Læknaneminn - 01.03.1981, Blaðsíða 51

aðferðir
Tekin var nákvæm atvinnu-, heilsufars- og tóbaks-
i'eykingasaga af öllum og rykmengun ákvörðuð fyr-
ir hóp 2 og 3. Mælcl voru lungnarými (TLC, VC,
l'"RC og RV) og viðnám (Raw) í öndunarvegum í
kroppspletysmogarf (body box), blástursgeta (FVC,
FEV, F-V og MVV40) var mæld með þurrum önd-
unarmæli (spirometer). Lokunarrými lungna (Clos-
ing volume (CV)) og útöndunarferill (phase III)
var ákvarðað með köfnunarefnisaðferðinni. Upp-
taka kolmonoxíðs (transfer factor (Tlco)), var á-
kvörðuð við djúpöndun (single breath) og þenjan-
leiki eða þan lungna (compliance (Cst)) með þrýst-
ingsmælingum í vélinda (oesophageal ballon) og við
munn. Loftskipti í hvíld og við stigvaxandi áreynslu
voru mæld hjá flestum hópunum en niðurstöðum eru
ekki gerð skil hér. Niðurstöður mælinga voru mat-
aðar inn í IBM 360 rafreikni og notast við SPSS
forrit við gerð fjölliða aðhvarfsgreininga (multiple
regression analysis) og staðtöluútreikninga.
NIÐURSTÖÐUR
I viðmiðunafhópnum voru neikvæð áhrif tóhaks-
reykinga á starfshæfni lungna staðfest og aðhvarfs-
líkingar myndaðar, þar sem tillit var tekið til fjölda
tóbaksreykingaára og daglegrar tóbaksnotkunar í
gr/dag auk aldurs, hæðar og þyngdar. Samanburður
við aðhvarfslíkingar frá öðrum löndum Evrópu og
Norður-Ameríku sýndi í flestum tilvikum marktæk-
an mun.
Marktæk hækkun á lokunarrými (closing volume)
mældist meðal granit-mölunarmannanna, og er aukn-
ingin meiri en búast má við af kvartsryki og tóbaks-
reykingum hvoru fyrir sig eða samanlögðum, sem
bendir til þess að þessir þættir auki áhrif hvors ann-
ars (synergism). Þessir menn höfðu einnig nokkuð
stífari lungu en lungnastærðir voru eðlilegar svo og
viðnám í öndunarvegum, þegar tekið hafði verið til-
lit til áhrifa tóbaksreykinga.
Einkennandi fyrir kísillungna (silicosis) hópinn
var áberandi hækkun á viðnámi í öndunarvegum og
marktæk lækkun á koldioxið upptöku (transfer fac-
tor). A óvart kom hve lungnarými var lítið lækkað.
Sömu sögu er að segja um þenjanleika eða þan
lungna (compliance) og útöndunarferil köfnunar-
efnis, sem í fyrra tilvikinu var marktækt hækkað
meðal reykingamanna og í síðara tilvikinu marktækt
hækkað einnig meðal fyrrverandi reykingamanna,
sem einnig komu almennt verr út úr þessari og eftir-
farandi rannsókn. Ekki kom fram marktæk fylgni
milli lungnaprófa og innandaðs steinryks í ofan-
greindum tveim síðustu hópunum. Á óvart kom hve
menn með asbestskellur í brjósthimnu (pleural pla-
ques) höfðu sjúk lungu. Auk marktækrar lækkunar
á lungnarýmum var marktæk aukning á viðnámi í
öndunarvegum og þan (compliance) marktækt lækk-
að.
ÁLYKTUN
Við rannsókn á áhrifum umhverfis eins og t. d.
vinnumnhverfi á starfshæfni lungna er nauðsynlegt
að afla sér eigin aðhvarfslíkinga fyrir hvers konar
lungnapróf, þar sem tillit er tekið til áhrifa tóbaks-
reykinga. Beita þarf markvissum eða viðeigandi
rannsóknaraðferðum með tilliti til þeirra lungna-
breytinga sem vænst er hverju sinni og ítarlegra
lungnarannsókna getur verið þörf þótt röntgenmynd
af lungum sé eðlileg, í nærveru vissra einkenna og
eða mengunar.
Lyfjaávísunarvcnjur læhna á íslandi, eftir sérgrein, hásctu og altlri
Olafur Olafsson landlœknir
NIÐURSTÖÐUR
1. Mun meiri sala er á sýkla- og geðlyfjum á íslandi
en á öðrum Norðurlöndum.
2. Geðlyf og eftirritunarskyld lyf: Geðlyfjum og
eftirritunarskyldum lyfjum er ávísað í margfalt
meira magni utan og innan sjúkrahúsa (deildar-
skiptra) á Reykjavíkursvæði en í dreifbýli. Eldra
fólk leitar mest til eldri lækna og þeir ávísa hlut-
fallslega mest af eftirritunarskyldum lyfjum.
3. Sýklalyf: íslenskir heimilislæknar ávísa mun
meira af sýklalyfjum (aðallega breiðspectra)
lyfjum en norskir félagar þeirra. Heimilislæknar
á Reykjavíkursvæðinu ávísa allt að þrefalt fleiri
lyfjaávísunum á 1000 íbúa og jafnframt meira
læknaneminn
49