Læknaneminn - 01.03.1981, Qupperneq 53

íbúa niður í 120 eða um 60%. Aðalástæðan fyrir
þessari lækkun er minni blindutíðni af völdum hæg-
fara gláku. Algengi blindu hér á landi hefur stöðugt
farið minnkandi í elstu aldursflokkum allt frá árinu
1910, en mest á aldrinum 65-84 ára. Árið 1950 voru
engir skráðir blindir hér á landi af völdum sykur-
sýki í augum. Nú er þessa farið að gæta, þó ekki í
eins ríkum mæli og meðal grannþjóðanna, þar sem
sykursýkihlinda er algengasta blinduorsök nýskráðra
yngri en 64 ára (ca. 15% af öllum blindum).
Algengi blindra hér á landi er minni en meðal
grannþjóða okkar, t. d. Svía, Englendinga og Banda-
ríkjamanna. Sú missögn hefur slæðst inn í skýrslu
WHO að blindutíðni sé meiri hér en í nokkru öðru
Evrópulandi, þ. e. 272 pr. 100.000 íbúa. Erum við
þar með settir við sama borð og vanþróaðar þjóðir,
sem flestar hafa mjög háa hlutfallstölu hlindra, en
blindutíðni hvers lands segir að nokkru leyti til um
hvernig að sjóngæslu er búið í hverju landi.
Sennilega erum við í hópi þeirra þjóða, sem hafa
lægstu blindutíðni. Blinda af völdum cataracta er
óvíða lægri en hér á landi og kann það að endur-
spegla augndeildarþjónustuna að einhverju leyti.
Dánartíðni af völdum sjiihdóma í hransœðum og heilawðum 1951—79
Bjarni Þjóð'leifsson lœknir, lyfjadeild Landspítalans
INNGANGUR
Undanfarna 3 áratugi hafa dauðsföll af völdum
sjúkdóma í kransæðum og heilaæðum verið á bilinu
27-47% af heildardánartíðni hjá körlum, en á bilinu
33-35% hjá konum. Mörg þessara dauðsfalla koma
hj á fólki á miðj urn aldri. Hér er því um að ræða eitt
helsta heilbrigðisvandamál Islendinga í dag. Dánar-
tíðni gefur mikilvægar upplýsingar um gang þessara
sjúkdóma, en þó ber að hafa í huga að dánartíðni
og klinisk tíðni þarf ekki að fara saman, þar sem
þessir sjúkdómar valda ekki alltaf dauða.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Rannsókn er byggð á óútgefnum dánarmeina-
skýrslum frá Guðna Baldurssyni, Hagstofu Islands.
Reiknuð er út aldursbundin eða heildardánartíðni
pr. 100.000 íbúa. Breytingar eru reiknaðar í % og
miðað við tímabilið 1951-55.
NIÐURSTÖÐUR
Kransœðasjúkdómar (ICD 1955, 420-þ 422 og
ICD 1965, 410 + 428):
Hjá körlum hefur orðið aukning í öllum aldurs-
flokkum, mest hjá 40-70 ára, um 130% á tímabil-
inu 1970-75. Síðan hefur orðið lækkun ca. 20%. Hjá
70-79 ára hefur orðið um 50% hækkun, en um 10%
hjá eldri en 80 ára.
Hjá konum hefur orðið 20-30% hækkun.
Sjúkdómar í heilaœðum (ICD 1955, B-22; ICD
1965, B-30):
Hjá körlum hefur orðið stöðug lækkun allt tíma-
bilið, samtals 30-58%, mest hjá eldri en 60 ára.
Hjá konum hefur einnig orðið stöðug lækkun,
samtals 40-80%.
Þegar litið er á undirflokka kemur í ljós að lækk-
unin er mest í illa skilgreindum æðasjúkdómum
(ICD 1955, 334; ÍCD 1965, 436 + 437), en í flokkn-
um thrombosis (ICD 1955, 332; ICD 1965, 433 +
434) hefur orðið hækkun hjá báðum kynjum (kon-
um 145%, körlum 66%) fram að 1975, en síðan
lækkun. I flokknum hæmorrhage (ICD 1955, 331;
ICD 1965, 431) hefur orðið hækkun hjá körlum
(40%) fram að 1975, en staðið í stað hjá konum.
Eftir 1975 skörp lækkun hjá báðum kynjum.
Háþrýstingssjúkdómar (ICD 1955, B-28 + 29;
ICD 1965, B-27):
Heildartíðni (bæði kyn saman) hækkaði um 26%
1956-60, en hefur síðan stöðugt lækkað, samtals
71% 1976-79.
UMRÆÐA
Aukning og síðar minnkun eftir 1975 á dánartíðni
af völdum kransæðasjúkdóma og blóðstorkusjúk-
dóma (thrombosis) í heilaæðum er mjög athyglis-
verð. Gefur tilefni til að athuga kliniska tíðni þess-
ara sjúkdóma og breytingu á áhættuþáltum. Minnk-
uð notkun á matarsalti og betri meðferð á hækkuð-
um blóðþrýstingi eiga sennilega þátt í minnkandi
dánartíðni af völdum sjúkdóma í heilaæðum og há-
þrýstingssjúkdómum og e. t. v. kransæðasjúkdómum.
LÆKNANEMINN
51