Læknaneminn - 01.03.1981, Blaðsíða 12

áttu milli hjóna, og er þá vígvöllurinn gjarnan
hjónarúmið. Stríðsvélarnar eru þá kynfærin, og er
kynlífið notað til að tjá reiði, ná fram hefndum eða
til að öðlast yfirráð yfir mótaðilanum. Er þá stutt i
hvers kyns kynlífsvandamál. Skylt þessu er bein
skemmdarstarfsemi í kynlífi, eins og t. d. að fara að
tala um fjármál, veðrið eða skjótast út í búð í þann
mund sem hinn aðilinn er tilbúinn til samfara. Eins
má koma makanum úr jafnvægi með því að hugsa
ekki um útlitið, þrífa sig ekki eða á annan hátt að
gera sig óaðlaðandi. Þessi vandamál koma helst upp,
þegar tjáskipti eru ófullkomin hjá hjónum, og þarf
þá að lagfæra tjáskiptin áður en hægt er að hefja
hina eiginlegu kynlífsmeðferð. Oft kemur þá í ljós,
að enginn grundvöllur er fyrir frekari meðferð, þar
eð sambandið er dauðadæmt.
tíclstu atrifti í moiffcrff
Hægt er að beita margs konar meðferð við kyn-
lífsvandmálum. Mismunur milli einstakra forma er
fólginn í takmarkinu, sem sóst er eftir, og aðferðum
sem beitt er. Brottnám einkennis er þrengst skil-
greinda takmarkið. Takmarkið má útvíkka, þannig
að stefnt sé að því að bæta tjáskipti milli hjóna eða
að grafast fyrir um og uppræta innri sálarflækjur.
Hér verður lýst meðferðarformi, sem Helen Kaplan
og samstarfsmenn hennar við Cornell háskólann í
Bandaríkjunum hafa þróað. Takmarkið með með-
ferð þeirra er að uppræta kynlífseinkennið, en þar
sem þau beita bæði atferlismeðferð og sállækningar-
aðferðum (psychotherapy), þá verður árangur með-
ferðarinnar oft víðtækari. Aður en hin eiginlega
meðferð er hafin, þá fer fram líkamleg skoðun til að
kanna hvort til staðar séu meðverkandi líkamlegir
þættir. Eins er gerð geðskoðun, bæði til að grafast
fyrir um orsakir kynlífsvandamálsins og eins til að
kanna, hvort viðkomandi aðili hafi nægan sálarstyrk
til að fara í gegnum meðferð af þessu tagi. Það er
rétt að taka fram í þessu sambandi, að meðferð á
hvers kyns sálrænum vandamálum getur haft i för
me ðsér aukinn kvíða, og þarf því að ganga úr
skugga um, hvort meðferð sé möguleg.
Meðferðin er tvíþætt. I fyrsta lagi er reynt með
ýmsum aðferðum að draga úr kvíða, sem sprettur
upp við náin samskipti, og í öðru lagi er beitt, ef
þörf krefur, sállækningu til að minnka mótstöðu
(resistance), sem oft sprettur upp, og til að leysa úr
innri flækjum og samskiptaflækjum, sem koma upp
á yfirborðið, þegar meðferð er hafin. Næmisaukn-
ing (nautnablettir, „sensate focus“) er sá þáttur,
sem notaður er sem uppistaða í flestum meðferðar-
formum. Er hjónunum sagt að einbeita sér að því að
veita og þiggja kynörvandi tilfinningar í formi snert-
inga. Er þeim jafnframt uppálagt og jafnvel bannað
í upphafi að stefna að fullnægingu. Er það gert til
að gera ástarleikinn ánægjugefandi í víðtækara
formi en því, að sameiginleg fullnæging sé það eina
sem skipti máli. Dregur þetta úr kvíða og hjálpar þá
jafnframt fólki að beina huganum að eigin svörun.
Fá hjónin ráðleggingar hjá meðferðaraðila, og eru
þær fólgnar í því, að þeim er sagt að gefa sér góð-
an tíma heima fyrir, hátta sig og reyna að slaka á,
t. d. með því að fara í bað áður en æfingin byrjar.
Konan liggur síðan á maganum í rúminu, en karl-
inn á að strjúka henni hægt og rólega, byrja á háls-
inum og færa sig síðan niður eftir líkamanum. Kon-
an á að einbeita sér að snertingunni og má gjarnan
láta manninn vita, hvar henni finnst best að láta
snerta sig. Karlinn hins vegar einbeitir sér að þeim
tilfinningum, sem snertingin vekur með honum. Þeg-
ar þetta hefur verið gert góða stund, þá snýr konan
sér við og karlinn strýkur nú framhluta líkama benn-
ar. I fyrstu skiptin er honum ráðlagt að snerta
hvorki brjóst né kynfæri. Þegar þessu er lokið, þá
tekur konan við og strýkur karlinum á sama hátt.
Þeim er báðum uppálagt, að hafa ekki samfarir þó
svo að bæði löngun og geta reki þau til þess. Þegar
hjónin bafa gert þetta með góðum árangri í nokkur
skipti, má yfirleitt sjá mótstöðu og innri flækjur
koma upp. Oft eru fyrstu einkenni um þetta mótþrói
gegn því að gera æfingarnar, eða þá afneitun allra
viðbragða við snertingu. Þarf þá að einbeita sér að
úrvinnslu þessa, áður en lengra er haldið. Ef um erf-
ið vandamál er að ræða, þá þarf jafnvel að gera hlé
á kynlífsmeðferðinni um tíma, eða þar til þessar
flækjur hafa verið leystar að einhverju leyti. Fram-
haldið á kynlífsmeðferðinni byggist síðan á því
hvers kyns vandamálið er, og verður fjallað um það
í næsta kafla.
Þegar jjetta meðferðarform er notað, þá er með-
ferðar aðili yfirleitt einn. Masters og Johnson að-
10
LÆKNANEMINN