Skógræktarritið - 15.05.2004, Qupperneq 35

Náttúrleg sveiggræðsla
Við skógarmörk í norðri eða til fjalla getur HG fjölgað sér
kynlaust með svonefndri sveiggræðslu (eða „afleggjurum",
orð sem flestir nota). Þetta gerist hjá trjám, sem standa svo
gisið, að krónan nemur við jörð og greinar liggja á lörðinni.
Þær hyljast mosa, sópi* eða jarðvegi og taka þá að skjóta
rótum, eins og við þekkjum hjá víðiættinni. Upp af grein-
inni sprettur svo sjálfstætt tré.
Náttúrleg sveiggræðsla er úrræði tegundarinnartil að við-
halda kynstofninum við svo erfiðar aðstæður, að blómgun
og fræmyndun er óhugsandi.
„Lengst í norðri getur fjöldi trjáa á ha eftir sveiggræðslu
orðið yfir 1.800 og er í öfugu hlutfalli við jarðvegsgæði," er
skrifað f ritinu „Silvics of North America," sem er ein aðal-
heimild hér um SG og HG.
Blágreni, rauðgreni og svartgreni geta líka fjölgað sér með
„afleggjurum", ennfremurýmsar þintegundir.
f Mörkinni á Hallormsstað hafa rauðgreni og síberfuþinur
myndað „afleggjara.”
* „sóp" er íslensk þýðing á enska orðinu „litter" = allt sem fellur dautt
til jarðar af tré.
Skotlandi við Atlantshaf, en 25
mm í norðvesturhéröðunum.
Lengd vaxtartfma er 180 dagar í
Maine-fylki, en 20 dagar nyrst í
Kanada. Þessi gífurlegi munur
leiðir til þess, að ótöluleg stað-
brigði myndast innan tegundar-
innar.
Kröfur til jarðvegs
Eins og allar grenitegundir vex
HG best í jarðvegi með hreyfan-
legum raka og góðri loftun, en
getur dregið fram lffið á rýrari
jarðvegi. T.d. er á Hallormsstað
helmingsmunur á hæð trjáa úr
sama hópi f 1. gróskuflokki (gras-
og blómlendi) og 2. gróskuflokki
(bláberjalyng) (sjá töfluna). HG
er þó kröfuharðara en félagar
þess í vistkerfi heimkynnanna
(sjá töflu 5).
Staða í vistkerfinu
f Alaska eru aðalfélagar HG
svartgreni, pappírsþjörk,
nöturösp og balsamösp, en í
Kanada auk þess balsamþinur.
Blöndun þess við sitkagreni er
mest á Kenaiskaga í Alaska, eins
og fyrr var lýst, en f Albertafylki
blandast það blágreni á stórum
svæðum, og hefir verið talin und-
irtegund HG: Picea glauca var. al-
bertiana. Ennfremur ná þessar
tegundir saman í Br. Kólumbíu,
Montana og Wyoming. HG
drottnar lægra yfir sjávarmáli, en
blágreni hærra. Hlíðarnar á milli
stuðla að myndun ótölulegs
fjölda bastarða milli hinna
tveggja tegunda. Tvö önnur af-
brigði eru talin af HG: P. glauca
var. densata og P. glauca var.
porsildii. Nokkur tré af þessu síð-
astnefnda afbrigði eru til á Hall-
ormsstað og hafa vaxið af-
bragðsvel. Kvæmi: Rosa Creek,
Alaska.
Þýðing í skógrækt heimsins
Nær eingöngu mikil vegna
þess, eins og áður sagði, að
Kanada er stórveldi á heims-
markaðnum f trjáafurðum.
Hvergi annars staðar er HG rækt-
að, nema hér á ísiandi, þar sem
vegur þess eykst nú drjúgt.
Ræktun á íslandi
HG var ein þeirra trjátegunda,
sem danski skógræktarmaðurinn
Christian Flensborg reyndi að
rækta á íslandi í upphafi 20. ald-
ar. Það var gróðursett í tveimur
fyrstu skógræktarreitum á íslandi:
Á Þingvöllum („Furulundurinn")
og Grund í Eyjafirði. Plönturnar
komu frá Danmörku og öruggt
má telja, að fræið hafi verið sótt
til austanverðrar N-Ameríku. Nú
standa aðeins tvö vesældarleg
tré í Furulundinum á Þingvöllum
en í Grundarreitnum standa 15-
20 tré, gróðursett 1900-1902. Þau
eru 5-8 m há og hefur margoft
kalið, en sum þeirra eru samt til
mikillar prýði í þessum fagra úti-
vistarskógi. Eitt gamalt HG er í
Eiðahólma. HG var sáð í gróðrar-
stöðinni á Hallormsstað á fyrstu
árum hennar (stofnuð 1903), en
ekkert komst á legg af þvf.
Næst var HG sáð á Hallorms-
stað 1933, kvæmi nefnt „Banda-
ríkin", örugglega úr austurhluta.
Af þessum hópi komust upp
a.m.k. 2-300 plöntur, nú elstu
HG-teigará íslandi, á Hallorms-
stað og Hrafnsgerði í Fellum,
Fljótsdalshéraði.
Fyrstu verulegu fræsendingarn-
ar frá Alaska bárust 1945-1948.
Vorið 1952 voru fyrstu teigarnir
með Alaskakvæmi gróðursettir á
Hallormsstað, Stálpastöðum og
Tumastöðum í Fljótshlíð.
SKÓGRÆKTARRITIÐ 2004
33