Goðasteinn - 01.06.1974, Side 95

Goðasteinn - 01.06.1974, Side 95
miðað er við miðju bogans og niður á neðri brún klyfberafjala. Þeir mynduðu venjulega krappt horn við bogann að ofan. Yfir- leitt voru þeir kringlóttir, gerðir úr kvistalausri furu eða öðru traustu efni. Beinklakkar voru nokkuð algengir. Hef ég séð þá úr stórgripslegg, úr hvalbeini og úr hreindýrshorni. Miðklakkur á klyfbera var ýmist ferstrendur eða sívalur, alltaf mjórri um miðju og oft með gati. Víða voru klyfberabogar smíðaðir úr tveimur hlutum, settir saman um miðju mcð geirneglingu og íbognum járnspöngum fram- an og aftan á boganum. Byggðasafnið í Skógum á einn slíkan klyfbera, gefinn af Hannesi Árnasyni frá Hrólfsstaðahelli á Landi. Smiðurinn var Þórður Jónsson hinn blindi á Mófellsstöðum í Skorradal. Faðir minn, Tómas Þórðarson, minnist þess, að hann sá klyfbera með því lagi, smíðaðan af Jóni Sveinbjarnarsyni á Ásólfsskála undir Eyjafjöllum um 1900. Jón var kunnugur í Húna- þingi og Borgarfirði og kann að hafa haft fyrirmyndina þaðan. Klyfberi án gjarða er enginn klyfberi. Raunar mun hafa verið talað um óreiddan klyfbera, en tíðast var talað um alreiddan klyfbera, og var hann þá búinn til þess að leggja hann á reiðings- hest. Gerð klyfberagjarða er kapituli útaf fyrir sig, sem hér verða lítil skil gerð. Klyfberagjarðir voru ýmist hárgjarðir, ullargjarðir, hampgjarðir eða melgjarðir, gátu enda verið af fleiri efnum gerð- ar. Hafiiði Guðmundsson í Búð í Þykkvabæ sagði mér, að mel- gjarðir hefðu verið allra gjarða beztar, svo ófúagjarnar og síður hætt við, að hestar yrðu kviðsárir undan þeim. Sama sögðu gamlir Skaftfellingar austan sands, sem gerðu mikið af gjörðum úr sumtagi melróta. Klyfberagjarðir voru ýmist þverbrugðnar eða oddabrugðnar. Jón Árnason í Lækjarbotnum í Landsveit talaði um valbrugðna gjörð og gaf byggðasafninu í Skógum eina slíka, og er verklagið afbrigði af oddabrugðinni gjörð. í gömlu máli koma fyrir orðin hálfodduð gjörð og alodduð gjörð. Gísli á Búlandi lét Skóga- safni í té tennta oddagjörð. Mála sannast er, að útfæra má mynstur og litasamsetningu oddagjarða og annarra gjarða á nokk- uð fjölbreytilegan hátt. Klyfberagjarðir voru þrjár, brjóstgjörð, miðgjörð og náragjörð, Goðasteinn 93

x

Goðasteinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Goðasteinn
https://timarit.is/publication/1897

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.