Læknaneminn - 01.01.1983, Side 7

Frá augndeild St. Jósefsspítala, Landakoti
Neyðarþjónusta augnsjúklinga
á heilsugæslustöðvum
Guðmundur Björnsson og Guðmundur Viggósson
Fyrri grein: Rautt auga
Roði í augnslímhúð er algengt ein-
kenni augnsjúkdóma og ekki ósjald-
an eitt einkenni kerfissjúkdóma.
Orsakir roða í augum eru fjöl-
margar. Hvort heldur sem er getur
verið um meinlaust augnangur að
ræða eða sjúkdóma, sem orsakað
geta varanlega sjónskerðingu. Pað er
því áríðandi að geta greint hver
undirrót roðans er, til þess að beita
réttri meðferð.
Góð saga auðveldar sjúkdóms-
greiningu og kemur lækninum oftast
á rétt spor. Ef sjúklingur hefur t. d.
umgengist einhvern með roða í aug-
um og útferð, bendir það til þess að
um smitandi augnslímhúðarbólgu sé
að ræða. Kláði í augum ásamt roða
leiðir hugann að ofnæmisbólgu.
Fyrri roðaköst í auga benda til þess
að um áblástur á glæru, bráða litu-
bólgu eða bráðaglákukast geti verið
að ræða.
Sjúkdómar, sem orsaka roða í
augnslímhúð, geta ýmist verið í öðru
eða báðum augum. Ablástur á glæru
er t. d. nær alltaf á öðru auga.
Roði í augnslímhúð
og önnur einkenni honum
samfara
Slímhúðarroði. Greint er á milli
þrenns konar roða í slímhúð augans:
Brúrroða (ciliar roða), yfirborðsroða
og staðbundins roða. Mismunandi
staðsetning og útlitsmunur gefur til
kynna hvaða hluti augans er sýktur
og hvort um alvarlegan sjúkdóm er
að ræða.
Brárroði er mest áberandi kring-
um glæru á 2—3 mm breiðu belti út
frá glærubrún. Hann er hættumerki
oggefur til kynna brúða bólgu íglœru
eða framhluta œðahimnu. Bráræð-
arnar í háræðanetinu kringum glæru
eru útvíkkaðar, fremri brárslagæðar
(aa. ciliaris anteriores) næra slímhúð
næst glæru, Iithimnu og fellingabaug.
Roðinn er með dumbrauðum blæ og
ekki eins áberandi og yfirborðsroði
og hverfur ekki, þótt þrýst sé á aug-
að, þar sem háræðarnar Iiggja djúpt í
hvítunni og Iáta því ekki undan
þrýstingi. Roðinn hverfur ekki held-
ur við adrenalindreypingu (1:1000).
Yfirborðsroði er dreifður roði,
sem verður við útvíkkun æða, sem
næra mestan hluta augnslímhúðar-
innar og koma frá augnaloksslagæð-
unum. Roðinn er mest áberandi yfir
slímhúðinni, sem þekur sjálft augað
og augnalokin innanverð en minnkar
þegar nær dregur glæru. Æðar drag-
ast saman og slímhúð hvítnar við
adrenalin dreypingu. Það sama ger-
ist, þegar þrýst er á augnalok með
fingri. Æðar fyllast blóði strax og
þrýstingnum léttir. í heilbrigðri slím-
húð, sem þekur augað (conjunctiva
bulbaris) eru æðar vart sjáanlegar.
Þrátt fyrir það er slímhúðin æðarík,
eins og sjá má, þegar hún verður fyrir
áreitni. Slímhúð er laust bundin við
undirlagið og hleypur hún því oft upp
eins og blaðra (chemosis) við ert-
ingu. Við svæsna bólgu inni í auga og
við glærubólgu getur sést bæði brár-
roði og yfirborðsroði samtímis. Er
slíkur roði nefndur blandaður roði.
Staðbundinn roði í auga er algeng-
astur við blæðingu undir slímhúð og
afmarkaða hvítuhýðisbólgu (epis-
cieritis).
Verkur. Hinir ýmsu hlutar augans
eru misnæmir fyrir sársauka, og fer
það eftir þéttni sársaukaviðtaka. í
augnslímhúð cru þeir fáir og kvartar
sjúklingur því aðeins um ónot eða
sviða við ertingu eða bólgu þar.
Aftur á móti er glæra mjög næm fyrir
sársauka, enda hefur hún mikilvægu
hlutverki að gegna og er útsett fyrir
áreiti. Afrifur á glæru og glærusár eru
því sársaukafull, þó með þeirri einu
undantekningu að við áblástur á
glæru (herpes simplex keratitis) og
ristil á auga (zoster ophthalmicus) er
sársaukaskynið veiklað vegna þess
að veiran sest í taugaþræði til augans
og skemmir þá. Lita og fellingabaug-
ur eru næm fyrir sársauka enda fylgir
þungur verkur bráðri litubólgu. Við
skyndilega þrýstingshækkun í auga
eins og á sér stað við bráðaglákukast
getur verkur orðið mjög sár bæði í
auga og höfði. Er sársaukinn djúp-
stæður og flökurleiki oft honum sam-
fara. Ef verkur hverfur við deyfing-
ardropa er venjulega um yfirborðssár
eða yfirborðsbólgu að ræða. Verkur,
LÆKNANEMINN M/« - 36. árg.
5