Helgarpósturinn - 15.05.1986, Qupperneq 25

Tólf daga bókmenntadag-
skrá í Hlaðvarpanum!
Á sýningu Jeftrey
Vallance er m.a. að
finna tuttugu teikn-
ingar sem hann vann
út frá þeim áhrifum
sem hann varð fyrir á
Islandi 1984.
1 ft* D
Bandaríkjamaðurinn Jeffrey Vallance sýnir í
Nýlistasafninu
Tímanna ólíku tákn
Dagana 19,—30. maí munu Hlað-
varpakonur standa fyrir yfirgrips-
mikilli bókmenntadagskrá í
kvennahúsunum að Vesturgötu 3 und-
ir yfirskriftinni Konur og bœkur. Á
hverju kvöldi (um helgar að degi til)
verður dagskrá sem að öðru jöfnu
er byggð á verkum tiltekins rithöf-
undar afkyninu kona. Yfirleitt hefst
dagskráin á erindi um verk höfund-
arins og á eftir fer upplestur úr verk-
um hans. Parna verða m.a. teknar
til umfjöllunar Hulda, Karen Blixen,
Ásta Sigurðardóttir og Jakobína
Sigurðardóttir. Því er upplagt fyrir
bókmenntaunnendur að planta sér
í Kjallaraleikhúsið þessi kvöld kl.
20.30 að afloknum meltingarspássi-
túr út við sundin blá. Samtímis fer
fram í Hlaðvarpanum bókasýning
og bókamarkaður á verkum eftir
konur. Sögustund verður fyrir börn
á hverjum degi kl. 17.15.
Mánudaginn 19. verður riðið á
vaðið kl. 16.00 með kynningu á
bókaforlaginu Bríeti og lesið upp úr
viðtalsbók Kristínar Bjarnadóttur,
Reyndu það bara. Um kvöldið kl.
20.30 mun Guðrún Kvaran starfs-
maður Orðabókar Háskólans, halda
erindi undir yfirskriftinni „Olyginn
sagði mér" og að því loknu munu
félagar úr Félagi íslenskra leikara
lesa úr ýmsum verkum.
Þriðjudaginn 20. maí verður sögu-
stund fyrir börn kl. 17.15 og um
kvöldið kl. 20.30 mun Helga Kress
halda fyrirlestur um kvennamenn-
ingu og hrun hennar að fornu undir
yfirskriftinni ,,Nú mun hún sökkv-
ast". Að honum loknum munu Anna
Einarsdóttir og Bríet Héðinsdóttir
sjá um upplestur.
Miðvikudaginn 21. verður sögu-
stundin á tilsettum tíma og kvöldið
verður svo tileinkað Svövu Jakobs-
dóttur. Höfundur les úr verkum sín-
um en síðan munu Edda Þórarins-
dóttir og Sigurður Karlsson sjá um
leiklestur.
HP hafði samband við Guðrúnu
Kvaran til að grennslast fyrir um er-
indi hennar á mánudagskvöld. Hún
sagði að Hlaðvarpakonurnar hefðu
ekki viljað einblína á bókmenntir,
gjarnan viljað fá eitthvað um konur
og mál. Það hefði hins vegar ekki
verið athugað hérlendis á nokkurn
hátt.
„Mér datt í hug að taka þetta á
tvennan hátt,“ sagði Guðrún. „Fyrst
að athuga orð sem hafa verið notuð
um konur allt frá því á söguöld, t.d.
kvenkenningar í Snorra-Eddu —
kenningasmíð hefur síðan haldið
áfram allt fram á okkar daga. En
megináhersluna ætla ég þó að
leggja á áhrif bókmennta á nafngift-
ir. Sögur geta allt að því drepið nöfn
eða gert þau óbrúkhæf vegna þess
að sögupersónurnar sem bera þau
eru t.d. afkáralegar eða illkvittnar.
Þar má nefna Gróu á Leiti. Annað
dæmi er Grasa Gudda sem er dálítið
spaugileg. Gudda hafði áður verið
mjög algeng stytting á Guðríði og
ekkert þótt neikvætt við hana. En
eftir að Grasa Gudda kom fram í
Skugga-Sveini Matthíasar fór að
þykja neikvætt að nota þessa stytt-
ingu og upp komu ýmis orð eins og
guddugan sem merkir flýtir, fálm og
flan, og guddusopi. Það merkir sopa
milli máltíða þar sem konur eiga að
vera að skrafa, stundum kerlinga-
skvaldur í heldur neikvæðri merk-
ingu.
