Bændablaðið - 27.06.2024, Blaðsíða 2

2 Fréttir Bændablaðið | Fimmtudagur 27. júní 2024
HLIÐ OG
FYLGIHLUTIR
Í ÚRVALI
Margar útfærslur og
stærðir í boði
Kynntu þér úrval hliða og
annars girðingaefnis hjá
Líflandi og leitaðu til sölu-
fólks okkar í síma 540 1100
eða á sala@lifland.is
GIRÐINGAEFNI
Þúsundir manna safnast saman
annað hvert ár til að fagna íslenska
hestinum á Landsmóti hestamanna.
Í ár fer viðburðurinn fram á
mótssvæði hestamannafélagsins
Fáks í Reykjavík dagana 1.-7. júlí.
Hilda Karen Garðarsdóttir, mótsstjóri
viðburðarins, segir Landsmót fjöregg
hestamanna.
„Á síðustu mótum hefur
gestafjöldinn verið í kringum átta
þúsund og við vonumst eftir svipuðum
fjölda í ár. Hins vegar eru okkar
áætlanir allar miðaðar við heldur
hógværari tölur, enda skynsemi í því
að eiga borð fyrir báru þar. Erlendir
gestir eru jafnan um 15-20 prósent
gesta,“ segir Hilda Karen, en hún hefur
starfað á síðustu fimm Landsmótum.
„Á Landsmótum sinna bæði
starfsmenn og sjálfboðaliðar
mikilvægum störfum og stemningin
er alveg svakalega góð því
útgangspunktur allra er sá sami: að
hafa gaman, vinna saman og horfa
á hesta.“ Hún gerir ráð fyrir að hátt
í 800 hross komi fram á Landsmóti,
um 500 hross í gæðingakeppni,
170 í kynbótasýningum og 160 í
íþróttakeppni, auk þess sem fleiri hross
bætast við í hópreiðum og sýningum
ræktunarbúa. Dagskráin verður annars
með nokkuð hefðbundnu sniði en hana
má nálgast á vef Landsmótsins.
Á öllum mótum síðan 1990
Sjálf hefur Hilda Karen stundað
hestamennsku frá blautu barnsbeini.
„Ég er alin upp á Breiðdalsvík sem
er lítið sjávarþorp austur á fjörðum.
Þar byrjaði ég að fara á hestbak
hjá Þresti föðurbróður mínum og
sótti reiðnámskeið öll sumur. Þetta
endaði með því að ég varð forfallin
hestakona og suðaði um hest þangað
til foreldrar mínir létu undan. Þá var
ég níu ára, minnir mig, og eignaðist
mjög skemmtilega unga hryssu
frá Hvannstóði í Borgarfirði eystra
og hét hún Brana. Hestasjúka ég
gerðist mjög snemma áskrifandi að
Eiðfaxa og beið spennt eftir hverju
tölublaði. Fljótlega varð það draumur
minn að fara á Landsmót og taka
þátt. Draumurinn rættist árið 1990
og fyrsta Landsmótið mitt var á
Vindheimamelum það sumar. Ég hef
farið á öll Landsmót síðan þá,“ segir
Hilda Karen, en hún hefur á starfsferli
sínum unnið í þágu íslenska hestsins,
m.a. sem blaðamaður Eiðfaxa, hjá
hestamannafélaginu Fáki og fyrir
markaðsverkefni Íslandsstofu, Horses
of Iceland.
„Fyrir okkur, hinn almenna
hestamann, er mikilvægt að halda
þeim létta og skemmtilega anda
sem hefur einkennt mótin og hafa
dagskrána þannig úr garði gerða
að það sé eitthvað fyrir alla. Mótin
eru líka mikilvægur markaðsgluggi
fyrir ræktendur og atvinnumenn í
hestamennsku og þeirra tækifæri til
að kynna sig og sín hross. Það verður
því aldrei of oft sagt að við þurfum að
standa þétt saman til að halda utan um
Landsmótin og hafa skýra stefnu sem
leyfir viðburðinum að blómstra enn
frekar,“ segir Hilda Karen.
Eftirminnileg augnablik
Hápunktur Landsmóts hestamanna
er í huga Hildu Karenar úrslit í
A-flokki gæðinga. „Þar finnst mér
íslenski gæðingurinn njóta sín vel
og oftar en ekki hefur maður upp-
lifað „gæsahúðarmóment“ í þessum
úrslitum. Frá því að ég byrjaði eru
sérstakar upplifanir til dæmis þegar
Spuni setti heimsmet á Vindheima-
melum 2011 og hlaut 9,25 fyrir hæfi-
leika. Töltsigrarnir hjá Árna Birni á
Stormi frá Herríðarhóli sitja líka eftir
sem sýningar sem hafa hreyft við
manni og sömuleiðis þegar Glóða-
feykir frá Halakoti vann B-flokkinn í
Reykjavík 2012 með Einari heitnum
Öder og þegar Eyrún Ýr stýrði
Hrannari frá Flugumýri II til sigurs
í A-flokknum á Hólum 2016.“ /ghp
– Aðrar fregnir af Landsmóti, síða 8
Hestamennska:
Léttur andi á Landsmóti
Hilda Karen Garðarsdóttir. Mynd / Aðsend
Fimm hundruð hross munu koma fram á Landsmótinu í ár í gæðingakeppni,
á kynbótasýningum, í íþróttakeppni, hópreiðum og sýningum ræktunarbúa.
