Læknaneminn - 01.01.1983, Page 8

vegna bólgu inni í auga eða af háum
þrýstingi hverfur ekki við yfirborðs-
deyfingu. Segja má að því sárari sem
augnverkur er, þeim mun illvígari er
sjúkdómurinn. Herpesveirusjúk-
dómar eru þó undantekning, eins og
áður segir. í æðahimnu aftan fell-
ingabaugs og í sjónu eru ekki sárs-
aukaviðtakar. Sjúkdómar í þessum
himnum valda því ekki ónotatilfinn-
ingu eða verk.
Útferð úr augum fer eftir eðli
þeirrar bólgu, sem henni veldur.
Graftarkennd útferð fylgir slímhúð-
arbólgu af völdum sýkla og bólgu í
tárapoka, slímkennd útferð chla-
mydia og ofnæmisbólgu, vatnsrennsli
veirusjúkdómum í slímhúð og glæru-
bólgu. Útferð er mest áberandi á
morgnana eftir nætursvefn. Best er
að gera sér grein fyrir útferð með því
að draga neðra augnalok niður og
biðja sjúkling að líta upp á við. Tára-
flæði er oft mikið við lithimnubólgu
og bráðagláku.
Sjónskerðing. Nauðsyniegt er að
mæla sjónskerpu hjá sjúklingum með
rautt auga. Prófa skal hvort auga
fyrir sig. Gangi sjúklingur með gler-
augu á að prófa sjónina með þeim. Ef
um skerta sjón er að ræða, er auðvelt
að kanna, hvort sjóndepran stafar af
sjónlagsgalla eða sjúklegu ástandi í
auga með því að láta sjúkling horfa
gegnum smá gat á pappírsspjaldi (pin
hole test). Ef hann bætir við sig
nokkrum línum á stafaspjaldinu er
sjóndepran vegna sjónlagsgalla. Geri
hann það ekki, er um sjúklegt ástand
að ræða, sem hindrar ljósgeisla í að
komast inn í augað, eða að miðsvæöi
sjónhimnu (fovea) og/eða tauga-
brautir þaðan til heila eru sýktar.
Ef sjónskerpa hefur minnkað eftir
að augað roðnaði, má ganga að því
vísu að um alvarlegan sjúkdóm sé að
ræða. Við bólgu í slímhúð og roða
samfara kerfissmitsjúkdómum er
sjón óskert.
Ógagnsœi. Ljósvegir augans, þ. e.
glæra, augnvökvi, augasteinn og
glerhlaup þurfa að vera tærir til þess
að ljós komist óhindrað að sjónu.
Sérhvert ógagnsæi í þessum hlutum
augans hindrar Ijósið að meira eða
minna leyti í að komast inn í augað og
veldur þar með sjóndepru. Fyrst er
að leita að ógagnsæi eða krímu á
glæru með vasaljósi. Við afrifur á
glæruþekju og óslétt yfirborð verður
ljósendurkast óreglulegt. Rof í þekju
sést vel með fluorescinlit. Best er að
koma auga á ógagnsæi með hliðar-
lýsingu. íferð í glæru sést sem grámi
eða gráleitar skellur, og við bjúg
verður glæran hálf mött. Ef horft er
inn í auga með augnspegli úr nokk-
urri fjarlægð er unnt að sjá ógagnsæi í
ljósvegum augans.
Ljósop. Nauðsynlegt er að kanna
stærð, lögun, samsvörun og Ijóssvör-
un ljósopa, einkum þó ef verkur og
sjónskerðing er samfara roðanum.
Við Iithimnubólgu þrengist ljósop
vegna ertingar í hringvöðvanum, sem
þrengir ljósopið. Við bráðagláku
stækkar Ijósop og verður oft ílangt að
lögun og svarar ekki eða treglega
Ijósi, þar eð skyndilega hækkaður
augnþrýstingur kemur í veg fyrir súr-
efnisflæði til hringvöðvans í lithimn-
unni. Við augnslímhúðarbólgu verð-
ur engin breyting á ljósopum.
Hœkkaður augnþrýstingur. Við
skyndilega hækkun á augnþrýstingi
eins og á sér stað við bráðagláku er
roðinn af blandaðri gerð. Mikla
þrýstingshækkun er oft hægt að finna
með áþreifingu og samanburði við
hitt augað. Öruggara er að mæla
þrýsting með augnþrýstimæli.
Skyndileg hækkun á augnþrýstingi
veldur verkjum en hægfara þrýst-
ingshækkun er verkjalaus.
Svar sjúkdóms við meðferð. Ef í
upphafi var talið að um meinlausan
sjúkdóm væri að ræða en enginn bati
sjáanlegur eftir 2—4 daga meðferð,
ber að íhuga hvort ekki geti verið um
alvarlegan sjúkdóm að ræða, sem
taka þurfi fastari tökum.
Sjúkdómum með roða í augnslím-
húð (rautt auga) má skipta í eftirfar-
andi flokka:
A. Sjúkdómar, sem ógna sjón og leitt
geta til varanlegrar sjónskerðing-
ar og blindu. Sjúkling þarf að
senda sem fyrst til augnlæknis.
B. Sjúkdómar, sem hafa ekki áhrif á
sjón. Meðferð á færi heilsugæslu-
lækna.
C. Augnroði samfara kerfissjúk-
dómum.
D. Roði af völdum augnslyss (rætt í
greininni: Áverkar á augu í
Læknanemanum 35. árg. 3.-4.
tbl. 1982.
Roði, þar sem sjón er
hætta búin
1. Glærusár
Ablástur á glœru (herpes simplex
keratitis — keratitis dendritica) er eitt
algengasta glærusár hér á landi.
Hann er nær alltaf bundinn við ann-
að augað. Veiran heldur til í mána-
hnoða (ganglion semilunare) og við
áreiti (t. d. inflúensu - eða kvefsýk-
ingu eða ef mótstaða líkamans
minnkar af einhverjum ástæðum)
magnast smitmáttur hennar og veld-
ur sýkingu í glæru. Getur sýkingin
tekið sig upp hvað eftir annað á sama
stað. Það er vart á færi nema augn-
lækna að meðhöndla glæruáblástur
og þar sem fyrsta meðferð er mjög
þýðingarmikil er nauðsynlegt að
heilsugæslulæknar þekki byrjunar-
einkenni og sendi sjúkling sem fyrst
til augnlæknis.
Saga um fyrri bólguköst kemur
lækninum oft á sporið. Fyrstu ein-
kenni eru erting í auga, tárarennsli og
ljósfælni. Sjón er skert, ef sárið er
miðsvæðis á glæru. Fyrst er bólgu-
íferð í glæruþekjunni. Næsta stig er
6
LÆKNANEMINN ‘-4/>,83 - 36. árg.