Bændablaðið - 07.09.2023, Blaðsíða 7

7Bændablaðið | Fimmtudagur 7. september 2023
LÍF&STARF
Það verða lesendur að þola mér, þótt nokkuð
mikið fari fyrir kveðskap þeirra hagyrðinga
sem næst standa hug og hjarta mínu. Ég átti
þess kost að kynnast Rósberg G. Snædal á
árunum 1968–1969. Síðan hafa borist mér
í hendur allar hans ljóðabækur og ritverk.
Stíllinn jafnan knappur, atkvæðafjöldinn
lítill en rímleiknin einstök. Til Hjálmars
hagyrðings á Hofi orti Rósberg afmælis-
kveðju. Þar í er þessi staka:
Stýrðu um veldi stökunnar,
stuðlum felldu rímu.
Berðu elda æskunnar
inn í kveldsins skímu.
Og til Sveins sveitunga síns frá Elivogum
orti hann þessa einstöku vísu:
Yfir hrjóstur oft þig bar,
ýmsa slóstu brýnu.
Stífur gjóstur stökunnar
stóð frá brjósti þínu.
Enga vísu man ég þar sem skáldið hreykist
af eigin ágætum:
Seint ég greiði lán mér léð,
leik á breiðum tröðum.
Vel er leið mín vörðuð með
víxileyðublöðum.
Líkt og aðrir listamenn, þá hefur Rósberg átt
sínar andvökunætur:
Eirð mig brestur, í mér fjand-
inn vill festa rætur.
Þó er verst að vera and-
vaka flestar nætur.
En frekar verður flutt af kveðskap Rósbergs
síðar. Alkunn er þessi afburða vísa Friðriks
Hansen:
Nú skal hlaupa á hendingum,
hefja staupa gaman,
hafa kaup á hugmyndum,
hlæja og raupa saman.
Þessa kvenlýsingu smeið Magnús Gíslason
á Vöglum:
Brjóstahá og mittismjó,
mjaðma ávöl lína,
handarsmá, - mitt hjarta sló
hratt við návist þína.
Svo er þetta með kynjajafnræðið. Það er
samt staðreynt, að færri konur en karlmenn
hafa fengist við kveðskap til þessa dags, og
því erfitt að hafa þar á jafnræði. En Ólína
Jónsdóttir orti þessa frábæru vísu um
ótilgreint manngrey í kvenmannsleit:
Maðurinn þeytist stað úr stað,
stundum breytir myndum,
hann er að leita og hyggja að
hitaveitulindum.
Guðrún Árnadóttir frá Oddsstöðum orti
líka hringhent:
Manndómsára þrýtur þrek,
þokast sár um veginn.
Tímans bára brýtur sprek,
breikkar skárinn sleginn.
Og önnur svolítið sár eftir Guðrúnu:
Þessi stund var stutt en hlý,
stari ég hljóð í skuggann,
ein er ég heima enn á ný
og uni mér við gluggann.
Ólöf G. Sveinbjarnardóttir frá Rauðamel
orti á ferð hjá Grettisbæli:
Í fjallaskaut hann flúði í laut,
því frelsi naut hann varla.
Á hans braut var þraut við þraut
þar til hlaut að falla.
Niðurlagsvísa þáttarins er þessi fróma ósk
eftir Guðna V. Þorsteinsson:
Lífið heldur áfram enn:
ósköp væri gaman,
ef að Guð og góðir menn
gætu unnið saman.
Umsjón:
Árni Geirhjörtur Jónsson
kotabyggd1@gmail.com
MÆLT AF
MUNNI FRAM
Ýmis blómgróður þrífst með ágætum á
Íslandi en maður rekst ekki á almennings-
rósagarða á hverju strái, þótt fólk sé margt
iðið við rósaræktun í heimagörðum.
Í Kópavogi er Norræni rósagarðurinn í
trjásafninu í Meltungu, skammt frá gróðrar-
stöðinni Mörk. Þetta er sannkallaður yndisreitur
sem hefur verið vel hlúð að og gaman er að
heimsækja að sumarlagi til að sjá fjölbreyttar
rósategundir.