Mynd / Landsmót hestamanna
Úthlutun fyrsta fjárfestinga-
stuðnings í kornrækt er gagnrýnd,
m.a. fyrir að dreifa fjármagni of
víða í stað þess að veita fullan
styrk, 40% af heildarfjárfestingu,
til eins eða tveggja sterkustu
verkefnanna.
Fjárfestingastuðningi í kornrækt
fyrir árið 2024 hefur nú verið
úthlutað. Þrettán umsóknir bárust
og var 144 milljónum króna
úthlutað til átta verkefna víða
um land. Samanlögð fjárfesting
umsækjenda var skv. umsóknum um
893 milljónir króna. Stuðningurinn
er veittur til fjárfestinga í
kornþurrkun, korngeymslum og
tilheyrandi tækjabúnaði.
Úthlutun ekki í samræmi
við áherslur
Matvælaráðuneytið segir fjár-
magninu úthlutað á grundvelli
forgangsröðunar þar sem m.a. hafi
verið horft til afkastagetu, nýtingar
endurnýjanlegrar orku, eignarhalds
bænda og fyrirætlana um þjónustu
við aðra bændur.
Hins vegar hefur komið fram
gagnrýni á úthlutunina varðandi
samlegð fleiri aðila og afkastagetu
og að hluti verkefnanna sem fengu
stuðning muni nýta jarðefna-
eldsneyti í stað sjálfbærra orku-
gjafa. Þá hafi verið lagt upp úr
því að þau verkefni sem fengju
stuðning yrðu fullstyrkt, um 40%
af heildarfjárfestingu, en það ekki
orðið niðurstaðan.
Hæstu styrkina hlutu Flateyjar-
búið Hornafirði, 36,8 m.kr. og Korn-
skemman, Laugalandi í Eyjafirði,
35,3 m.kr. Aðrir sem hlutu styrki, á
bilinu 8,3–15 m.kr., voru Grís og flesk,
Gunnarsholti, Búnaðarsamband
S-Þing., Búnaðarfélag Eiðaþinghár,
Góður biti ehf., Borgarfirði, Þreskir
ehf. í Skagafirði og Gullkorn
Þurrkun ehf., Snæfellsnesi.
Vonbrigði en enginn bilbugur

„Við erum að meta stöðuna en það
er engan bilbug á okkur að finna,“
segir Hermann Ingi Gunnarsson,
bóndi í Klauf í Eyjafirði. Hermann
er einn aðila að Kornskemmunni,
um 200 milljóna króna verkefnis.
Stofnaðilar að samlaginu eru auk
þess frá bæjunum Hrafnagili,
Grænuhlíð, Svertingsstöðum og
Hólshúsum.
Þeir hófu í vor framkvæmdir að
grunni undir kornþurrkstöð, í trausti
þess að ríkið myndi standa með
verkefninu í fjárfestingastuðningi.
Auk þess var búnaður pantaður
fyrir stöðina um áramótin. Ekki hafi
verið hægt að bíða með að fara af
stað ef möguleiki ætti að vera á að
þurrka korn í stöðinni næsta haust.
„Við bjuggumst við meiru,
enda búið að tala um að ætti að
fullfjármagna verkefni fremur
en að dreifa peningunum,“ segir
Hermann. „Við reiknuðum fastlega
með að vera í góðum forgangshópi
því við erum bæði með langstærsta
verkefnið hvað varðar afköst, með
endurnýjanlega orku og félag
bænda stendur á bak við þetta.
Menn voru hvattir til að fara í stærri
verkefni til að ná kornræktinni upp
á hærra plan. Og það var það sem
við gerðum,“ bætir hann við.
Hermann segir að vel hafi gengið
að fá fjármagn til þurrkstöðvarinnar,
að því gefnu að um fullan stuðning
yrði að ræða. Hann segir einhvern
aukakostnað verða vegna lántaka
fyrst niðurstaðan varð þessi, en
alltaf séu einhverjir óvissuþættir
og verkefnið muni halda áfram af
fullum krafti.
Grænir orkugjafar
og olía á sama báti
Haukur Marteinsson, bóndi á Grænu-
völlum í Suður-Þingeyjarsýslu, segir
úthlutunina hafa komið nokkuð á
óvart. Búnaðarsamband S-Þing. fékk
14,1 milljón króna í stuðning en
heildarstofnkostnaður verkefnisins
er um 80 milljónir króna.
