Goðasteinn - 01.09.2005, Blaðsíða 102

Goðasteinn 2005
í framhaldi af því varð hann smásveinn Steins Jónssonar biskups eins og það er
orðað. Steinn Jónsson (1660-1739) var 8. biskup á Hólum í lúterskum sið, hann
var sonur síra Jóns Þorgeirssonar og konu hans Guðrúnar Steingrímsdóttur á
Hjaltabakka. Tók hann við Hólastóli 1712 og hélt til æviloka. Fékk þá umsögn að
hann væri greindur maður og skáldmæltur, valmenni en enginn skörungur. Var
mikill vexti og rammur að afli. Eftir hann eru allmörg rit guðrækilegs efnis m.a.
sálmar. Kannski þekkja flestir nafn hans af Steinsbiblíu sem prentuð var á Hólum
1728. Þetta var 3. prentun Biblíunnar norðanlands. Hver kirkja átti að greiða
spesíudal til Hólaprentsmiðju upp í kostnað við prentun Steinsbiblíu sem þykir
ekki sérlega fallegur prentgripur, letur slitið.
Kona Steins var Valgerður Jónsdóttir þau eignuðust nokkur börn sem upp
komust, m.a. tvær dætur, Jórunni sem giftist Hannesi Scheving sýslumanni og
Helgu sem giftist Jóni Vídalín Pálssyni 1726. Jón lauk prófi í læknisfræði í
Kaupmannahöfn 1724, var settur sýslumaður í Vaðlaþingi 1726.
Þá er Jón hafði nýfengið Vaðlaþing, reið hann norður í sýslu sína 12. október
og ætlaði þaðan heim til Hóla. Hann varð úti á Heljardalsheiði við þriðja mann.
Með Jóni voru tveir ungir menn, annar 13 ára. Lík þeirra fundust vorið eftir. Þau
Jón og Helga biskupsdóttir höfðu þá verið gift í eitt misseri er hann lést.
Skandali í biskupshúsi.
I öldinni átjándu eftir Jón Helgason stendur um árið 1732.
„Margrœtt er um það meðal alþýðu að Helga dóttir Steins biskups og ekkja
Jóns sýslumanns hefur alið barn og kennt skólapilti á Hólum, Jóni Marteins-
syni. I landfrœðisögu Þorvaldar Thoroddsen (4b.) segir að Steinn biskup hafi
tekið mjög nœrri sér barneign Helgu dóttur sinnar og Jóns. Varð afmikil reki-
stefna, varð Jón að standa skriftir og var síðan rekinn burt, ráfaði hann svo
um Skagafjörð uns hann sigldi með Akureyrarskipi um haustið og var hann svo
um veturinn afgóðvilja háskólakennara tekinn í skólapiltatölu. Arið 1734fékk
hann uppreisn æru eins og allir skólagengnir menn íþá daga þurftu aðfá ef
þeir höfðu orðið uppvísir að barneignum utan hjónabands.“
Dr. Jón Helgason segir í riti sínu um íslendinga í Danmörku að Jón
Marteinsson hafi verið næsta ólíkur þeim íslensku lærdómsmönnum sem settust
að í Danmörku á átjándu öld. í Höfn var Jón ýmist kallaður stúdent eða forn-
fræðingur. Jón var í 10 ár hjá Hans Gram og í nokkur ár aðstoðarmaður í
Arnasafni. Eftir dauða Grams var Jón 6 ár hjá Klevenfeld dómara í hæstarétti,
frægum ættfræðingi. Dr. Jón heldur því fram að Jón hafi verið lítt vinsæll og
brotið af sér hylli manna með framkomu sinni, landar virtust ekki greiða götu
-100-