Mímir - 01.06.1981, Síða 44

kom of seint í skólann, Eg braut DISKIN-
UM. Á sama hátt myndum við eflaust leið-
rétta útlending sem léti sér slíkt um rnunn
fara (eða við myndum a.m.k. ekki vera í
vafa um að nú hefði hann sagt vitleysu, þótt
við hefðum kannski ekki uppburði í okkur
til að leiðrétta hann). Og ég á ekki von á
að nokkur geti fundið að leiðréttingum af
þessu tagi. Þær eru réttmætar vegna þess að
pessar setningar samræmast ekki reglum
neinnar þekktrar íslenskrar mállýsku, enda
væri væntanlega ekki um fastmótaða, reglu-
bundna notkun að ræða í þeim tilvikum sem
nefnd voru (barn, útlendingur) heldur fálm-
kennd mistök einstaklings sem hefur ekki
tileinkað sér neitt reglukerfi. Allir sem kunna
íslensku segja nefnilega EG hellti . . ., EG
kom . . ., Ég braut DISKINN. Það er því
engin ástæða til annars en kalla þetta rangt
— þetta „segir enginn“.
En það eru líka til dæmi þar sem lítill
ágreiningur virðist vera um það að tveggja
(eða fleiri) kosta sé völ og báðir (allir) séu
jafngóðir. Þannig er ég vanur að hafa þol-
fallsandlag með so. þora en Orðabók Menn-
ingarsjóðs gefur auk þess eignaríall og þágu-
fall. Samkvæmt því virðist ýmist sagt Ég
þori ÞAÐ, Ég þori ÞESS, Ég þori ÞVÍ. í
Blöndalsorðabók er þess getið að þolfallið
tíðkist á Vestfjörðum og kannski það séu þá
helst Austfirðingar sem nota eignarfall með
þora. A.m.k. er ljóst að það hljóta að vera
til einhver dæmi um REGLULEGA notkun
þgf. og líka ef. með so. þora, kannski bundin
við ákveðna landshluta öðrum fremur. Það
greinir so. þora frá so. brjóta sem áður var
nefnd og aðeins tekur þolfallsandlag að því
er ég best veit. Þess vegna er rangt að segja
Ég braut ÞVI ekki (t.d. glasið) en ekki rangt
þótt sagt sé Ég þori ÞVI ekki. Fyrra dæmið
samræmist ekki neinu þekktu reglukerfi,
neinni mállýsku, en hið síðara gerir það.
Ég á ekki von á að mjög margir séu ósam-
mála því sem ég hef sagt hér að framan
(þótt reyndar sé alltaf til fólk sem neitar
að viðurkenna að nokkurt afbrigði móður-
málsins geti verið rétt nema það sem það
sjálft notar). En þegar komið er að marg-
nefndri þágufallssýki finnst mörgum að mái-
ið horfi öðru vísi við. Þó mætti með fullum
rétti spyrja: Af hverju er rétt að segja bæði
Eg þori ÞAÐ og Eg þori ÞVÍ en ekki bæði
MIG vantar og MER vantar? Það er ekki
hægt að fordæma mér vantar á þeim forsend-
um að þetta „segi enginn“. Þetta segir ein-
mitt fjöldi fólks. Mér er t.d. mjög til efs
að þeir séu færri sem segja Mér vantar en
þeir sem segja Eg þori því. Og ég er næstum
viss um að Mér vantar hlýtur að vera miklu
algengara en Eg þori þess, því að hið fyrr-
nefnda hef ég margoft heyrt (eins og vænt-
anlega flestir íslendingar) en hið síðarnefnda
aldrei. Og þá er spurningin: Hvers eiga þeir
að gjalda sem segja Mér vantar? Af hverju
eru þeir kallaðir þágufallssjúkir en ekki hin-
ir sem segja Ég þori því? Báðir hóparnir
nota þágufall þar sem ég er vanur að nota
þolfall og það er í dæmum af þessu tagi sem
ég get ekki séð neina réttlætingu á því að
talað sé um rétt mál og rangt.
Að síðustu er spurt: Á að reka málpólitík?
Eg veigra mér satt að segja við að svara
henni einfaldlega játandi eða neitandi. Eg
held að það geti verið ágætt að hafa stofn-
un eins og Islenska málnefnd ef í henni sitja
málhagir og víðsýnir menn. Þá geta einstakl-
ingar sem það vilja leitað til hennar og beð-
ið um mállegar leiðbeiningar, nefndin getur
stuðlað að eða staðið fyrir útgáfu nýyrða-
safna o. s. frv. Það má kannski kalla það
málpólitík — a. m. k. er það ákveðin stefna
að reyna að nota íslensk eða þá a. m. k.
íslenskuleg orð yfir ný hugtök og hluti og
ég held að sú stefna sé æskileg ef henni er
fylgt fram án fordóma og þröngsýni. Ég hef
ekki ástæðu til að ætla annað en Málnefnd
muni vinna þarflegt starf í framtíðinni.
Ég hef hins vegar talsverðar áhyggjur af
þættinum Daglegt mál í Ríkisútvarpinu. Það
hefur nefnilega komið fyrir oftar en einu
42