'úmmál og
remmu (concentration), sem helst breytast. í SI-
kerfinu eru kilogram og meter einingarnar fyrir
massa og lengd, en ekki gram og centimeter eins
og nú tíðkast almennt. Einingar þessar eru þó
tengdar hinum fyrrnefndu með heilu margfeldi
af tíu og teljast því til afleiddra eininga Sl-kerfisins
eins og sést af þessari töflu:
Margfeldi Forskeyti Tákn
10^2 tetra- T
10° giga- G
10 ö mega- M
10 3 kilo— k
10 2 hecto— h
10 deca— da
10-1 deci- d
10-2 centi— c
10—3 milli— m
10-ö micro- my
10-9 nano- n
10— 12 pico- f
10-13 femto- p
10—18 atto- a
Breytingin á einingum remmumælinga er sú, sem
hvað víðtækastar afleiðingar hefur. Nú eru margar
einingar notaðar til að tákna remmu, sumar all-
furðulegar. Til þessa hefur mikið verið stuðst við
einingar, er tákna remmu sem massa/rúmmál, t. d.
mg/ml, og remma jóna hefur verið táknuð sem
equivalents/rúmmál, t. d. meq/1. Sem dæmi um
furðuhluti má nefna táknið mg% í merkingunni
mg per lOOml þótt orðrétt þýðing sé mg per lOOmg
og virðast menn kippa sér lítið upp við þann þús-
undfalda mun sem er á þessu.
Árið 1971 var endanlega kveðið á um þetta af
„the General Conference of Weights and Measures“,
Læknaneminn
29