Læknaneminn - 01.03.1981, Blaðsíða 27

Hvað á að gera á slysstað?
Olafur Þ. Jónsson læknir
Þegar alvarleg slys verða á mönnum má flokka hin
ýmsu stig meðferðar á eftirfarandi hátt:
1) Fyrsta hjálp á slysstað og meðferð meðan á
flutningi stendur.
2) Greining og meðferð á slysa- og bráðamóttök-
um og stoðdeildum sjúkrahúsa.
3) Meðferð á skurðstofum, gjörgæsludeildum og
legudeildum.
4) Endurhæfing.
I grein þessari verður eingöngu rætt um fyrstu
i'jálp og meðferð á slysstað. Er miðað við að örfáir
hafi slasast. en að lokum verður þó aðeins drepið á
nokkur atriði í sambandi við hópslys.
Við fyrstu meðferð slasaðra ættu eftirfarandi atr-
iði að hafa forgang:
I fyrsta lagi að koma í veg fyrir dauða með þvi
að veita lífsnauðsynlega hjálp vegna öndunar og
blóðrásar.
t öðru lagi að koma í veg fyrir meiri sköddun
eða aukaverkanir svo sem að magainnihald renni
niður í lungu, hindra að mænan skaddist eða heila-
skemmdir verði og komið sé í veg fyrir blæðingar.
1 þriðja lagi að stilla sársauka eftir því sem hægt
er.
Aðstæður geta verið margvíslegar hér á landi
þegar um slys er að ræða. Flest slys verða í þéttbýli
en einnig verða slys fjarri mannabyggðum þar sem
aðstæður til björgunar geta verið erfiðar. Einnig
tna alltaf búast við vondu veðri hér á landi.
Þegar slys verða í þéttbýli eins og t. d. á Reykja-
víkursvæðinu er ekki nema nokkurra mínútna akst-
ur á sjúkrahús og þegar slys verða við þannig að-
stæður ætti að leggja aðaláherslu á það að halda
óndun sem eðlilegastri og koma í veg fyrir meiri
sköddun eða aukaverkanir, en minni áhersla er lögð
a nákvæma rannsókn og læknismeðferð á slysstað.
Ef slys verða aftur á móti langt frá sjúkrahúsi og
flutningur tekur langan tima er nauðsynlegt að
rannsaka og hæta ástand hins slasaða eins og kostur
er áður en flutningur hefst. Ekki er hægt að gera ráð
fyrir meiriháttar læknisaðgerðum á slysstað. Hugs-
anlegt er þó að gera þurfi aflimun (amputation) ef
sjúklingur er illa klemmdur.
Oftast er það svo að læknir er ekki fyrstur á slys-
stað heldur er hann kallaður þangað af öðrum. Lög-
regla, sjúkraflutningamenn eða hjörgunarsveilir eru
oft komin á slysstað og hafa gert viðeigandi ráðstaf-
anir, svo sem tekið að sér umferðarstjórn, kallað á
sjúkraflutningabíla, komið í veg fyrir að fleiri slas-
ist, slökkt eld og veitt fyrstu hjálp eftir getu. Lækn-
irinn getur því oftast einbeitt sér að hinurn slasaða.
Þegar komið er á slysstað er hagkvæmt að reyna
að haga störfum sínum á eftirfarandi hátt:
1) Skyndiathugun á aðstæðum.
2) Skyndiskoðun hinna slösuðu.
3) Lífsnauðsynleg hjálp.
4) Onnur meðferð og undirbúningur fyrir flutn-
ing.
Verður nú stuttlega rætt um hvert atriði fyrir sig.
SkyntUathugun á aSstæðum
Gera þarf sér grein fyrir ástandi á slysstað, hvort
fleiri en einn séu slasaðir, kynna sér hver hinna slös-
uðu sé í mestri lífshættu, hvort slysstaður sé hættu-
legur, t. d. vegna umferðar, eldhættu eða hruns,
hvaða hjálp sé tiltæk.
Skyndiskoðun
Meðvitund: Nokkuð fljótlegt er að gera sér grein
fyrir meðvitundarstigi hins slasaða með því að tala
til hans. Ef hann er vel vakandi getur hann sjálfur
sagt til hvar hann er slasaður.
Ondun: Ondun er athuguð með því að hlusta eft-
ir öndunarhljóðum, fylgjast með því hvort brjóst-
læknaneminn
25