Læknaneminn - 01.11.1977, Qupperneq 21

I tilefni gigtarárs
Jón Þorsteinsson læknir

gt er tilgengari, veldur ineiri þján-
ingii. fötlun og vinnutupi en nohkur
unnar sjúhdómur.
Þetta eru staðreyndir sem blasa við á Gigtarári.
Lengi vel var mönnum þetta ekki ljóst og það var
ekki fyrr en fyrir 15 árum síðan er Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunin (WHO) lét gera úttekt á gigt-
sjúkdómum í Vestur-Evrópu að augu manna opnuð-
ust fyrir þessu gífurlega vandamáli. Niðurstaðan af
könnun WHO var sú að „gigtsjúkdómar eru óðum
að verða sá sjúkdómaflokkur, sem er hvað algeng-
astur í Vestur-Evrópu, en einnig hvað dýrastur í
meðförum og einnig mest vanræktur.1'1
Ttðiii gigtsjáhdónia
Um 20% þjóðfélagsþegna hafa að staðaldri ein-
kenni um gigtsjúkdóma og eru þannig stærsti sjúkl-
ingahópurinn í þjóðfélaginu.2 1-2% hafa iktsýki
(arthritis rheumatoides) og 5% þeirra iktsjúku eru
börn. Slitgigt (osteoarthrosis) er enn algengari og
er talin algengasti sjúkdómurinn hjá öldruðu fólki.3
Um 1—2% hafa aðrar tegundir af liðagigt, svo sem
psoriasis-liðagigt í fullorðnu fólki, hryggikt (spon-
dylitis ankylopoietica) í ungum körlum, „rauðir úlf-
ar“ (LED) í ungum konum, þvagsýrugigt í full-
orðnum körlum og svo framvegis.
Um tíðni gigtar á Islandi er heilmikið vitað. Fyr-
ir 130 árum síðan kannaði Schleisner tíðni sjúk-
dóma á íslandi og voru sullir, gigt og hysteria al-
gengastir. 10% þeirra sem þá leituðu læknis voru
gigtveikir.4 Þetta er sama hlutfall og Helgi Valdi-
marsson og félagar fundu í Hvammstangalæknishér-
aði5 og Guðjón Magnússon og Olafur Sveinsson
fundu nú nýlega í Skagafirði.6 I hópskoðun Hjarta-
verndar kvörtuðu rösk 15% karla og tæp 30%
kvenna um liðverki7 og eru þá ótaldir bakverkirnir
sem er meiriháttar vandamál hér sem annars staðar.
íiigtin er dgr
Kostnaðarhliðin snýr bæði að sjúklingnum og
þjóðfélaginu. Það er vitað að 10% fjarvista úr iðn-
aði í Bretlandi orsakast af gigtsjúkdómum af ein-
hverri tegund og algengasta ástæða fyrir fjarvistum
ungs fólks frá vinnu er brjósklos í baki.3 I Svíþjóð
hefur fjöldi þeirra sjúklinga sem fá örorkulífeyri
vegna gigtsjúkdóma farið vaxandi og þar fer tíðni
gigtsjúkdóma einnig greinilega vaxandi.2 Hér á Is-
landi virðist ástandið svipað þar eð 40% íslenzkra
öryrkja hafa fengið á sig einhverjar gigtar-diagnos-
ur.8 I Austur-Þýzkalandi, sem státar af jafnrétti
þegnanna, hafa rannsóknir leitt í ljós að sjúklingar
með króniska liðagigt færast æ neðar í þjóðfélags-
stiganum og lækka í tekjum, verða sem sé fátækari
þrátt fyrir alla félagslega aðstoð. Við getum svo í-
myndað okkur hvernig ástandið er hér hjá okkur
þar sem lífsgæðakapphlaupið byggist á yfirvinnu og
,,akkorðum“. Félagsleg og þjóðhagsleg áhrif gigt-
sjúkdóma eru því geysimikil. Kostnaður vegna
sjúkradagpeninga og örorkulífeyris er meiri en
greiðslur vegna lækninga. Aðalatriðið er þó það að
gigtsjúkdómar valda meiri og langvinnari vanlíðan
en nokkrir aðrir sjúkdómar.
fwigtin er eunriekt
En hvers vegna eru þessir sjúkdómar þá vanrækt-
ir þegar þeir eru svona kvalafullir og valda mikilli
bæklun? Svo vitnað sé í prófessor Watson Buchanan
þá er svar hans það að þessir sjúkdómar þykja ekki
fréttnæmir. Þeir fá ekki rúm í sjónvarpi eða á for-
síðum dagblaða. Oftast byrja þeir hægt og sígandi
og kreppa fólk fremur en að kála því. Onnur ástæða
er sú að liðamótin höfða ekki eins mikið til sálar-
innar eins og t. d. hjartað, svo fólk er síður tengt
sálrænum tengslum við liðina sína. Ef prófessor
Christian Barnard þyrfti t. d. að flytja mjaðmarliði
milli manna þætti það varla fréttnæmt, en fram-
LÆKNANEMINN
15