Læknaneminn - 01.03.1981, Blaðsíða 42

kokkamótefni í blóði myndu einnig styðja sjúk-
dómsgreininguna.
Meðferð á hægfara blóðsýkingu af völdum men-
ingokokka er sú sama og á þeirri bráðu, stórir
skammtar af penicillini í æð í allt að 10 daga.
Meningokokkasýkingar annars staðar en í blóði
og heilahimnum
Aðalsmitleið meningokokka er talin vera með úða-
smiti úr vitum sýklaberans inn í háls og nefkok þess,
sem tekur við smitinu. 1 nefkoki setjast þeir að og
þaðan brjótast þeir stundum inn í blóð og úr verð-
ur ýmist það sjúkdómsfyrirbæri, sem lýst er hér að
framan eða bráð blóðsýking. Talið er, að heila-
himnubólga sé oftast blóðborin, sömuleiðis liðsýk-
ing, sem þegar hefur verið gerð skil hér að framan.
Skýrt hefur verið frá blóðborinni meningokokka-
sýkingu í hjartavöðva, hjartaþeli, gollurshúsi, augn-
vefjum (opthalmitis) og innri kynfærum.7'14,20
Lungnabólga af völdum meningokokka er einnig
þekkt.7
Onnur smitleið meningokokka er snertismit. Þá
leið geta þeir borist bæði í augu og kynfæri, líkt og
gonokokkar. Slímhúðarbólga í augum var vel þekkt
í meningokokkafaraldri síðari heimsstyrjaldarinn-
ar.7 I sjúkrasögu stúlkunnar hér að framan kemur
fram, að hún hafði meningokokkasýkingu í fæðing-
arvegi. Nokkrar greinar hafa birst um slíkar sýking-
ar hjá stúlkubörnum (vulvo-vaginitis).6'° Sennilega
er þá oftast um sjálfssýkingu að ræða, þ. e. að barnið
beri sýklana úr vitum sér með fingrum í kynfæri.
Þessar sýkingar virðast vera meinlitlar og geta horf-
ið án sýklalyfjameðferðar. Meningokokkasýkingum
í kynfærum eru annars gerð nánari skil í grein hér
á eftir.
Meningokokkaberar og smit innan fjölskyldu
Best er að taka strok af afturvegg koks til að at-
huga, hvort einstaklingur sé meningokokkaberi, þar
sem sýklamir hafast aðallega við í nefkoki eins og
fyrr getur. Hjá litlum börnum er heppilegt að fara
með fínan vírpinna gegnum nös aftur í nefkokið.
Nauðsynlegt er að taka fram á beiðnaseðli, að leitað
skuli að meningokokkum.
Þegar fyrir síðustu aldamót fundu menn meningo-
kokka í hálsi heilbrigðra.7 Margar athuganir hafa
40
verið gerðar á útbreiðslu meningokokka meðal heil-
brigðra hermanna, en færri á dreifingu þeirra meðal
almennings. Þessar athuganir hafa sýnt, að það er
ekki endilega beint samband á milli fjölda meningo-
kokkabera í hópi fólks og þess, að faraldur meningo-
kokkasjúkdóms brjótist út. M. ö. o. faraldur getur
gengið í hópi fólks, þó að berar séu fáir og berahlut-
fall getur verið hátt án þess að faraldur verði, gagn-
stætt því sem haldið var framan af öldinni.8 Enn-
fremur hefur fundist, að fullorðnir karlmenn verða
oftar meningokokkaberar en konur, og börn verða
það sjaldnar en fullorðnir. Ein rannsókn á tíðni þess
að verða meningokokkaberi náði yfir 239 einstakl-
inga í 41 fjölskyldu, sem hálsstrok voru tekin úr á
2ja mánaða fresti i 32 mánuði. I ljós kom, að karl-
menn úr hópnum urðu berar 10 sinnum örar en kon-
ur og 20 sinnum örar en börn. Meðal barna varð
beratíðnin aldrei hærri en 8% en meðal karlmanna
var hún 19—33%. Ef einhver í fjölskyldu varð beri,
gátu þó hinir meðlimirnir orðið berar nokkurn veg-
inn jafnört, hvort sem um karlmenn, konur eða börn
var að ræða. Enginn úr hópnum fékk meningokokka-
sjúkdóm á athugunartímabilinu. Berar höfðu sýkil-
inn í langan tíma, að meðaltali 9,6 mánuði.11
Af framanskráðu ætti að mega draga þær álykt-
anir, að feður komi oftar með meningokokka inn í
fjölskyldur en mæður og börn, ennfremur að börn
smitist oftar af fullorðnum en hvert af öðru. í því
sambandi má benda á, að fátítt er, að meningokokka-
sjúkdómur komi fyrir í fleiri en einum einstaklingi
á skömmum tíma á barnaheimilum og í leikskólum.
Hins vegar er ekki mjög fátítt að fleiri en eitt til-
felli af meningokokkasjúkdómi komi fyrir í sömu
fjölskyldu. I yfirlitum um faraldra er þessi tíðni tal-
in vera 2,5-3,6%.7,10 Um 75% af öðru tilfelli koma
innan 10 daga frá því að fyrsti sjúklingurinn veikist.
Sú fjölskylda, sem skýrt er frá hér að framan, fellur
inn í þetta mynstur: Faðirinn er meningokokkaberi,
seinna barnið lagðist inn 9 dögum síðan en það
fyrra. Til eru dæmi um 3—4 tilfelli innan fjölskyldu
eða skyldmennahóps með lengra tímabili á milli.10
Sýklalyf til að útrýma meningokokkum úr hálsi
Fá sýklalyf hafa reynst vel til að losa bera við
meningokokka úr slímbúð nefkoks. Til að það tak-
ist þarf lyfið að:
LÆKNANEMINN