Mímir - 01.06.1981, Page 79

ferð höfundar. Lýsingin á ráninu sjálfu er
allsérstæð í sögunni og minnir á spennusög-
ur nútímans. Fyrst er atburðum lýst frá sjón-
arhorni heimafólks, og að því búnu er vikið
að rannsókn málsins. Það er ekki fyrr en
meðkenningar ræningjanna liggja fyrir að að-
dragandi þessara atburða allra er upplýstur.
Á öðrum degi frá því Kambsránið var
framið (10. febr.) tók sýslumaður Árnes-
sýslu skýrslu af heimilisfólki þar á bæ. Hirti
bónda og vinnukonum hans tveimur bar sam-
an um að gert hefði verið húsbrot þar að-
faranótt 9. febrúar, þau gripin allsber í rúm-
unum og bundin. Síðan hefðu ræningjar látið
greipar sópa um hýbýli þeirra. Eftir að þeir
voru horfnir á brott hafi Hjörtur náð að
skera böndin af fótum sér, en ekki af hönd-
unum. Hann hafi fundið aðra vinnukonuna,
Guðrúnu, og reynt að losa eittbvað um bönd
hennar, en hina hafi hann ekki fundið. Því
næst segist hann hafa farið allsber og bund-
inn á höndum yfir á nágrannabæinn, Hróars-
holt, og kallað þar á glugga. Eftir að Hjörtur
var farinn segist Guðrún hafa getað skorið
fjötrana af sér, því næst af barni því er Andrés
hét og var þarna til heimilis, og loks hafi hún
fundið Gróu vinnukonu dysjaða undir ein-
hverju drasli og hjálpað henni að losa sig.
Guðrún hafi síðan flúið út að Hróarsholti,
en Gróa að Grákletti. (Dómabók Árn. V.
14. 126—131).
Óþarft er að taka það fram að eftir að
ræningjarnir eru farnir frá Kambi eru aðeins
fjórar manneskjur til frásagnar um atburði
bar, þrjár uppkomnar og eitt fimm ára barn.
Tíminn er einnig ákjósanlegur fyrir sann-
leiksgildið þar sem aðeins eru liðin þrjú dæg-
ur frá því atburðir áttu sér stað, enda var
þessum framburði í engu haggað fvrir réttin-
um. Það hindrar þó ekki Brynjúlf í að leita
á önnur mið. í frásögn hans eru atriði sem
vmist orka tvímælis eða eru sannanlega röng.
Og það sem meira er; lýsingin á þessum at-
burðum öllum stefnir gjörvöll í þá átt að
gera Hjört bónda í Kambi að algjöru viðundri.
Samkvæmt frásögn Brynjúlfs verður hann
svo hræddur við komu ræningjanna að hon-
um liggur við yfirliði. Loks þegar hann rank-
ar við sér nær hann í hníf, sker handaböndin
af hinum fimm ára gamla Andrési, segir
barninu síðan að skera fótaböndin af sér en
láta handaböndin vera. Þannig er látið að
bví liggia að bóndi hafi komið að Hróars-
holti með hendur bundnar vegna þess að
hann hafi verið svo áfjáður í að ná í skottið
á ræningjunum. I frásögninni er því tak-
markaður sannleikskjarni, en smærri atriði
eru afbökuð.
Annað merkilegt atriði í frásögn Brvnj-
úlfs á atburðum í Kambi er hið stóra hlut-
verk snáðans Andrésar. Hann á t.d. að hafa
skorið fótaböndin af Hirti og báðum vinnu-
konunum. Ef satt er má merkilegt heita að
enginn skuli minnast slíkra atriða fyrr en að
mörgum áratugum liðnum. Hinn 10. febrúar
1827 leikur nefnilega enginn vafi á því að
það var Hjörtur sjálfur sem skar af sér fóta-
böndin, og það var Guðrún vinnukona sem
leysti þau Andrés og Gróu. Þetta atriði virð-
ist raunar ekki mikils virði, en gæti þó verið
eitt besta dæmið um heimildamat höfundar.
Þó Andrés sé ekki talinn til heimildarmanna
gefa eftirfarandi orð ákveðna vísbendingu
um hlut hans í þessari þjóðsögu:
Andrjes var einn eftir í Kambi og sat í myrkrinu
þar til menn komu — því ljósið var dautt, —
og sagði hann svo síðar, að þá er hann var orð-
inn einn eftir, hefði hann orðið hræddari, en á
meðan ræningjarnir voru inni. Hann var greind-
ur vel, og mundi þenna atburð gjörla meðan hann
lifði. ' ‘ (137)
Að vísu er ekki þar með sagt að kryddið í
þessum hluta sögunnar sé beinlínis frá
Andrési komið. Hitt er einmitt öllu líklegra
að hér sé um almenn munnmæli að ræða, og
Andrés þá verið borinn fyrir sögunni. Hann
hefur vafalaust orðið frægur fyrir að tengjast
þessu máli, og væntanlega þótt fengur í að
hlýða á frásagnir hans, herma þær og jafn-
framt þótt nauðsynlegt að bera hann fyrir
77