Búreisingur - 15.03.1902, Blaðsíða 30

66
Útheimurin.
kom hagar at vitja tær gomlu gðtur, Kristur hevði gingið. Nú
var tað, kirkjan heima í Evropa leiddi striðshugan hjá teim
óskoytnu adilsmonnunum móti Turkunum. Og hópar av kríggs-
monnum úr Evropa gjordu nú í 200 ár (o. u. 1100—1300) stórar
krossferðir til Pálestina og móti Turkunum fyri at verja hin
kristna krossin. Teir formáddu tó ikki at reka Turkarnir bur-
tur úr Pálestina, ja, um ár 1450 lðgdu Turkarnir enntá alt tað,
ið eftir var av tí eystara Rómararíkinuin, inn undir seg og
gjðrdu Konstantinopel til teirra hðvuðssetur. Men hesar kross-
ferðirnar gjðrdu ómetaligt gagn uppá annan hátt. Aðrenn kross-
ferðirnar byrjaðu, var ógviliga litið av handli og verkarbeidi í
Evropa. Enntá hjá hinum ríkasta adilsmanni var lívið spar-
samligt; hann livdi av tí, ið jarðagóðs hansara aldi og gekk í
heimagjðrdum klæðum, og reiðskapur og amboð í húsi hansara
var av viði. Men nú fingu Evropamenn at síggja tey árábisku
og gomlu grisku londini, har teir funnu vabrar glæstriborgir,
ókendar fruktir og kryddaríur, fin, kynstrig klæðir og eina
hægri kultúr enn heima hjá sær sjálvum. Keypmenn og
kynstrigir smiðir og handaverksmenn gjðrdu nú nógv um seg,
býirnir vunnu miklan pening og fólkatalið í teimum vax : bý-
mennirnir blivu rikir og máttmiklir. Og mangir vildu nú ikki
hjálpast við tann kunnskap, ið prestar og munkar hðvdu : bæði
í Italialandi og í Frakklandi reistust nú friir háskúlar (universi-
tetur). Og tað, at adilsmenn í hópatali rýmdu úr Evropa fyri
at striðast móti Turkunum, gjordi, at kongarnir fingu størri
makt og veldi. Soleiðis blivu hesar krossferðirnar til gagns fyri
kongaveldi og býmenn, fyri handil og upplýsing, til gagns fyri
kultúrina. Frakkland varð nú uppaftur hitt máttmiklasta
landið í Evropa, og kongurin har hevði stórt veldi. Eisini
Angland varð nú eitt máttmikiLt land.1) Og tað sterka
Ánglands soga hevði hegartil verið henda: Táið Eómarnir mistu
landið, var tað, sum áður nevnt, Anglar (Anglar) og Saxar, ið tóku
tað. O. u. ár 800 byrjaðu danskir víkingar at herja landið, og logdu
teir hálva Ángland undir seg; Danalagið róptist tann parturin O. u. ár
1000 átti Danmðrk eina stund heila Ángland. . Men stutt eftir var lanđið
tikið av í'ronskum Normannum (úr tí franska lanđspartinum Norman-
die), ið vóru ættaðir undan donskum vikingum. Allar hesar ymisligu
fólkagreinirnar (og tað gamla rótfólkið í Ánglandi, Keltarnir) gróðu nú
saman til eitt fólk, hitt ángilska (enska) fólkið. — Skotaland var sjálv-
bjargið. —• Irland segðist at standa undir Ánglands kongi; tó ráddu teir
nógvu írsku smákongarnir sær sjálvum.