Svo er hitt sem er algengara að
persónur í sögum og ljóðum gera
nöfn ákaflega vinsæl. Þegar menn
fóru að syngja hér Erla, góða Erla
rýkur Erla upp í það að verða
fimmta vinsælasta nafnið úr engu.
Svipað er með Kolbrúnu út frá Kol-
brún, mín einasta sem var sungið af
mikilli tilfinningu. Þá mætti nefna
Viktoríu Knuts Hamsun og mörg
fleiri nöfn."
Síðastliðin tvö ár hefur Guðrún
Kvaran unnið ásamt Sigurði Jóns-
syni frá Arnarvatni að bók um sögu,
uppruna og merkingu mannanafna.
Hún segist í framhjáhlaupi hafa far-
ið að velta fyrir sér ofangreindum
hlutum þar sem ýmis dæmi hafi ver-
ið svo sláandi. Þau Sigurður hafa t.d.
unnið ýmsar skýrslur upp úr þjóð-
skránni. Þaðan hafi hún tíðnina á
nöfnunum sem allt í einu tóku kipp.
Að sögn Guðrúnar er bókin vel á
veg komin. JS
Á nk. föstudag 16. maí kl. 20 opn-
ar Bandaríkjamaðurinn Jeffrey
Vallance sýningu í Nýlistasafninu
við Vatnsstíg á 30 teikningum, verk-
um máluðum beint á vegg, svo og
svokölluðum „mirror installations".
Vallance er fæddur í Kaliforníu ’55
og útskrifaðist úr Otis Art Institute
í Los Angeles ’81. Hann er talsvert
þekktur í heimalandi sínu og hefur
haldið fjölmargar sýningar þar og
erlendis, og búið víða, svo sem í
Dakar og Senegal, enda er hann af-
ar hugfanginn af frumstæðum
menningarsamfélögum, svo og því
hvernig ólíkum menningaráhrifum
slaer saman.
1 myndasyrpum sínum fæst Vall-
ance við þjóðfélagsleg tákn allt frá
„upphafi” menningar til nútímans,
allt frá frumstæðum teikningum og
útskurði til auglýsingagerðar, það
hvernig tákn frá ýmsum tímum
blandast saman í menningu dagsins
í dag.
Fyrir tveimur árum dvaldi Vall-
ance um hríð á íslandi og fannst slá-
andi hversu frjóu lífi gömul og ný
tákn virtust lifa hlið við hlið; einnig
t.d. hvernig amerísk skyndibita-
staðamenning hefði gegnsýrt þjóð-
lega menningu. Þá varð Jeffrey Vall-
ance frá sér numinn af íslenskri
náttúru og kvenfólki.
Á sýningu Valiance í Nýlistasafn-
inu er m.a. að finna tuttugu teikn-
ingar sem hann vann út frá þeim
áhrifum sem hann varð fyrir hér
1984. Sýningin er opin frá kl. 16—20
virka daga og frá kl. 14—20 um
helgar. Hún stendur yfir til 25. maí.
JS
KVIKMYNDIR
Stórbrotid
Regnboginn: E la nave va. (Og skipið
siglir.) ★★★★
ítölsk/frönsk. Árgerð 1983.
Leikstjórn: Federico Fellini.
Handrit: Federico Fellini og Tonino Guerra.
Kvikmyndun: Giuseppe Rotunno.
Kvikmyndun: Gianfranco Plenizio.
Aðalhlutverk: Freddie Jones, Barbara
Jefford, Victor Poletti, Peter Cellier,
Fiorenzo Serra, Pina Bousch o.fl.
E la nave va mun vera 18. kvikmynd meist-
ara Fellinis. Hún var tekin upp á 14 vikum,
með 120 leikurum, ásamt hundruðum stat-
ista. Fyrir kvikmyndina voru byggðar einar
40 sviðsmyndir og voru ekki færri en 8
stúdíó í Cinecitta í Róm undirlögð, á meðan
á töku myndarinnar stóð.
Júnímorgun nokkurn árið 1914 leggur
skemmtiferðaskipið Gloria N úr höfn. Um
borð eru helstu óperu- og kabarettskemmti-
kraftar Evrópu á þessum tíma, ásamt greif-
um, stórhertogum og öðrum vellauðugum
velunnurum evrópskrar leikhúshefðar. Til-
gangur ferðarinnar er að fylgja til hinstu
hvílu mestu óperusöngkonu allra tíma,
Edmeu Tetuas, en hinsta ósk hennar var að
ösku hennar yrði dreift við sólarupprás úti
fyrir ströndu eyjarinnar Erimo, en þar mun
sú mæta kona hafa verið fædd og uppalin.
