Læknaneminn - 01.04.1979, Blaðsíða 35

tafla I
Dœmi um samspil jrumna í ónænuissvörum.
Tegund svörnnar Aðal samstarjsjruma
Aðstoð viS mótefnamyndun
Bading á mótefnamyndun
Fjölgun T eiturfrumna
Myndun síðkomins ofnæmis
Þroskun frumueyðandi
T frumna
Bæiing á síðkomnu ofnæmi
Ræsing gleypla í frumueyðingu
Frumubundin frumueyðing í
mótefnasvari
* M0 = gleypiar.
M0,* T og B frumur
T og B frumur (og ? M0)
M0 og T frumur
M0 og T frumur
T frumu undirflokkar
T frumu undirflokkar
T frumur og M0
T, B og K frumur
þessum frumum (tafla III), og þeim hefur verið
skipt í marga undirflokka m.t.t. mismunandi úthýð-
issérkenna og annarra eiginleika, sem ekki mun
fjallað nánar um hér. Þó hefur nýlega verið sýnt
fram á að vissir efnaþættir í úthýði T frumna (Ly-
mörk) (Ly antigen/markers) eru ákvarðandi fyrir
flokkun T frumna í mismunandi starfshópa, og mun-
um við víkja að því síðar. Enda þótt þættir, sem
samsvara Ly mörkum í músum, hafi enn ekki verið
greindir í öðrum dýrategundum, þá benda nýleg-
ar athuganir til þess, að nota megi svokölluð TLL
og TH2 mörk til að ákvarða mismunandi starfs-
flokka T frumna í mönnum,3 sjá töflu IV.
Vtxlverkanir frumna «;/
ónœmisstilling
Rannsóknir á stillandi víxlverkunum eililfrumna
hófust fyrir u.þ.b. 10 árum, þegar sýnt var fram á
að B frumur þurfa á hjálp T frumna að halda til að
framleiða mótefni gegn sumum vækjum, enda þótt
þær síðarnefndu geti sjálfar ekki myndað mótefni.
Síðar hefur verið sýnt fram á, að þetta samspil B
og T frumna á sér neikvæða hliðstæðu, þ.e. T frum-
ur geta einnig bælt (eða hemlað) B frumur (T bæl-
ing).4-5
Það er nú vitað, að allar ónæmissvaranir eru
háðar stillandi víxlverkunum milli mismunandi
frumna. Stutt er síðan skilningur hyrjaði að glæðast
á því, hve víxlverkanir þessar eru flóknar. Þær
ræsa, bæla eða örva ónæmisviðbrögð, og stilla
þau þannig eftir magni, gerð og staðsetningu vækis-
áreitis.
Ennfremur benda nýlegar athuganir til þess, að
vissir þættir frumuhimnunnar gegni lykilhlutverki
í þessum stilliverkunum. Þessir þættir eru afsprengi
genasamstæða, sem ákvarða vefjaflokka (The Maj-
or Histocompatibility Complex). Þetta hefur mikla
og víðtæka líffræðilega þýðingu, sem margir vinnu-
hópar eru að rannsaka.0
Aður en við víkjum að nokkrum megineinkenn-
um víxlverkana T og B eitilfrumna, gæti verið gagn-
legt að rifja upp í mjög stuttu máli nokkra þá eigin-
leika vækja og antigena er máli skipta, og einnig
að lýsa nokkrum þeim tilraunakerfum, sem mest
hafa verið notuð til að kryfja þessi fyrirbæri til
mergjar.
Antigen og vœki
Efni hafa yfirleitt ekki vækisvirkni nema sam-
eindaþungi þeirra sé yfir 5000 dalton. Þau verða
einnig að vera aðgengileg og tilreidd á viðeigandi
hátt fyrir eitilfrumur. Ennfremur þurfa þau að vera
framandi fyrir einstaklinginn að því leyti að hafa
TAFLA II
Mismunandi þroskastig B jrumna í músum.
Þroskastig Ig á himnu Aðal líkamshólj A/leiðingar vœkisáreitis
Forstig B fruniu Vantar Fósturlifur og beinmergur Blind á væki
Ófullburða B frumur Aðeins Ig M Milti Þolun
Þroskaðar óreyndar B fr. IgM & IgD Blóð, eitlar, milti Frumsvar (IgM)
Minnisfrumur Aðeins IgD Hringsóla Endursvar (IgG eða IgA)
Plasmafrumur Ekki til staðar Beinmergur (IgG) eða görn (IgA) Blindar á væki
læknaneminn
25