Goðasteinn - 01.03.1972, Side 24

Jórunn Guðmundsdóttir (Höfðabrekku Jóka) var kona Vigfús-
ar. Miklar sagnir og hinar fáránlegustu hafa myndast um hana.
Ekki er ósennilegt, að Jórunn sé einmitt sama konan og getur
um í „Undrum íslands“ eftir Gísla biskup. Segir þar frá giftri
konu, er hafist við í úthýsi og hafi hún hjá sér þjónustustúlku,
sem sýnir, að hún hafi verið heldri kona. Ennfremur segir, að
hún hafi stjórnað heimili sínu. Mataræði hennar var þannig hátt-
að, að hún nærðist ekki á öðru en mjólk úr dökkleitri kú. Hún
mun hafa verið á sífelldu göltri um allan Mýrdal og inn til fjalla.
Hliðstæð dæmi þekkjast um geðveikt fólk. Þjóðtrúin tók Jórunni
ekki mildum tökum fremur en Stokkseyrar Dísu, en báðar hafa
þessar konur verið kvenskörungar og ríkilátar og alþýðu manna
uppsigað við þær. Árni Óla, hinn þjóðkunni fróðleiksmaður, hefir
skrifað um Stokkseyrar Dísu og sannarlega borið blak af henni
og kveðið niður sögurnar um hana sem hreinustu bábiljur, og
kemst hann að þeirri niðurstöðu, að Þórdís hafi verið ágætiskona,
sem ekki hafi gert ketti mein hvað þá meira. Sama er líklega hægt
að segja um Höfðabrekku Jóku. Það er skoðun sumra, að Kötlu-
gjá hafi gert út af við Jórunni húsfreyju 1660, þegar bæinn á
Höfðabrekku tók af fyrir vatni og sandi. Jórunn Guðmundsdóttir
var stórættuð. Faðir hennar var bróðir Orms sýslumanns í Eyj-
um, voru þeir synir Vigfúsar Jónssonar en Jón var bróðir Alexíus-
ar ábóta í Viðey. í móðurætt var hún komin af Eggerti lögmanni
Hannessyni og Birni Guðnasyni sýslumanni í Ögri.
Vigfús Jónsson sýslumaður í Kjósarsýslu, afi Jórunnar, var
talinn ofbeldismaður. Kona hans var Ragnhildur dóttir Þórðar
lögmanns Guðmundssonar.
Þjóðsagan um Jórunni og Guðmund Þorvaldsson, er Ólöf dóttir
Jórunnar hafði fest ástarhug á og Jórunn heitaðist við, verður
ekki rakin hér, en Ólöf Vigfúsdóttir hafði átta mánuðum áður
en hún átti launbarnið með Guðmundi, svarið fyrir alla karlmenn
af ótta við móður sína og var það eigi dæmt meinsæri, því að
þá, 1651, hafði Brynjólfur biskup, sem var aldavinur Höfðabrekku-
fólks og einkum Jórunnar húsfreyju, látið lesa upp í lögréttu og
í kirkjunni á Höfðabrekku ritgerð sína um meðgöngutíma kvenna.
Ólöf mun hafa verið látin sverja í áheyrn safnaðarins og gerðist
22
Godasteinn