Sögumaður okkar er blaðamaðurinn Or-
lando (Freddie Jones). Hann leiðir okkur
skref fyrir skref um völundarhús þessa gríð-
armikla skips og kynnir okkur fyrir hinum
ýmsu persónum verksins: Hinum prúðbúna
aðli, sem ranglar stefnulaust um glæsta sali
á efri þiljum skipsins, og síðan kynnumst við
einnig lífskjörum þess fólks, sem með brauð-
striti sínu, jafnt í eldhúsi sem í vélarrúmi
skipsins, sér um að halda þessari marg-
slungnu vistfrœðilegu keðju gangandi.
Það sem er einna athyglisverðast við þessa
stórbrotnu allegoríu meistara Fellinis er
hversu fádæma vel honum hefur tekist að
endurskapa þann tíðaranda, sem myndinni
er ætlað að lýsa. E la nave va hefst t.d. sem
svart/hvít, þögul mynd og er þessi upphafs-
sena einskonar þriðjupersónufrásögn, sem
lýsir lífinu á hafnarbakkanum skömmu áður
en skipið leggur úr höfn. Skref fyrir skref eru
áhorfendur síðan dregnir inn í atburðarás-
ina: Fyrst með því að hljóð er sett við mynd-
ina, myndmálið þróast síðan hægt úr hinum
eftir Ólaf Anganíýsson og Sigmund Erni Rúnarsson
stirðbusalegu heilmyndarlýsingum þöglu-
myndanna yfir í nútíma myrldmál, og loks fá
myndirnar lit, í þann mund er Orlando hefur
fyrstupersónufrásögn sína með því að beina
orðum sínum beint til áhorfenda.
Annað atriði, er varðar hin meistaralegu
stílbrögð Fellinis í kvikmyndinni, er, að hann
hefur valið að taka alla myndina upp á sviði
fremur en í raunverulegu umhverfi, og gildir
þetta jafnt um úti- og innisenur. Hafið (lífið
sjálft), sem umlykur skipið (staðgengil hinn-
ar vestrœnu menningarheildar) er m.ö.o.
risastór silfraður dúkur, er byltist um í bak-
grunninum, og tunglið ljóskeila úr 1000
watta Ijóskastara, sem varpað er á roðagyllt-
an himininn, sömuleiðis málaðan á strekkt-
an léreftsdúk. Þessi mjög svo frumlega og
umfram allt stórfenglega sviðsetning gerir
það síðan að verkum, að persónur verksins
standa uppi gjörsamlega berskjaldaðar, jafnt
fyrir okkur áhorfendum, sem og þeim tor-
ræða „raunveruleika", sem þær þurfa að
kljást við á meðan á ferð skipsins stendur.
Ó.A.
Miskunnarleysi
Tónabíó: Salvador ★★★
Bandarísk, árgerð 1985.
Framleiðandi: Gerald Green og Oliver
Stone.
Leikstjóri: Oliver Stone. Handrit: Oliver
Stone og Richard Boyle.
Kvikmyndun: Robert Richardson. Aðal-
letkarar: James Woods, Jim Belushi, Elpedi
Carillo, John Savage, Michael Murphy og
Cindy Gibb.
Oliver Stone er samur við sig. Ofbeldið er
yrkisefni hans sem fyrr. Þessi höfundur
mynda á borð við „Midnight Express” sem
Alan Parker stýrði, „Scarface” með A1 Pac-
ino og nýjustu Cimino-myndina „The Year of
the Dragon" með Mickey Rourke í titilrullu,
hefur að þessu sinni lagt ímyndunaraflinu (!)
en notað í þess stað raunveruleikann.
Sviðið er Salvador árið sem hægriöfga-
sveitirnar drápu Romero erkibiskup. Sagan
er sönn vegferð uppgjafa blaðamanns um
þetta stríðshrjáða ríki þar sem hann er sum-
part að freista þess að ná aftur fyrri reisn í
faginu og sumpart að leita bara uppi nógu
fjörleg ævintýri. Þetta er kærulaus sukkari,
eftirminnilega leikinn af James Woods.
