Búreisingur - 15.03.1902, Blaðsíða 7

Skúlaskapur í Føroyum.
43
Sum áður sagt, vóru allir prestarnir á einum máli um,
at foreldrini úti á bygd hildu á við sjálv at læru born síni,
men at tað var best, at ein góður danskur skúli, um gjorligt,
varð reistur á fót í Havn, og at- eisini bygdaborn kundu hava
loyvi til at koma til Havnar og ganga i skúla. Havnarskúli
doyr soleiðis ongatið burtur, men mennist so við og við frá
1800 og uppeftir. Prestur og próstur og seinri (eftir 1816) amt-
maður royndu at fáa skúlan i góðan stand, og at fáa evnaríkar
og duguligar menn til lærara; og skal ein døma rættvist, so má
sigast, at Havnarskúli í átjundi old ikki hevur gjort so lítið
gótt; har vóru góðir menn lærarar og nógv born gingu i skúlan,
eisini av bygd. Lærdómurin hevur ikki verið so litil, nærum
eins við hvat hann var flest alla aðra staðnis um sama bilið.
Hin slektin, sum tók við Føroyum 1856 og førdi tær á gongd
framm eftir, hevði ivaleyst fyri ein part fingið nógv av sinum
sjálvbjargnislyndi og arbeiðshuga i Havnarskúla. Lærarar við
skúlan frá o. u. 1810 og uppeftir vóru: fyrst Jón Effersøe, Is-
lendingur av ætt og sigist at hava verið skrivari hjá »Hunda-
dagakonginum« Jorundi;1) siðani Kramer, ið sigist at hava
skrivað hina ofta tiltiknu »Kramers roknubók« (tó veit eg ikki, um
hetta er beint) og harnæst Lutzen, Erisi og Týskur av ætt; hann
kom til Føroya o. u. 1837 og var lærari líka til sín deyða 1874;
skúlagerð hans var soleiðis ógviliga long og hevur hon ivaleyst
eisini verið bótandi og røkjandi og sett góðar fruktir hjá mon-
gum, og nógv av teim, ið nú gomul eru, hava ivaleyst mangt
gott at minnast aftur á Lutzen; nakað bráðlyntur og strangur
maður skuldi hann vera. Alla hesa tiðina gekk undirvísingin
eftir Bell-Lancaster mátanum, tað er eitt skiftingarsamt undir-
visingarháttarlag frá báðum portum soleiðis, at lærarin fyrst
undirvísir teim frægastu bornunum, og skulu tey so uppaftur
undirvisa hinum smærru og ringaru undir umsjón lærarans.2)
') Hesin Jorund (Jðrgen Jorgensen) var ein danskur maður, ið túraðist
leingi til sjós, kom síðani til Islands og gjordi seg har til einvalds-
kong; hann ráddi einar tveir mánaðir, so mátti hann rýma av landi.
2) Mátin er kallaður upp eitir Skotanum Andrew Bell, ið fyrst var
prestur í Leith, siðani læiari í Madras í eystara Indialandi, og
Eingilskmanninum Joseph Lanoaster, ið helt skúla fyri hðrnum í
einum av teim fátækstu og ússaligastu pðrtunum af London. Teir
livdu um somu tíð, um ár 1800, og vóru teir fyrstu, ið henda mátan
nýttu.