Mímir - 01.06.1981, Page 42

unnar. Undanláts- og eftirgjafarmenn halda
því einatt fram, að ef eitthvert fyrirbæri
rangrar málnotkunar verði nógu almennt
nógu lengi, þá sé það orðið rétt mál einn
góðan veðurdag; þá séu allir búnir að sam-
þykkja það og hafi gleymt því hvernig þessu
var háttað áður fyrr. Þetta nefna þeir gjarnan
„þróun“, en „þróun“ er mikið eftirlætisorð
uppgjafarsinna. Rökhyggja af þessu tagi er
álíka haldgóð og t. d. sú, að ef snjöllum
spíritista tækist að gera heilt byggðarlag log-
andi hrætt við draugagang, þá væri það ó-
hrekjanleg sönnun fyrir framhaldslífi og eng-
in þörf á að endurskoða þá niðurstöðu frekar.
IV.
Þetta er stærri spurning en svo, að
henni verði svarað í fáum orðum. Fyrst
er til að taka, að svotil allt í mann-
legu samfélagi hefur áhrif á málfar og
máltilfinningu. En einu má aldrei gleyma: að
tungan er ekki aðeins þolandi í þeim sam-
skiptum, hún er einnig gerandi. Þar á ég við,
að það uppeldislega aðhald sem góð mál-
notkun getur veitt, sú hjálp til rökrænnar
hugsunar sem þekking á tungunni óhjá-
kvæmilega er, hefur þeim mun heillavæn-
legri áhrif sem hún fær betur notið sín. Hvað
þetta snertir vísa ég til þess sem ég hef þeg-
ar sagt í svari mínu við 1. spurningu.
Til þess að gera ekki mál mitt öllu lengra
en orðið er, ætla ég í þessu sambandi að
víkja að einu atriði, sem mér hefur fundizt
síður tekið tillit til en skyldi í opinberri um-
fjöllun um stöðu íslenzkunnar. Þetta áhrifa-
mikla fyrirbæri er reyndar eitt af meginein-
kennum aldarfarsins: hraðinn.
I önn og erli daglegs lífs gætir síaukins
hraða, sem einatt lýsir sér í vanhugsuðum
viðbrögðum, bæði til orðs og æðis. Ekki fer
hjá því, að þetta komi fram í málfari fólks,
raddbeitingu, orðavali og framburði. Tauga-
veiklunareinkenni og streita kemur óhjá-
kvæmilega fram í talsmátanum I öllum flýt-
inum hættir fólki til að gaumgæfa ekki orð
sín, — en æskilegast væri, að menn hefðu svo
þroskaða málkennd og réðu það vel yfir beit-
ingu móðurmálsins að þeir þyrftu ekki að
hugsa um það að vanda sig, heldur töluðu
skammlaust mál án mikillar fyrirhafnar; en
fjarri fer því, að svo sé. Eitt af megineinkenn-
um málfarshnignunar síðari ára er einmitt
það, að fjölmargir þeir sem fram koma í
opinberum umræðu- og viðræðuþáttum, t. d.
í sjónvarp eða á mannfundum, viðhafa stam
og tafs auk allra rangbeyginganna og annarra
mállýta. Kjaftagleiðustu menn eru oft haldn-
ir þeirri áráttu eða „tala mikið án þess að
segja nokkurn skapaðan hlut“; engu er lík-
ara en þeir eigi lífið að leysa með því að
stama út úr sér margvelktum tafs-tuggum
sem þeir skyrpa framan í alþjóð.
Mál er að linni.
Ég tel að nauðsynlegt sé að reka málpóli-
tík hér á landi vegna þess að án aðhalds og
umræðu um íslenskt mál geti það þróast
mikið til hins verra. Þar á ég við að ýmis
tökuorð og slettur úr erlendum málum kom-
ist inn í málið. Ekki má þó útiloka eðlilega
framþróun málsins þar sem mörg tækniorð
koma upp og getur verið erfitt að ætla að
íslenska þau öll og ætti því að meta það
hverju sinni hvort það er hægt eða ekki.
40