Læknaneminn - 01.01.1983, Side 31

TAFLA II: SJÚKDÓMUR
ALDUR KARLAR KONUR
0-12 ára Meniskus lat. Meniskus lat.
discoides. discoides.
Genu valgum. Genu valgum.
12-18 ára Osteochondritis. Luxatio patellae
Dissicans. recurrens.
Mb. osgood-schlatter. Mb. osgood-schlatter.
18-30 ára Liðþófaáverkar. Liðbandaáverkar.
Liðbandaáverkar. Liðþófaáverkar. Chondromalacia patellae. Lux. patellae recurrens.
Iktsýki. Iktsýki.
40-55 ára Hrörnunarbreytingar Hrörnunarbreytingar
í liðþófum. í liðþófum.
eldri en 55 ára Slitgigt. Slitgigt.
inn eöa báðir hlutar. Sé hnéð óstöð-
ugt innanvert í fullri réttingu eru
bæði innra hliðarband og fremra
krossband rifin.
b) Lateral óstöðugleiki. Þetta er
merki um áverka á ytra hliðarband.
Sé hnéð óstöðugt utanvert (lat.) í
vægri beygju (20-30°) er ytra hlið-
arband rifið. Sé hnéð óstöðugt í fullri
réttingu er fremra krossband einnig
rifið.
Krossböndin hindra að sköflung-
urinn hreyfist fram eða aftur á miðað
við lærlegginn. Geti hins vegar sköfl-
ungur hreyfst á slíkan hátt er talað
um fremri eða aftari skúffuhreyf-
ingu. Fremri skúffuhreyfing er þegar
sköflungur gengur fram og aftari
skúffuhreyfing er ef sköflungur
gengur aftur miðað við lærlegginn.
Skúffuhreyfingin er prófuð annars
vegar með hnéð í 10—20° beygju
(Lachmans próf) og hins vegar í 90°
beygju. Skúffuhreyfingin er prófuð
með fótlegginn í innsnúningi og út-
snúningi og miðlægri stöðu.
c) Fremri skúffuhreyfing. Merki um
áverka á fremra krossband. Fremri
skúffuhreyfingu er hægt að prófa
með hnéð í 90° beygju.
Lachmans próf þá er fremri
skúffuhreyfing prófuð í 10-20°
beygju. Jákvætt Lachmans próf er
merki um áverka á fremra kross-
band. Það er talið nokkuð næmara
próf en stöðugleikaprófunin við 90°
beygju.
d) Aftari skúffuhreyfing. Merki um
áverka á aftara krossband. Stundum
sést aftari skúffa best með því að bera
saman tuberositas tibiae séð frá hlið.
4. Hreyfiferill
Eðlilegur hreyfiferill hnés er 0-140°.
Snúningshreyfing vex með vaxandi
beygju og er mest við ca. 60° beygju.
a) Yfirrétting (hyperextension).
Yfirrétting meiri en örfáar gráður er
óft merki um slit á aftara krossbandi.
LÆKNANEMINN - 36. árg.
b) Réttihindrun (extensions defekt).
Oft kallað ,,læsing“. Yfirleitt merki
um liðþófaáverka eða liðmús.
5. Snúningspróf
a) McMurray próf. Sjúklingur er
liggjandi á baki, fæti snúið inn á við
eða út á við um leið og hnéð er rétt.
Jákvætt próf, með verk og smell yfir
ytra eða innra liðbil er einkenni um
liðþófaáverka.
b) Apley’s próf. Sjúklingur er liggj-
andi á grúfu og hné beygt í 90°. Fæti
snúið inn á við eða út á við og þrýst
niður á við um leið. Jákvætt próf með
verk eða smell yfir ytra eða innra
liðbili er merki um liðþófaáverka.
Aðrar rannsóknir
1. Röntgen.
Er fyrst og fremst til að greina brot.
Til fullkominnar röntgenrann-
sóknar þarf myndir framanfrá, frá
hlið, skámyndir og mynd af hnéskel.
Oft er nauðsynlegt að mynda
mjaðmarliðinn sé grunur um að ein-
kennin eigi upptök sín þar.
2. Röntgenrannsókn með skugga-
efni (arthography). Hnéliðurinn er
fylltur af vatnsleysanlegu skuggaefni.
Röntgenmyndir eru síðan teknar í
mismunandi stefnum. Þessi rann-
sókn hefur fyrst og fremst gildi í sam-
bandi við greiningu á liðþófaáverk-
um en má einnig nota til greiningar á
krossbandaáverkum og Baker cystu.
Aðferðin er fremur ónákvæm og er
mun lakari greiningaraðferð en lið-
speglun og hefur nú lítið gildi við
greiningu á bráðum hnéáverkum.
3. Skann (scintigraphy).
Venjulega er notað technetium 99,
gefið í æð. Efnið er geislavirkt og sest
í svæði með aukinni blóðrás. Upp-
taka efnisins er numin af sérstöku
tæki þar sem greind er mismunandi
29