Innan Garðyrkjufélags Íslands (GÍ) er
sérstakur rósaklúbbur, en slíkir eru víða um
heim. Norrænu rósafélögin hafa haft með sér
nokkurt samstarf. Árið 2014 ákváðu félögin að
hvert norrænu landanna tilnefndi 10 rósayrki
sem væru einkennandi fyrir viðkomandi land
og síðan yrðu gerðir norrænir rósagarðar með
þessum 50 rósum í öllum löndunum fimm.
Rósagarðurinn í Meltungu var sá fyrsti og er
samstarfsverkefni Kópavogsbæjar og GÍ.
Tegundir og yrki 190 talsins
Fyrir nokkrum árum voru gerðir tveir nýir
rósagarðar á staðnum, annar með kanadískum
rósum og hinn með rósum af blönduðum
uppruna, sem virðast geta þrifist vel hér á landi.
Loks er eitt tilraunabeð helgað enskum rósum,
svonefndum Austin-rósum, sem þykja einkar
blómfagrar og ilmandi. Nokkrar kanadísku
rósanna fást ekki lengur á almennum markaði
þar í landi.
Vilhjálmur Lúðvíksson, efnaverkfræðingur
og fv. formaður Rósaklúbbs GÍ, segir alls um
190 tegundir og yrki vera í rósagarðinum í
heild. Þau séu 70 í þeim norræna, rúm 50 í
þeim kanadíska og í blandaða rósasafninu um
70 talsins. Best þrífist rósir sem falli undir flokk
þyrnirósa og ígulrósa en í Meltungureitnum
gangi sýnu verst með flestar Austin-rósir og
evrópsku nútímarósirnar.
Reynt á þol rósanna
Spurður um framtíðarstefnu varðandi
rósagarðinn segir Vilhjálmur nú fyrirhugað
sérstakt safn 18-19 rósa sem Jóhann heitinn
Pálsson, fyrrum garðyrkjustjóri Reykjavíkur,
framkallaði með víxlunum á 10. áratug síðustu
aldar og skömmu eftir aldamót.
Að öðru leyti sé ekki stefnt að stækkun
garðsins, einungis viðhaldi hans. „Markmiðið
með þessum rósagarði er að sýna og gera
aðgengilegar almenningi arfgerðir (yrki)
rósa sem ætla mætti að hentaði til ræktunar
í íslenskum görðum og láta reyna á þær við
hinar sveiflukenndu aðstæður í veðurfari
sem ganga yfir hér á landi án þess að þær séu
ofdekraðar,“ segir Vilhjálmur. Nokkuð er um
að fólk þekki til garðsins og nýti sér hann, en
þó mætti þar gera betur. „Nokkuð reglulega
hafa verið fræðslugöngur um garðinn, gjarnan
í tengslum við almennar kynningargöngur um
trjásafnið í Meltungu, sem rósagarðurinn er
raunar hluti af,“ bætir hann við.
Ágætt upplýsingaskilti er í rósagarðinum
og flestar rósir merktar. Nokkur afföll hafa
verið í garðinum, eins og gengur, og síðan
endurnýjun gróðursetninga með nýjum
yrkjum en ekki er búið að merkja þau. Enn
vantar nokkrar plöntur í garðinn, m.a. vegna
affalla sem urðu í veðursveiflunum á sl. vetri
og síðbúnu vori, að sögn Vilhjálms. Hann
segir rósir sem á annað borð þrífast á Íslandi
yfirleitt vera tiltölulega lausar við sjúkdóma en
helst að blaðlýs og sumar tegundir fiðrildalirfa
geti hrjáð þær.
Rósirnar eru á fallanda fæti nú á haustdögum.
En vorið og blómgunin kemur á ný og þá má
spássera um rósagarðana og draga til sín fegurð
og ilm blómanna til upplyftingar andans. /sá
Almenningsgarður rósanna
– Um 190 tegundir og yrki til sýnis