Læknaneminn - 01.03.1981, Blaðsíða 33

dag í dag góðs af þeirri viðurkenningu, sem stofnun-
inni tókst þegar að afla sér á alþjóðlegum veltvangi
á fyrstu starfsárunum. A Keldum var fyrst sýnt fram
á það að þurramæði og visna í sauðfé eru veirusjúk-
dómar, og þar tókst fyrst að einangra þær veirur
sem valda þessum kvillum og finna mörg einkenni
þeirra.
Hagnýtur árangur starfseminnar að Keldum fyrir
íslenskan landbúnað er einnig orðinn mikill. Má þar
t. d. nefna þróun á framleiðslu bóluefnis gegn garna-
veiki, sem Björn Sigurðsson hafði byrjað að vinna
að á Rannsóknastofu Háskólans við Barónsstíg áður
en tilraunastöðin tók til starfa. Eftir umfangsmiklar
tilraunir á sauðfé á sýktum svæðum tókst að sýna
fram á að bóluefni Björns kemur í veg fyrir meira
en 90% tjóns af völdum garnaveiki, og er það fram-
leitt enn þann dag í dag lítið breytt á tilraunastöð-
inni. Er reyndar lögskylt að nota það í flestum sýsl-
um landsins. Fleiri tegundir bóluefna gegn sauðfjár-
sjúkdómum eru framleiddar að Keldum og var fram-
leiðslan á árinu 1980 sem hér segir:
Garnaveikibóluefni..... 124.040 skammtar
Garnapestarbóluefni .... 67.010 —
Lungnapestarbóluefni . . 113.260
Lambablóðsóttarbóluefni 764>.500
Bráðapestarbóluefni .... 483.760 -—
Sermi gegn lambablóðsótt
og skyldum sjúkdómum 420.000 —
Framleiðsla tilraunastöðvarinnar á bóluefni fyrir
íslenskan landbúnað er svo mikilsverð tekjulind fyr-
ir stofnunina, að hún stendur að verulegu leyti und-
ir öllum reksturskostnaði öðrum en launum fastráð-
inna starfsmanna, sem greidd er úr ríkissjóði. Auk
þess hefur verið kleift að fjármagna að hluta ný-
byggingar og kaup nýrra tækja af eigin tekjum
stofnunarinnar.
Aðstoð tilraunastöðvarinnar við bændur og dýra-
lækna við greiningar á sjúkdómum með rannsókn á
innsendum sýnum hefur verið mjög mikilsverð hjálp
við íslenskan landhúnað. En á sviði sjúkdómagrein-
inga hafa starfsmenn Sauðfjárveikivarna jafnan ver-
ið hinir liðtækustu. Hlutur rannsóknadeildar Sauð-
fjárveikivarna undir forustu Guðmundar Gíslasonar
læknis, í baráttnni við Karakúlpestirnar og útrým-
ingu votamæði, þurramæði og visnu úr landinu,
verður seinl fullþakkaður, þótt sú saga verði ekki
rakin nánar hér. Eftirmaður Guðmundar er Sigurð-
ur Sigurðarson dýralæknir, sem nú veitir rannsókna-
deild Sauðfjárveikivarna forstöðu.
Margir ágætir vísindamenn hafa starfað á til-
raunastöðinni um skemmri eða lengri líma, og verða
þeir ekkiallir taldir upp hér.Björn Sigurðsson lækn-
ir, fyrsti forstöðumaður tilraunastöðvarinnar, varð
því miður skammlífur. Hann lést árið 1959, og er
næsta furðulegt hve miklum og merkilegum rann-
sóknum honum tókst að koma í verk á skammri
starfsævi. Auk þeirra, sem áður er getið má nefna
Margréti Guðnadóttur, prófessor í sýklafræði við
læknadeild háskólans, sem starfaði að veirurann-
sóknum manna og dýra á Keldum áður en hún flutti
í núverandi húsnæði á Landspitalalóðinni, en með
henni má segja að veirurannsóknir manna hafi flust
frá Keldum. Þá má nefna dr. Halldór Þormar, sem
nú starfar vestan hafs, að veirurannsóknum, en eftir
hann liggur mikið starf í rannsóknum á visnu- og
mæðiveiru. Eftir að Björn Sigurðsson lést árið 1959
gegndi Páll A. Pálsson stöðu forstöðumanns til-
raunastöðvarinnar allt fram til 1967 að Guðmundur
Pétursson var skipaður í það starf. Páll hefur starf-
að á tilraunastöðinni allt frá upphafi. Hann hefur
verið mjög mikilvirkur við sjúkdómarannsóknir og
skrifað mikið um þau efni bæði visindagreinar og
fræðslugreinar.
Enn þann dag í dag má segja að rannsóknir á hæg-
gengum veirusjúkdómum, einkum visnu, mæði og
riðu, séu meginviðfangsefni tilraunastöðvarinnar á
vísindasviðinu. Umfangsmiklar rannsóknir á patho-
genesis visnu hafa farið fram á tilraunastöðinni um
langt árabil. Síðustu 7 árin höfum við starfað að um-
fangsmiklum sýkingartilraunum, þar sem reynt hef-
ur verið m. a. að, gera sér grein fyrir því, hvern þátt
ónæmissvörun gæti átt i framköllun heilaskemmda í
visnu og kanna nánar hvers eðlis skemmdirnar væru.
Rannsóknir á visnu eru taldar hafa sérstaka þýðingu
vegna þess samanburðargilöis, sem þær kynnu að
hafa við rannsóknir á sclerosis disseminata í mönn-
um. Ekki er þó svo að skilja að visna sé talin ná-
kvæmt líkan af sclerosis disseminata, en vonast er til
þess að ákveðnir þættir í meingerð visnu gætu verið
svipaðs eðlis og þeir sem koma við sögu í sclerosis
disseminata. Mætti þannig fá upplýsingar, sem gagn-
LÆKNANEMINN
31