Kostir Salvador eru einkum þrír. Hún er
nöturlega nærri raunveruleikanum í nostur-
samlegri umgjörð sinni. Leikurinn er yfirleitt
mjög góður og afbragð í tilviki Woods. Kvik-
myndatakan er listfengin. Gallarnir eru
helstir þeir að á köflum er Stone ekki haldið
nógu nærri jörðunni, viðbjóðurinn vellur
taumlaust fram og hættir fyrir bragðið áð
virka. Með meira hófi hefði hann undirstrik-
að betur þær þjáningar sem Salvador stend-
ur fyrst og fremst fyrir. Fyrir utan þetta er
myndin einfaldlega of löng. Og fráleitt frum-
leg.
Hér er engu að síður um gott verk að
ræða. Það er athyglisvert fyrir það miskunn-
arleysi sem ríkir báðum megin linsunnar og
þá fagmennsku sem ræður framsetningunni,
oftast nær.
-SER.
Langdregiö
Bíóhöllin: Fandango. (Allt snargeggjað.) ★
Bandarísk. Árgerð 1985.
Framleiðandi: Tim Zimmerman.
Leikstjórn og handrit: Kevin Reynolds.
Tónlist: Alan Silvestri.
Kvikmyndun: Thomas Del Ruth.
Aðalhlutverk: Kevin Costner, Judd Nelson,
Sam Robards, Chuck Bush, Brian Cesak,
Marvin J. Mclntyre o.fl.
Fandango fjallar um hóp bandarískra ung-
menna, sem eru að ljúka háskólanámi. Árið
er 1971 og Viet-Nam stríðið í algleymingi.
Það setur því strik í reikninginn, þegar
nokkrir af ungmennunum eru kvaddir í her-
inn. Af því tilefni takast þeir félagar ferð á
hendur suður til landamæra Mexico, í þeim
tilgangi að grafa þar úr jörðu forláta kampa-
vínsflösku, er þeir höfðu í fyrndinni jarðsett
við hátíðlega athöfn, daginn sem þeir gengu
í fóstbræðralag.
Þó svo að hugmyndin að gerð myndarinn-
ar sé í sjálfu sér ekki svo vitlaus, þá nær höf-
undur hennar einhvern veginn aldrei nógu
góðum tökum á efninu. Myndin líður m.ö.o.
hjá á tjaldinu, án þess að hrófla hið minnsta
við hug áhorfenda. Því þó svo að leikur
myndarinnar sé í flestum tilvikum með
ágætum, þá er handritið í alla staði svo illa
undirbyggt, að stemmningin sem höfundur
hefur í upphafi ætlað að koma til skila, fer að
mestu leyti forgörðum.
Ó.A.
Meöalmennska
Háskólabíó, Með lífið í lúkunum (Grace
Quigley): ★★
Bandarísk, árgerð 1985.
Framleiðandi: Golan <£ Globus.
Leikstjóri: Anthony Harvey. Aðalleikarar:
Nick Nolte og Katharine Hepburn.
Það verður ekki mikið sagt um þá meðal-
mennsku sem þessi mynd ber með sér.
Handritið er framan af smellið en endist illa,
hreint voðalega, ef maður er illa fyrir kallað-
ur.
Grace Quigley er gamalmenni sem nennir
ekki að lifa lengur. Hún rekst á atvinnumorð-
ingja að störfum og fær þar með hugmynd-
ina að því hvernig öruggast sé að koma sér
yfir móðuna.
En hún á líka vini, sem svipað er ástatt fyr-
ir. Lífsleiðinn er tiltakanlegur. Hún fær þann
sem hún hafði þegar fengið til að drepa sig,
til að drepa félagana fyrst. Og útkoman er
bissness.
Þetta er auðvitað dæmalaus vitleysa, en
sumir kaflar hennar eru ágætlega skrifaðir,
sérstaklega sum samtalanna. Meinfyndni
þeirra og í sumum tilfellum aulafyndni er að
skapi íslendinga.
Allt yfirbragð verksins er hinsvegar ein-
muna dauft, þrátt fyrir yfirskriftina; grín-
mynd. Það er eins og aðstandendurnir hafi
ekki haft neina tiltrú á efniviðnum. Hafi
varla nennt þessu.
Katharine Hepburn er þarna undanskilin.
Henni er skemmt myndina á enda. Og leikur
vel. Það var líka hún sem barðist fyrir því að
þetta verk yrði gert, hver svo sem ástæðan
er...
-SER
---------------------------$-----------
HELGARPÓSTURINN 25