Læknaneminn - 01.04.1979, Blaðsíða 29

leysni flestra þessara efna safnast þau fljótt í fitu-
1 íkan vef svo sem beinmerg og taugakerfi. Niður-
brot er helst í lifur, með ummyndun í önnur sam-
bönd og konjugasjón í vatnsleyst form sem síðan
útskiljast í þvagi. ÚtskilnaSur um þvag og lungu í
óbreyttu formi, þegar komið er í hreint loft, eru mik-
ilvægustu leiðirnar. Sem dæmi má nefna að toluen
skilst að nærri % út um nýru en um fimmti hluti um
lungu. Helmingunartími þess í líkamanum er um 7%
klst. og reikna má með að enn sé um 1% eftir þegar
2 sólarhringar eru liðnir frá því menn eru útsettir.
Triklóretylen skilst að hálfu út um nýru sem triklór-
ediksýra, en að hálfu óbreytt um lungu. Þannig er
um mörg þessara efna og gefur auga leið að þau
safnast fyrir við endurteknar exponeringar,4'5’0’7
svo sem í daglegri vinnu.
4. Áhattta
I- Slys vegna bruna og sprenginga. Mörg þessi
efni eru mjög eldfim og springa auðveldlega. Klór-
nðu samböndin einna síst, en þau geta hins vegar
niyndað saltsýrugufur og fosgen við bruna (t.d.
við nálægar reykingar eSa logsuðu ) og önnur hættu-
leg sambönd eins og díklóretylen sem er neurotox-
iskt' og geta þannig efnabreytingar orðið í and-
i’úmslofti á vinnustað.
II. Bráðar eilranir. Þær geta Hka orðiS beint af
þessum efnum.
Hl. Síðkomin eiluráhrif eru algeng, og mönnum
sest áreiðanlega oft yfir þau.
Áhœtta oy einhenni eftir líffwra-
herfmn
a- Taugakerfið.
lJ Bráð einkenni frá miðtaugakerfi.
Narkótísk eða svæfandi áhrif 11 (11 — lífræn
leysiefni) eru vel Jrekkt og nægir í ]uví sambandi
að benda á triklóretylen, sem mikið er notað í
iðnaði og hefur verið notað sem svæfingalyf
(trilen).7’24 Þessi efni geta því breytt meðvit-
undarástandi fólks við vinnu, fíkn eða slysni, t. d.
eftir inntöku ölvaðra eða hjá börnum,8’9 og sjást
LÆKNANEMINN
Jrá svæfingarstigin með örvun og rúskennd eða
árásarhneigð, rugli, ofskynjunum, somnolens,
meðvitundarleysi og dauða. Einkenni eftir inn-
öndun (og inntöku) eru höfuðverkur, svimi,
ógleði, lystarleysi og jafnvel uppköst.1(> Rús-
kenndin getur valdið löngun í að endurtaka
‘áhrifin og fíkn (,,sniffarar“).41 Undir áhrif-
um 11. lækkar alkóhólþol verulega. Menn geta
orðið drukknir af einum bjór. Varanlegar af-
leiðingar bráðra eitrana geta verið bæði starf-
rænar svo sem gleymni, taugaveiklun og þung-
lyndi og vefrænar, svo sem flogaveiki og heila-
ritsbreytingar.1 2
ii) Krónísk eða síðkomin einkenni frá miðtauga-
kerfi.
Stöðugur eða tíður höfuðverkur og svimi, riða,
ógleði, lystarleysi, vanlíðan, svefntruflanir, im-
potens og aðrar kynlífstruflanir. Mest áberandi
er stöðug þreyta og úthaldsleysi. Lengri og lengri
tíma frá efnunum þarf til að ná sér upp og verða
eðlilegur. Þreytan vex og menn leggja sig sí og
æ, dotta í vinnunni og verður ekkert úr verki
heima. Persónuleikabreytingar sjást, menn verða
auðertir og fá reiðiköst venju fremur og raskar
þetta jafnvægi fjölskyldunnar og heimilisvanda-
mál koma upp.13,15 Menn geta orðið þung-
lyndir, viðkvæmir og gleymnir og er það
ásamt skertri athygli og einbeitingarskorti vel
Jiekkt og hefur verið staðfest með prófum.14
Menn eru óeðlilega lengi að læra nýjar starfs-
aðferðir og verða gleymnir á sjálfsögðustu hluti
og missa Jrráðinn í samræðum. Slysahætta eykst
af þessu öllu. Talað er um presenilan demens
og neuratsheni.15’16
iii) Taugar.
Perifer neuropatia er fremur síðkomið ástand og
hefur verið lýst paresthesíum, dofa, skertu snerti-
skyni og jafnvel paresum. Þá hefur verið lýst op-
ticus neuritis. Dæmi um efni sem skaða periferar
og heilataugar eru MBK (=metyl n-butyl ket-
on), 2,5-hexandíón, n-hexan, tríklóretylen, metyl
alkóhól, CS6 o. fl.17
Framangreind einkenni geta gengið til baka eða
21