Læknaneminn - 01.10.1975, Blaðsíða 36

sem ákvað að efnismagn skyldi mælt sem mole,
en skilgreiningin er: „Eitt mole af efni er það magn
af efninu, sem hefur sama massa og molekúlþyngdin
er“.
I lífrænum kerfum er þetta mun nytsamari eining
en þær eldri, því að það er vitað, að líffræðileg
virkni t. d. lyfja er bundin þéttleika mólekúla lyfs-
ins í líkamanum, þ. e. mol/1, en ekki massaþéttleik-
anum g/1. Þetta þýðir, að miklu auðveldara er að
gera sér grein fyrir quantitatífum mun á virkni
þeirra efna, er um ræðir, sem fer eftir mole- en ekki
massahlutföllum efnanna í lausninni eins og áður
segir.
I eftirfarandi töflu eru talin upp nokkur efni
og gildi, sem liggja innan normal remmumarka í
líkamanum, í massa- og Sl-einingum:
Efni Remma í massaein. Remma í Sl-ein.
Natríum 140 meq/1 = 140 mmol/1
Calcium (sem Ca++) 5,0 meq/1 = 2,5 mmol/1
Calcium 10,0 mg/100 ml = 2,5 mmol./l
Þvagsýra 5,0 mg/100 ml — 0,30 mmol/1
Creatinine 1,0 mg/100 ml = 88 mymol,/l
Cholesterol 150 mg/100 ml = 3,88 mmol/1
Bilirubin 1,0 mg/100 ml = 1,7 mymol/l
Glúkósi 100 mg/100 ml = 5,56 mmol/1
Járn (sem Fe+++) 100 myg/100 ml = 17,9 mymol/1
Albumin 4,0 g/100 ml = 620 mymol/1
Það sést af þessari upptalningu, að hreytingin
verður einföldust í sambandi við eingildar jónir,
vegna þess að meq/1 og mmol/1 eru tölulega eins. 1
öðrum tilfellum þarf að læra ný normalgildi.
Ut af hinum sjö grunneiningum SI kerfisins er
síðan hægt að skilgreina fjöldann allan af öðrum
einingum, t. d.
Stœrð Nafn T ákn Tengsl við grunn- ein. SI kerfisins
Kraftur Newton N ÍN = lkg m/s2
Orka Joule J 1J = lNm
Afl Watt W 1W = lj/s
Þrýstingur Pascal Pa lPa = lN/m2
= lkg/m s2
í þessu taka læknar fyrst og fremst eftir tveim
breytingum. Orkuþörf líkamans og þá um leið, hve
mikil orka felst í hinum ýmsu fæðutegundum, verður
í framtíðinni gefin í Joules, en ekki kaloríum. Hin
breytingin er sá nýi skilningur, að blóðþrýstingur
sé ekkert öðruvísi en annar þrýstingur, og beri því
að mæla hann í Pascals, þ. e. N/m2. Hér mun þó
við ramman reip að draga, því að menn eru fast-
heldnir á mmHg sem mælieiningu fyrir þrýsting,
en 1 mmHg = 133,32 Pa.
Þótt ekki sé nema gott eitt um það að segja, að
færa allar mælieiningar í samræmt kerfi, eru vissir
annmarkar á framkvæmd þess.
Til að geta gefið moleremmu efnis, þarf að
þekkja gerð mólekúls af efninu úl í æsar, en fæst af
t. d. próteinum líkamans eru svo vel þekkt. Þar til
úr rætist, er hugmyndin að tákna remmu þessara
efna með þeim einingum, sem nú eru notaðar, þ. e.
massi / rúmmál.
Remma ensíma í líkamsvökvum hefur til þessa ver-
ið metin sem fall af virkni þeirra við staðlaðar að-
stæður og síðan gefin upp sem einhverjar einingar.
Eining ensímvirkni er aftur fall af gerð og remmu
substratsins, hitastigi og plJ vökvans, sem efna-
hvarfið fer fram í, gerð og remmu buffersins og því,
hvort til staðar eru efni, sem auka eða hindra virkni
viðkomandi ensíms. Það skal því engan undra, þótt
sama ensímið sjáist mælt í mörgum einingum, t. d.
eru notaðar a. m. k. 5 mismunandi einingar fyrir
alk. fosfatasa og a. m. k. 8 fyrir lactate dehydro-
genasa.
Það markmið, sem stefnt er að til að einfalda
málið, er að skilgreina eina mælieiningu og vinna
síðan að því, að hún útrými öllum hinum. Eining
þessi nefnist Alþjóðleg Eining (International Unit)
og er skilgreind sem það magn ensíms, sem hvatar
breytingu á einu micromole af substrati á mínútu
við staðlaðar aðstæður. Þessi hugmynd hljómar vel,
en framkvæmdin hefur enn ekki tekist sem skyldi,
]jví að menn eru ekki á eitt sáttir, hvað séu staðlaðar
aðstæður, en vandamál af því tagi standa venjulega
ekki lengi í veginum.
Þriðji flokkur klíniskra mælinga, sem ekki er hægt
að túlka beint í SI kerfinu, eru mælingar, sem ekki
Framhald á bls. 57.
30
LÆKNANEMINN