Fróðskaparrit - 01.01.2001, Side 4

Fróðskaparrit - 01.01.2001, Side 4
■HVØR SUM í MÍNI FÓTSPOR STÍGUR, LÆR IKKI ALLAN STUND!« granskarar og har, tað verður kvøðið á gólvi. Greiningin av kvæðnum er í trimum pørtum. Fyrst skal eg lýsa vondina (strukt- urin) í søguni eftir háttalagnum hjá russiska ævintýragranskaranum Vladimir Propp. Síðani skal eg eftir háttalagnum hjá danska ævintýragranskaranum Bengt Holbek gloppa dymar til at skilja undirsøguna og meiningina í kvæðnum. At enda skal eg umrøða einstøk ævintýradrøg og onnur eyðkenni, ið summi tykjast leys í saman- hanginum í søgugongdini, men sum í nýggjum ljósi hoyra til í søguni og eru væl skiljandi í samanhanginum. Vondin 011 gandaævintýr eru søgd í trimum pørt- um. Tað er okkara kvæði eisini. Við ganda- ævintýr meini eg í høvuðsheitum tann bólkin, sum í altjóða yvirlitinum hjá Antti Aarne og Stith Thompson yvir ævintýr hevur nummar AT 300 til 749. Av føroysk- um ævintýrum í hesum bólki kann eg so hissini nevna Trøllið í fjallinum (AT 300. Jakobsen s. 372ff.), Drongurin, ið bjargaði kongadøtrunum (AT 303. Jakobsen s. 382ff.), Risans klóta (AT 311. Jakobsen s. 245ff.), Agnas á deildini (AT 313A. Jakob- sen s. 614f.) og Fípan fagra (AT 313C. CCF 48). Fyrsti partur fer fram í veruleikans verð. Hann er um ferðina hjá Rólvi og brøðrun- um Illgerðssteini og Ódnarbjøm í illveðri á havinum, til teir leggja at landi í Trølla- botnum. Her byrjar miðparturin og høvuðs- parturin av søguni, ið stendur við, heilt til fuglurin Skúgvur av Stokkanesi setir Rólv av í Tróndheimi. í triðja parti eru vit aftur í hesum heimi, við hovið hjá Ólavi kongi. Har doyr Rólvur, og søgan endar. I mongum kappakvæði kann samanset- ingin í tríggjar partar vera tann sama sum her, men tað er ikki altíð og er ikki neyðugt í tí skaldskaparslagnum. Russiski granskarin Vladimir Propp vendi síni gransking móti beinagrindini ella strukturinum, sum á føroyskum eisini hev- ur verið kallað vondin. Hann meinar, at vondin er hin sama í øllum gandaævintýr- um, og lýsir hana við tí, hann kallar funkti- ónir. Hann kom til tað úrslit, at øll ganda- ævintýr eru sett saman av somu funktión- um, sum eru 31 í tali. Allar 31 eru tó ikki at finna í hvørjum einstøkum ævintýri. Har kunna vera væl færri, men ongantíð fleiri. Yvirlit eru at gera tað meira einfalt, ið tykist fløkt. Yvirlit yvir innihaldið í einum skaldaverki er ikki tað sama sum verkið sjálvt, og listin yvir funktiónir hjá Propp er einki ævintýr. Eitt ævintýr er heldur ikki al- tíð so raðið sagt frá, at funktiónimar koma sum perlur á bandi, og har ein endar, tekur næsta við. Ævintýr kunna tykjast summum einfaldur skaldskapur, men ofta eru nógv løg virkin samstundis, kronologiskt er ikki altíð sagt frá í »rættari« raðfylgju, sami per- sónur kann hava fleiri funktionellar leiklut- ir, og meira enn ein funktión (av teimurn hjá Propp) kann greinast í sama tilburði. Eg skal ikki endurtaka listan av funktiónum hjá Propp (umframt í hansara egnu bók (Propp, 1956) finst hann endurgivin í standardverkum um ævintýragransking, eitt nú Holbek (1987:335.). Eg skal bert lýsa høvuðsgongdina í gandaævintýrunum eftir frymlinum hjá Propp og samsvarandi partamar í kvæði okkara so hvørt.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160

x

Fróðskaparrit

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fróðskaparrit
https://timarit.is/publication/15

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.