Læknaneminn - 01.03.1981, Blaðsíða 14

hafa verið settar fram til að skýra sálrænar orsakir
bráðra sáðláta. Þeim verða ekki gerð tæmandi skil
hér, en kvíði um að standa sig ekki nógu vel og að
valda makanum vonbrigðum, geta átt sinn þátt í
þessu. Eins er oft orsakarinnar að leita í samband-
inu, og má oft finna bækla reiði í garð maka, sér-
staklega hjá karlmanninum, sem ómeðvitað reynir
að hafa ánægjuna af konunni með því að vera búinn
löngu áður en hún nær fullnægingu.
Meðferðin byggist á að fá manninn til að ein-
beita sér að þeim tilfinningum, sem koma rétt áður
en honum verður sáðfall. Það verður að skýra ná-
kvæmlega fyrir Ijáðum aðilum í hverju meðferðin
er fólgin, áður en hafist er handa, sérstaklega þar
sem konan fær iitla ertingu sjálf í hyrjun. Er því
heppilegast, að þau komist að samkomulagi sín á
milli, á hvern hátt maðurinn eigi að veita henni
fullnægingu án þess að til samfara komi. Næsta stig
í meðferð er síðan það, sem áður hefur verið lýst.
En þegar manninum hefur risið hold, þá leggst hann
á bakið og konan ertir penis með höndum eða
munni Maðurinn á hins vegar að einbeita sér að til-
finningunum, sem rísa í penis. Rétt áður en honum
verður sáðfall, gefur hann konunni merki um að
hætta. Er þetta síðan endurtekið tvisvar enn, og í
fjórðaskiptið er haldið áfram þannig að til sáðfalls
komi. Þetta er síðan gert 3—4 kvöld í röð. Ef vel
gengur, þá er næsta skrefið erting með penis í vag-
ina. Konan er ofan á, og maðurinn stjórnar hreyf-
ingum hennar, þannig að hún hætti áður en til sáð-
falls kemur. Er þetta endurtekið á sama hátt og lýst
var hér að ofan. Þegar þau hafa náð valdi á þessu,
þá gera þau sömu æfingar, en nú í hliðarstellingu.
Það getur tekið langan tíma áður en þau geta verið
í stellingu, þar sem maðurinn er ofan á, stafar það
m. a. af því, að í þeirri stellingu verður hann fyrir
mestri ertingu. Árangur er mjög góður, 98% lækn-
ast.
Sein sáðlát (ejaculatio retardata). Þetta fyrirbæri
er ekki eins algengt og þær truflanir, sem var lýst
hér að framan. Hér er um að ræða sáðlát utan vag-
ina, þegar samfarirnar duga ekki til að framkalla
sáðlátið. Þetta getur gerst öðru hvoru, og getur mað-
urinn kippt því í lag með því að auka ertinguna á
einhvern hátt. Oft er það þá slaðbundið, og þá bund-
ið ákveðnum mótaðila, eða einhverri ákveðinni
stemningu. En þegar verst lætur, þá er það mannin-
um ómögulegt að ná fullnægingu á nokkurn hátt.
Viðbrögð beggja aðila eru að sjálfsögðu vonbrigði,
jafnvel reiði- og þunglyndisviðbrögð. Haldi þetta
ástand áfram í nokkurn tíma, þá getur það leitt til
vangetu hjá manninum.
Líkamlegar orsakir eru hér sjaldgæfar umfram þá
sjúkdóma, sem hafa áhrif á aðra þætti kynlífs. Áug-
Ijóst er þó, að sjúkdómar og lyf, sem hafa áhrif á
sympatiska taugakerfið, hafa áhrif á sáðlát. Hér ber
helst að nefna blóðþrýstingslyf og svo Melleril, sem
getur valdið öfugstreymi sáðs, þ. e. inn í þvagblöðru.
Sálrænar orsakir eru þær sömu og í vangetu.
Meðferðin byggist að mestu leyti á atferlismeð-
ferð, „systematic desensitation“. Hjónunum er sagt
að gera hvað sem þeim detti í hug fyrstu dagana til
að erta hvort annað kynferðislega, nema að hafa
samfarir eða gera annað sem gæti leitt til sáðláts.
Þetta leiðir yfirleitt til aukinnar kynertingar og er
þeim sagt að halda áfram á sömu braut, en auk þess
er manninum sagt að hafa sáðlát undir kringum-
stæðum þar sem hann sé öruggur um að það takist.
Þarf hann þá kannski að fróa sér sjálfur og þá jafn-
vel í fjarlægð frá konunni, í öðru herbergi ef svo
ber undir. Meðferðin beinist síðan að því, að hjálpa
manninum að hafa sáðlát í nálægð konunnar, síðan
með því að hún frói honum og að síðustu í vagina.
Ekki er vitað enn um tölfræðilegan árangur af þess-
ari meðferð, þar eð enn hafa of fá tilfelli verið kynnt
til að niðurstöður séu marktækar.
KONUR
Það virðist hafa reynst sérfræðingum erfitt að
komast að niðurstöðu, sem þeir geta verið sammála
um, varðandi orsakir og tíðni kynlífstruflana hjá
konum. Kynsvörun kvenna hefur ekki verið rann-
sökuð eins ýtarlega og kynsvörun karla, og eru sum-
part þess vegna hugtök sem lýsa kynsvörun kvenna,
ekki vel skilgreind. Er almennt talað um kynkulda
(frigidity) kvenna, en í raun þá getur verið um
truflun að ræða á öðrum hvorum eða báðum þátt-
um kynsvörunar, eins og hjá körlum.
Eitt af því, sem valdið hefur hvað mestum deilum
í þessu sambandi síðustu 60 árin, er umræðan um
fullnægingu (orgasm) kvenna. Freud hélt því fram,
að fullnæging, sem fengist vegna ertingar sníps (clit-
12
LÆKNANEMINN