Goðasteinn - 01.06.1974, Page 93

traust hald fyrir barn, sem sat ofan í milli í heybandslest. f stað
miðklakks var á mörgum klyfberum ofan á boganum áberandi
hnúður með gati.
Hér er miðað við ákveðin nöfn á einstökum hlutum klyfberans.
Þau eru þó ekki hvarvetna hin sömu. Til er alkunn vísa, sem á
að færa fram klyfberaorð úr máli Skaftfellinga en mun þó eiga
við aðra:
Böllurinn í berandanum brotna náði,
rifnaði. út úr ferða fuðu,
feikna slysin mér ofbuðu.
Hér heitir klyfberinn berandi, klakkurinn böllur og klyfbera-
sylgjan fuða. Nú mun enginn kannast við þessi orð í mæltu máli
ferða og flutninga.
Algengast efni í klyfberaboga var sjórekin rótarhnyðja eða
krykkja sem kölluð var. Bugður hennar hentuðu vel í bogann og
voru notaðar eins og bezt lá við, er efnið var sagað niður. Reka-
jarðir margar bjuggu vel að þessum efnivið og seldu hann hálf-
unninn eða fullunninn upp um sveitir. Úr stórvöxnum birkiskógi
fékkst oft gott efni í klyfberaboga eins og sjá má enn í dag í
gömlum ldyfberum. Búalög gera einnig ráð fyrir smíði og sölu
birkiklyfbera. I gömlu handriti Skógasafns sé ég þetta ráð gefið
varðandi viðarhögg til klyfbera: „Með minnkandi tungli . . . .
högg þá við, sem lengi skal vara og ei fúna so sem til klyf-
bera.“ Fyrir því hef ég orð fróðleiksmanns, að sumir klyfbera-
smiðir hafi mælt bogann á sjálfum sér í smíði, lagt hann
framan á mittið og ákvarðað út frá því hæfilega vídd eða breidd
bogans. Æfður klyfberasmiður lét þó vísast auga sitt og tilfinningu
ráða smíði klyfbera. Rétt hlutföll réðu smíði ef vel var. Eitt þýð-
ingarmesta atriðið var það, að klyfberinn væri ekki af gleiður
að framan, miðað við afturenda fjala. Bilið milli klyfberafjala að
framan skyldi vera hæfilega mjótt og bilið að aftan hæfilega gleitt.
Misbrestur á þessu þýddi það, að klyfberinn grúfði, þegar hann
var lagður á hest, og reiðingurinn settist í, sem kallað var.
Blaðaðir endar klyfberabogans ganga gegnum hliðar klyfbera-
fjala um þar til gerð ferhyrnd göt. Hornið, sem myndaðist við
fjölina framan við bogann, var ofturlítið minna en 90°, en hornið
Goðasteinn
91