Læknaneminn - 01.03.1981, Blaðsíða 46

hring, ef um gonokka væri að ræða. Var gróðrinum
því sáð í 4 sykurlausnir, glucosu, maltosu, sakkar-
osu og laktosu. Næsta dag voru glucosu- og maltosu-
lausnirnar gerjaðar og samræmdist það gerjunar-
háttum meningokokka en ekki gonokokka, sem gerja
aðeins glucosu. Síðan var gert glitmótefnapróf (flu-
orescent antibody test) gegn gonokokkum, sem var
neikvætt. Að lokum var gert agglutinationspróf með
mótsera gegn mismunandi flokkum (,,grúppum“)
meningokokka og reyndust þessir vera af flokki A.
Leitað var á sama hátt að sjúkdómsvaldandi neisser-
ium í öðrum sýnum frá viðkomandi einstaklingum,
en eins og sjá má tekur a. m. k. 2 sólarhringa að fá
lokaniðurstöðu.
Umræifa
Algengasti aðsetursstaður meningokokka í manns-
líkamanum er nefkok. Talið er, að þeir valdi stund-
um kverkabólgu, en oftar gangi fólk með þá í nef-
koki án einkenna jafnvel mánuðum saman.3’8 Báðir
einstaklingar, sem skýrt er frá hér að framan, liöfðu
hálssærindi. Slík einkenni eru oftar af völdum veira
en baktería og þar eð engar veirurannsóknir voru
gerðar á umræddum einstaklingum, er óvíst, hvort
hálssærindi þeirra hafi verið af völdum meningo-
kokka eða annarra sýkla.
Frá nefkoki er talið, að meningokokkar brjótist
inn í blóð hjá stöku einstaklingum og valdi ýmist
vægri eða lífshættulegri blóðsýkingu með eða án
heilahimnubólgu. Margt er þó á huldu varðandi
varnir og varnarleysi einstaklinga gagnvart innrás
þessara sýkla í blóð og heilahimnur. Stöku sinnum
valda þeir liðsýkingum og lungnabólga, hjarta-,
vöðva- og hjartaþelsbólga koma fyrir af þeirra völd-
um.5
Sem fyrr segir er ekki talið algengt, að meningo-
kokkar valdi kynsjúkdómi. Ræktunar meningokokka
frá körlum með þvagrásarbólgu og konu með leg-
hálssýkingu er fyrst getið í grein frá 1942.3 Þarna
var um að ræða 6 karlmenn og eina konu. Aðgrein-
ing frá gonokokkum var gerð með sykurgerjunum
og mótsera gegn mismunandi flokkum meningokokka
og reyndust þessir vera af flokki I, sem samsvarar
nú flokki A. Svo virðist sem meningokokka sé lítt
getið aftur í sambandi við kynsjúkdóma fyrr en á
síðasta áratug. í amerískri grein frá 1979 um þvag-
rásarbólgu af völdum meningokokka er sagt, að 1978
hafi samtals verið búið að skýra frá 88 manns, sem
meningokokkar hafi ræktast frá úr þvagrásar, leg-
háls- og endaþarmssýnum, þar af frá 80 á tímabilinu
1971-1978.13 Mætti af þessu draga þá ályktun, að
meningokokkar hafi á þeim áratug tekið upp á því
að ferðast í auknum mæli á slóðir gonokokka. Má
vera að svo sé, en hitt er líka möguleiki, að meningo-
kokkasýkingar í kynfærum hafi stundum verið mis-
greindar sem gonokokkasýkingar, þar eð gonokokk-
ar og meningokokkar líta eins út í gramlituðu stroki
og æft fólk þarf til að þekkja dríli þeirra í sundur
á ræktunarskálum. Hins vegar aðgreinast þeir með
nánari prófum s. s. sykurgerjunum, glitmótefnahúð-
un gonokokka og prófum með mótsera gegn mismun-
andi flokkum meningokokka. Þess háttar nánari
greining hefur vafalaust ekki verið gerð almennt á
gramneikvæðum diplokokkum úr sýnum frá fólki
grunuðu um kynsjúkdóma, fyrr en þá á síðasta ára-
tug og er það e. t. v. ekki enn gert alls staðar. Á
sýkladeild Rannsóknastofu Háskólans hefur glitmót-
efnahúðun með gonokokkamótefnum verið gerð á
öllum gramneikvæðum diplokokkum, sem ræktast
frá kynfærum og endaþarmi síðan í sept. 1978.
Einkenni þvagrásarbólgu af völdum meningo-
kokka hjá karlmönnum eru vart greinanleg frá ein-
kennum gonokokkasýkingar í þvagrás, Þó er talið,
að sviði við þvaglát sé algengari í þeirri síðarnefndu
og útferð oftast grænleit, en í meningokokkasýking-
unni geti hún verið hvítleit og slímkennd líkt og við
þvagrásarsýkingu af völdum annarra örvera en gono-
kokka (s. k. ,.nongonococcal“ sýkinga), og stundum
hafa meningokokkar rætkast frá þvagrás einkenna-
lausra einstaklinga.3’7'13'18'20 Konur með meningo-
kokkasýkingu í leghálsi og þvagrás hafa svipuð ein-
kenni og við gonokokkasýkingu, þ. e. þær geta haft
graftarkennda útferð, sviða við þvaglát, sársauka við
samfarir og kláða kringum ytri kynfæri, en þær geta
líka verið einkennalausar.3’7’18’20 Lýst hefur ver-
ið meningokokkasýkingu í eistalyppum, eggjaleið-
urum og blóð- og liðasýkingu upp úr leghálssýk-
ingu.121 8,18 Þá hafa og komið fyrir banvænar blóð-
og heilahimnusýkingar nýbura, fæddra af mæðrum
með meningokokka í fæðingarvegi.4,10’10 Hjá
stúlkubörnum hafa sést sýkingar i burðarbörmum og
44
LÆKNANEMINN