Goðasteinn - 01.09.2005, Blaðsíða 45

Goðasteinn 2005
Aðbúnaður á vinnustað í matar- og kaffitímum var enginn, sest var niður á þúfu
þar sem þurrast var og helst þurfti að vera hægt að leggjast út af eftir matinn sem
var nesti er menn höfðu með sér að heiman. Þó var mönnum stundum færður
matur í hádegi ef vinnustaðurinn var nærri heimilum viðkomandi.
Enn er mér það í fersku minni hvað sumir gömlu bændurnir voru fljótir að
sofna örstutta stund í hádeginu, væri skaplegt veður. Það gátu verið hörku
umræður um pólitík eða einhver sveitarmálefni sem skyndilega hljóðnuðu eins og
klippt hefði verið á þráð og hroturnar tóku við. Ungviðið aftur á móti fann sér eitt
og annað til dundurs en aðallega var þá pískrað og farið í smáleiki eða bara
hlegið, enda þurftum við lrka að hvílast.
Allir vegagerðarmennirnir sem ég vann með voru jafnframt bændur eða
bændasynir sem bættu þessu við sín daglegu störf til að drýgja tekjumar sem voru
mjög litlar á þessum árum, í og upp úr heimskreppunni. Ég held að það hafi verið
vorið 1944 þegar verið var að taka sand úr nokkuð háum hól, sunnan til í hólaröð,
vestast í Lágafellslandi, sem gengu undir nafninu Vatnshólshólar vegna þess að
þeir eru í landi beggja jarðanna. Vegarstæðið lá þvert yfir þessi hæðardrög sunn-
arlega og því sjálfgefið að taka sand til ofaníburðar í veginn norðan vegarstæðis-
ins þar sem hóllinn var hæstur, en ekki er allt sem sýnist. Þarna var miklu meiri
mold ofan á sandinum heldur en verið hafði austar í landinu móts við bæinn og
austur undir Fljótsvegi þar sem var ekki nema hálf skóflustunga niður á sandinn.
Skýringu á þessum mismun fékk ég ekki fyrr en mörgum árum síðar þegar ég
kynntist rannsóknum Hreins Haraldssonar um aldur og myndunarsögu
Landeyjanna sem hann birti og varði í doktorsritgerð við Uppsalaháskóla árið
1981. Fljótlega þegar farið var taka sand þama komu í ljós mannvistarleifar sem
enginn átti von á þarna úti í hagmýrinni. Mér stráknum 11 ára gömlum fannst
þetta ákaflega spennandi og þurfti að rannsaka þetta út í æsar. Þeim fullorðnu og
þar á meðal föður mínum, Finnboga Magnússyni, sem var verkstjóri fannst þetta
ekki það markvert að ástæða væri til neinna sérstakra aðgerða, t.d. að stöðva
framkvæmdir. Enda veit ég ekki hvort samfélag þess tíma hefði nokkuð gert í
þessu máli.
Þar sem ég mun nú einn af fáum sem enn eru lifandi af þeim sem þarna voru
vil ég rifja upp eftir minni það sem þarna var að sjá til þess að hægt sé að rann-
saka staðinn síðar, ef áhugi vaknar. Til þess að gera staðinn finnanlegan
eftirkomendum, fylgja hnit að nútímahætti. A: 440598 austur (X), 344658 norður
(Y) og B: 440571 austur (X), 344673 norður (Y).
Þegar þessar minjar komu í ljós samdi ég við karlana, nágranna okkar Odd í
Vatnshól, Sigurð í Kúfhól og Halldór á Skíðbakka, um að þeir færu með vagnana
fyrir mig eina og eina ferð. í staðinn mokaði ég á vagnana í gryfjunni og notaði
pásurnar milli vagna til að grúska í haugnum. Þarna var greinilega um öskuhaug
-43-