Sveitarstjórnarmál - 2021, Qupperneq 13

13
um einhver atriði milli skólastjóra og
næsta yfirmanns getur skipt máli hvort
næsti yfirmaður er sveitarstjóri eða
faglegur yfirmaður. Einnig má benda á
að skólastjóri í fámennu sveitarfélagi
getur í raun orðið faglegur ráðgjafi
sveitarstjórnar um skólamál og þar með
um eigið starf. Æskilegt væri að rannsaka
þetta svið nánar, s.s. með því að kanna
tengsl skólastjóra við næsta yfirmann í
fjölmennum sveitarfélögum annars vegar
og fámennum hins vegar.
Einnig er umhugsunarvert að í
athugunum á forgangsröðun viðfangsefna
árin 2007, 2006, 2001 og 1991 er
stjórnun/umsýsla í öllum könnunum
í fyrsta sæti yfir raunverulega röðun
mikilvægra viðfangsefna en skipast mun
neðar í ákjósanlegri röðun. Enda þótt
munur á raunverulegri og ákjósanlegri
röðun mikilvægra viðfangsefna
skólastjóra geti endurspeglað
metnaðarfulla framtíðarsýn er mikilvægt
að skoða vel hvort eitthvað sé hamlandi
í þeirra starfsumhverfi, en áhugi
skólastjóra virðist liggja í málefnum
tengdum námi og kennslu sem rata
neðar í raunverulegri forgangsröðun
viðfangsefna. Þetta er umhugsunarefni
því samkvæmt víðtækum rannsóknum
hefur kennslufræðileg forysta
skólastjónenda mikil áhrif á nám og
árangur nemenda (Grissom, Egalite,
og Lindsey, 2021; Leithwood, Seashore
Lewis, Anderson, og Whalstrom,
2004). Það er því mikilvægt að allt
starfsumhverfi skólastjóra styðji við
hlutverk þeirra sem kennslufræðilegra
leiðtoga.
Þá vert er að staldra við tengingu foreldra
við skólann. Í könnuninni 2002 kemur
fram að talsvert margir skólastjóranna
telja að skólinn verði fyrir meiri gagnrýni
frá foreldrum en áður. Margar rannsóknir
hafa sýnt fram á mikilvægi jákvæðs
stuðnings foreldra við nám barna sinna
(sjá t.d. Wilder, 2014) og því til mikils að
vinna að tengsl foreldra og skóla séu
góð. Í rannsóknarverkefninu Starfshættir
í grunnskólum við upphaf 21. aldar segja
Kristín Jónsdóttir og Amalía Björnsdóttir
(2014) að það séu einkum við lýði tvenns
konar áherslur við að tengja foreldra
og skóla. Önnur er leiðsögn og ábyrgð
skólafólks á því að rækta sambandið
við foreldra, hin er góðir uppeldishættir,
hlýlegt viðmót og stuðningur skólafólks
við jákvæð viðhorf foreldra gagnvart
skólanum. Segja þær að efla þurfi
hvort tveggja „þar sem það getur haft
áhrif á námsárangur sem og aðlögun
barna að skólastarfi“ (bls. 214). Í ljósi
sívaxandi menningarlegs margbreytileika
í skólum landsins verður að telja þennan
þátt æ mikilvægari en samkvæmt vef
Hagstofunnar voru árið 2020 um 5600
nemendur í grunnskóla með erlent
móðurmál og um 2900 börn í leikskólum.
Þriðja atriðið varðar sérfræðiráðgjöf og
stuðning við skólann, en samkvæmt
könnuninni 2002 mætti hann vera meiri.
Hafa ber í huga að afstaða kennara til
yfirfærslunnar var blendnari en afstaða
skólastjóra, þeir telja sig hafa takmörkuð
áhrif og að kröfur til þeirra hafi aukist.
Þá virðast skólastjórar verja meiri tíma
í viðfangsefnið Starfsfólk eftir því sem
nær dregur í tíma. Aðstæður og þarfir
skólastjóra fyrir stuðning geta því verið
mjög mismunandi en hverju sveitarfélagi
er í sjálfsvald sett hvernig það hagar
faglegum stuðningi við sína skóla.
Í þessu sambandi er rannsókn
Sigurbjargar Róbertsdóttur, Barkar
Hansen og Amalíu Björnsdóttur (2019)
um stuðning við skólastjóra áhugaverð
en þar kemur fram „að skólastjórar voru
óánægðir með þann stuðning sem var
í boði við upphaf ferils þeirra, eingöngu
32% eru ánægðir með þann stuðning
sem þeir fá nú í starfi …“ ( bls. 1). Þau
segja einnig að flestir hafi nefnt „að
þeir hefðu fengið mestan stuðning frá
fjölskyldu eða vini við upphaf ferils
síns og eru niðurstöður svipaðar við
núverandi aðstæður“ (bls. 1). Fjölbreyttur
stuðningur við skólastjóra er ekki síst
mikilvægur vegna mikillar nýliðunar en
í rannsókn Barkar Hansen (2021) á
stöðugleika skólastjóra í starfi kemur
fram að umtalsverður fjöldi skólastjóra
í grunnskólum hefur fremur stutta
starfsreynslu.
Rekstur og stjórnun grunnskóla eru flókin
viðfangsefni og að sama skapi mikilvæg.
Skólarannsóknir í víðum skilningi eru
því lykilatriði við stefnumörkun og
framkvæmd skólastarfs. Sveitarfélög
landsins hafa nú borið ábyrgð á rekstri
grunnskólans í aldarfjórðung og tekist
allvel til að mati skólastjóra. Í þessari
stuttu grein hafa verið dregnar fram
nokkrar vísbendingar um þætti sem
tengjast yfirfærslu grunnskólans til
sveitarfélaga sem þarf að fylgjast með og
rannsaka enn frekar.
Þakkir
Höfundur þakkar Ólafi H. Jóhannssyni og
Steinunni Helgu Lárusdóttur fyrir samstarfið
við rannsóknir, nám og kennslu um stjórnun
í skólum um langt árabil, en þau hafa látið
af störfum fyrir aldurs sakir. Þá færir hann
þakkir öllu því skólafólki sem tengdist þeim
rannsóknarverkefnum sem hér eru tilgreind og
þeim sjóðum sem veittu styrki til þeirra.
Gildi Grunnskólans í Þorlákshöfn.