Búreisingur - 15.03.1902, Blaðsíða 9

Skúlaskapur í Føroyum.
45
í Roskilde.1) Á hesum ráðgevaratingi var skúlamálið i Før-
oyum eitt týdningarmikilt umtalsevni, og uppskot til skipan fyri
føroyskum skúlaskapi var til umrøðu. Hetta uppskotið var
komið úr Føroyum, mest sett saman av embætsmonnum har-
uppi, ið allir vóru danskir; Føroyafólk var ikki spurt til ráðs
og Føroyafólk hevði ongan útsending á tingi; ein danskur
maður, »kanselliraad« Hunderup, ið eina tið verið hevði i Før-
oyum, var av rikisstýri nevndur út at vera á Føroya vegna.
Nú var ætlanin eina ferð fyri allar at fáa skil á skúlaskapinum
i Føroyum, og hetta vildu teir gera við at føra inn eitt tvungið
danskt skúlalag. Uundirvísingarmálið skuldi vera einans danskt;
føroyskt mátti ikki nýtast utan til at læra bornini betur at fata
og skilja danskt. Føroyskt var jú einki mál, einans eitt hjámál,
og danskt var jú kirkjumálið. Uppskotið gekk út uppá, at fólkið
skuldi tvingast til at byggja skúlar, gjalda skatt til lærararnar og
lata born síni ganga í skúla hjá teim lærarum, ið prestarnir
valdu til teirra. Endamálið var mest, at bomini skuldu læra at
tala og lesa danskt, og skúlalærararnir skuldu, um neyðugt gjordist,
tvinga bornini til at ganga í kirkju. Um hetta uppskotið var
leingi røtt og tjakað;, flest allir limir av ráðgevaratinginum vóru
stórir talsmenn fyri tí og bóru í bøtufláka fyri tí og serliga
biskupurin Mynster. Teir hava ivaleyst allir talað og virkað
í bestu meining og viljað Føroyum væl, men teir hava ikki haft
fullgóða greiðu á føroyskum viðurskiftum og klára vitan um
føroyskt andligt liv, um hugsunarhátt og lívssjón fólksins. Einans
ein limur, prósturin Plesner, talaði heitt og hart móti hesum
uppskoti; hann helt at tvungið skúlalag var skeivt, serliga her,
hvar tað hevði víst seg, og hvat allir vóru samsintir í, at fólkið
av sjálvum sær við heimaundirvísing kundi vinna framm áraka
.onnur fólk í kunnugleika og dannilsi; hann helt, at Føroyingar
sjálvir áttu at hava loyvi til eisini at bera framm teirra ætlan
um hesa sak, og setti hann framm, at fólkið sjálvt átti at hava
*) Eitt slíkt ráðgevarating var eftir lógboð frá Fríðriki kongi VI av
28. maj 1831 skipað fyri einstakar landspartar í Danmork (eitt fyri
oynnar, eitt fyri Norðjútland, eitt fyri Suðurjútland og eitt fyri
Holstein). Báðgevaratingið kom saman annað hvort ár. Tað kundi
broyta lógir og siga ætlan og hugsan sína um nýggjar; grunđeigarar í
býum og jarðareigarar úti á landinum valdu útsendingar; eisini vóru
kongavalđir limir, og á vegna ríkisstýris møtti ein kongaligur um-
boðsmaður (kommissarius).