Læknaneminn - 01.03.1981, Síða 20

glyserin var gefið, fengu isosorbið dinitrat og hep-
arin í þrjá daga. Eftir það var hjartaþræðing endur-
tekin. I báðum tilvikum reyndist hin lokaða æð nú
opin við þrengslin, og fylltist æðakrefið handan
þrengslanna vel. Þessar rannsóknir og fleiri leiða að
því sterk rök, að hjartadrep stafi stundum a. m. k. af
samdrætti í kransæð. Oftast er staðbundin fitusöfn-
un (atheromatosis) í veggjum slíkra æða, en ekki
er það óbrigðult sbr. sjúkrasöguna, er fyrr greindi.
Rétt er að nefna hér hugsanlegan þátt blóðflagna
í samdrætti kransæða. Flögukekkir myndast í krans-
æðum sjúklinga með kransæðasjúkdóm, sem deyja
skyndilega.3 Kekkir myndast einnig við og handan
við þrengda kransæð í tilraunadýrum. Flögurnar
gefa frá sér thromboxan A2, sem hefur kröftug æða-
þrengjandi áhrif. Þannig geta flögukekkir valdið
samdrætti í kransæð og síðan meiri kekkjamyndun.
Katekólamin stuðla einnig að samloðun blóðflagna.
Þannig getur streita, líkamlegt erfiði og reykingar
valdið samdrætti í kransæð í innþeli kransæðar í
hundum, ef þvermál æðarinnar var minnkað.
Skyndidauði kransæðasjúklinga stafar oftast af
hjartsláttartruflun. Stundum er hjartadrep orsök
slíkrar truflunar. Gildir trúlega einu, hvort samdrátt-
ur í kransæð olli drepinu eða aðrar orsakir liggja
til þess. Hugsanlegt er þó, að hjartsláttartruflanir
verði ekki síður, eftir að samdrættinum er aflétt. Ef
hnýtt er fyrir kransæð, t. d. í hundi, nokkrar klukku-
stundir, en bandið síðan leyst, koma oft fram svæsn-
ar hjartsláttartruflanir. Þetta skýrist e. t. v. af mik-
illi sækni kalsíumjóna inn í vöðvafrumurnar, er blóð-
rás hefst á nýjan leik. Þannig gæti langvarandi sam-
dráttur í kransæð haft í för með sér mikla hættu á
skyndidauða, eftir að samdrátturinn er afstaðinn,
t. d. af völdum nitroglyserins.
V
Hvernig á að meðhöndla sjúklinga, sem fá hjarta-
kveisu vegna samdráttar í kransæðum? Eins og fyrr
greinir, geta betablokkar haft öfug áhrif, og skurð-
aðgerð gefst sjaldan vel, nema um vel afmarkaða
fituhnúða sé að ræða í æðavegg nálægt upptökum
æðar. Skammtímagj öf nitroglyserins gefst oftast vel,
en langtímagjöf nitrata miður. Lyf sem draga úr
samloðun blóðflagna, t. d. asetylsalisylsýra og di-
pyridamól, vekja vonir, en notagildi þeirra er ósann-
að. Mótefni histamíns og serotónins eru einnig
óreynd, en ólíklegt er, að þau komi að miklu haldi.
Svipuðu máli gegnir um alfablokka.
Mestar vonir eru nú bundnar við kalsíumblokkandi
lyf, einkum nífedipín. Lyf í þeim flokki draga m. a.
úr samdrætti sléttra vöðva. Sýnt hefur verið, að
nífedipín eykur flæði til blóðskertra svæða í hjarta-
vöðva7 og dregur úr kalsíumsækni inn í frumur,
þegar flæði 'hefst á ný eftir lokun kransæða.2 Lítill
vafi er á því, að nífedipín dregur úr Prinzmetal-
kveisu,8 og jafnvel við áreynslubundna hjartakveisu
virðist lyfið koma að nokkru gagni. Nifedipín er enn
ekki skráð á Islandi, en hefur verið notað á sjúkra-
húsum hér í tilraunaskyni. Annar kalsíumblokki,
verapamil, hefur minni áhrif á sléttar vöðvafrumur
í æðaveggjum, en verkar betur gegn hjartsláttar-
truflunum.
VI
Samdráttur í kransæðum hefur reynst mjög frjótt
rannsóknarefni. Hugtakið kransæðasjúkdómur hefur
tekið breytta mynd í hugum lækna og skýring feng-
ist á ýmsu, sem áður var torráðið. Dæmigerð hjarta-
kveisa og hjartadrep hjá fólki með „eðlilegar krans-
æðar“ vekur ekki sömu furðu og áður, og hjarta-
kveisa í hvíld telst ekki lengur brot á orkulögmálum
eðlisfræðinnar. E. t. v. eru menn jafnvel farnir að
ofgreina samdrátt í kransæðum og oftúlka afleiðing-
ar hans.
Einkenni kransæðasjúkdóms ráðast að nokkru af
samdrætti í æðakafla eða heilli kransæð. Mjög virð-
ist einstaklingsbundið, hvor orsakaþátturinn er ríkj-
andi, en báðir virðast gegna nokkru hlutverki hjá
flestum sjúklingum. Erfitt er að spá, hverra nýjunga
í greiningu, meðferð og skilningi á eðli samdráttar
í kransæðum er að vænta í framtíðinni. Líklegt er
þó, að rannsóknir á blóðflögum og innþeli æða eigi
eftir að opinbera mikilvægan sannleik um þróun
kransæðasjúkdóms og meðferð hans.
HEIMILDIR:
1 Cipriano, P. R., Guthaner, D. F., Orlick, A. E., Ricci, D.
R., Wexler, L., Silverman, .]. F.: The effects of ergono-
vine maleate on coronary arterial size. Circulation 59(1):
82, 1979.
18
LÆKNANEMINN