„Um er að ræða kornþurrkstöð,
algjörlega knúna með heitu vatni
og rafmagni en engri olíu,“ útskýrir
Haukur. „Við fengum þennan pening
og erum sáttir við það en efumst,
svona við fyrstu sýn, um að farið hafi
verið eftir úthlutunarreglum. Stöðvar
sem keyra sig á olíu fengu sama
hlutfallsstuðning og þær sem eiga
að vera á heitu vatni, eða grænum
orkugjöfum,“ segir hann.
Búið var að leggja mikla vinnu
í að fá aðgang að heitu vatni fyrir
kornþurrkstöðina sem standa á
skammt sunnan við Húsavík, við
Orkuhúsið þar sem eru tengingar við
120°C heitt vatn frá gróðrarstöðinni
Hveravöllum.
„Við erum komin það langt
með fjármögnun, frá einstaklingum,
bændafélögum og fjárfestinga-
sjóðum, að við erum í raun og veru
nánast fullfjármögnuð stöð. Okkar
nálgun var að við vonuðumst eftir
því að ná kannski 40% stuðningi á
árabilinu sem má sækja um hann,“
segir Haukur. Framkvæmdir við
stöðina hefjast á næstu dögum eða
vikum.
Ekki í takt við ráðleggingar
Egill Gautason, Helgi Eyleifur
Þorvaldsson og Hrannar Smári
Hilmarsson sem skrifuðu
skýrsluna Bleika akra, aðgerða-
áætlun um aukna kornrækt, fyrir
stjórnvöld, voru fengnir til að gefa
matvælaráðuneytinu faglegt álit á
umsóknunum þrettán.
Helgi, aðjunkt við Landbúnaðar-
háskóla Íslands (LbhÍ), segir þá hafa
varið tíma til að fara yfir um-
sóknirnar, gagnrýnt þær m.t.t. við-
eigandi reglugerðar og forgangs-
raðað þeim. Ekki hafi allar umsóknir
þótt styrkhæfar. „Úthlutunin er alls
ekki í takt við ráðleggingar okkar
og ekki vel rökstudd,“ segir Helgi.
„Beina hefði átt stuðningnum til
þeirra sem nýta sjálfbæra orkugjafa
og hyggja á stærri þurrkstöðvar
fyrir stærri svæði og meira magn,“
segir hann.
Í svari matvælaráðuneytisins
vegna fyrirspurnar um málið
kemur fram að leitað hafi verið
ráðgjafar hjá sérfræðingum
LbhÍ við mat á umsóknunum.
„Matvælaráðuneytið lagði eftir sem
áður sjálfstætt mat á umsóknirnar
og tók ákvörðun um úthlutun
enda bera sérfræðingar LbhÍ ekki
ábyrgð á henni. Í tillögu LbhÍ var
lagt til að færri fengju styrki og þar
af leiðandi kæmi hærri fjárhæð í
hlut hvers og eins. Miðað við mat
ráðuneytisins varð niðurstaðan að
8 af 13 umsækjendum fengu styrki
...“ segir í svari ráðuneytisins.
Sækja um aftur
Samkvæmt ákvæðum reglugerðar
um fjárfestingastuðning í korn-
rækt fá allar umsóknir sem
samþykktar voru sama hlutfall
af hámarksstuðningi. Hámarkið
er 40% af heildarfjárfestingu
og þau átta verkefni sem fengu
stuðning fá 46% af því hámarki.
Þar sem fjármagn til úthlutunar
nægir ekki til hámarksstuðnings
skerðast framlög hlutfallslega
vegna allra samþykktra umsókna.
Fyrri helmingur stuðningsins
verður greiddur út í júní eða þegar
fyrir liggur að framkvæmdir séu
hafnar. Síðari hluti verður greiddur
út í árslok í framhaldi af skilum á
lokaskýrslu.
Fyrrgreind átta verkefni geta
sótt um að nýju næstu tvö ár,
eða þar til hámarkinu er náð.
Verkefnum sem ekki fengu styrk
núna er jafnframt heimilt að sækja
um að nýju á næsta ári.
Fjárfestingastuðningur er einn
þáttur aðgerðaáætlunar stjórnvalda
þar sem gert er ráð fyrir að verja
um tveimur milljörðum króna
til átaks í kornrækt á árunum
2024–2028.
/sá
Kornrækt:
Fjárfestingastuðningur
þykir missa marks
– Gagnrýni á dreift fjármagn og forgangsröðun
„Við erum bara brattir og framkvæmdir við kornþurrkstöð ganga vel. Tækin eru í gámum á leiðinni til landsins og verið
að steypa stóra steypu í grunninum. Svo kemur húsið vonandi í kjölfarið,“ segir Hermann I. Gunnarsson í Eyjafirði.
Mynd / Aðsend