Læknaneminn - 01.01.1983, Síða 39

Línuritið sýnir hlutfall atriða við eldhússtörf sem var ábótavant.
Hver punktur sýnir frammistöðu þann dag vikunnar sem vist-
maður átti að sinna eldhússtörfum.
einkum þegar um skörun er að ræða,
en í þessari rannsókn var ekki þörf á
slíku þar eð áhrif meðferðar orkuðu
varla tvímælis eins og sést á mynd 1.1
þriðja lagi er hægt að vinna kerfis-
bundið að því að mæla þá þætti sem
valda óstöðugleika. Slíkt krefst þó
venjulega meiri tíma en gefst í hag-
nýtu starfi. Hins vegar geta óform-
legar athuganir gefið vísbendingu um
þætti í umhverfinu sem valda ójafn-
vægi og hafa áhrif á atferlið, en á
þann hátt fást upplýsingar sem nota
má í meðferðinni.
Hér að ofan hefur verið greint frá
fyrstu tveimur hlutum rannsóknar-
sniðsins, en eins og sjá má á myndum
1 og 2 skiptist rannsóknin í þrjá
hluta. Þetta er svokallaða ABA snið
og er dæmi um eitt af mörgum ein-
staklingsrannsóknarsniðum. A mynd
3 er um AB sniö að ræða. Petta er
rannsóknarsnið er nokkrum tak-
mörkunum háð (Hersen & Barlow
1976); þá liggja t.a.m. ekki upplýs-
ingar fyrir um hvernig atferlið hefði
þróast ef engin meðferð hefði komið
til sögu. Líkur geta verið á að breyt-
ingar í B hluta hefðu orðið hvort sem
meðferð hefði verið beitt eða ekki.
Breytingar geta og verið til komnar
vegna fylgni við einhvern tilviljunar-
kenndan atburð. í Ijósi þessa er erfitt
að staðhæfa nokkuð um stýriáhrif
frumbreytunnar (independent vari-
able). ABA mynstrið kemur til móts
við þessa annmarka með því að end-
urtaka grunnlínu að meðferð lok-
inni. Helsti kosturþessa rannsóknar-
sniðs er sá að hægt er að draga þá
ályktun að meðferðin hafi leitt til
bata ef afturför á sér stað á seinna
grunnlínustigi.
Þó að ABA snið hafi aðferðar-
fræðilega marga kosti er á því ann-
marki frá klínísku sjónarmiði að það
endar á grunnlínu (A) og gefur skjól-
stæðingnum ekki kost á að njóta
meðferðarinnar til fullnustu. ABAB
s'nið kemur hins vegar til móts við
þessa gagnrýni þar sem það endar á
meðferð (sjá Hersen & Barlow 1976;
Kazdin 1978).
Barlow & Hersen (1973) leggja
áherslu á að hafa öll stig rannsóknar
sem jöfnust að lengd svo auðveldara
sé að ganga úr skugga um áhrif með-
ferðar. Kazdin (1978) bendir hins
vegar á að ekki sé auðvelt að ákveða
fyrirfram hve löng hin ýmsu stig eigi
að vera. Ástæðan er sú, að nauðsyn-
Iegt er að skoða niðurstöður athug-
anna og ákveða í ljósi þeirra hvort
upplýsingarnar séu næganlegar til að
spá fyrír um framistöðu í þeim hluta
sem á eftir fylgir.
Á myndum 1 og 2 sést að B stig er
tiltölulega langt. Ástæðan er sú að
meðferð byggðist upp á því að gera
síauknar kröfur til vistmanns og
draga síðan smám saman úr fjölda
þeirra tákna sem hann fékk fyrir að
framkvæma ýmis æskileg atriði.
Varðandi borðsiði, var meðferð ekki
hætt fyrr en vistmaðurinn var farinn
að borða óaðfinnanlega án þess að fá
tákn fyrir. Pessu var á annan veg
farið varðandi klæðaburð, þar sem
LÆKNANEMINN - 36. árg.
37