Helgarpósturinn - 21.08.1986, Blaðsíða 7

SA.M. KEPP.N
U M NVBYGGiNGU ALÞINGIS:
BRUÐL OG KLÚDUR
Samkeppnisreglur Arkitektafélagsins
þverbrotnar í meöförum dómnefndar.
Verðlaunatillögurnar gera rdö fyrir mun
stœrra húsi en Alþingi geröi rdö fyrir í upp-
hafi.
Sá sem hreppti önnur verölaunin, og þar
af leiöandi 900 þús. kr„ rekur arkitektastofu
í sama húsnœöi og einn dómnefndar-
manna.
Verðlaunatillaga Sigurðar Einarssonar, sem hann vann að ásamt þekktum dönskum
arkitektum. Tillaga Sigurðar felur í sér umtalsverða stækkun frá upphaflegum hug-
myndum alþingismanna og hefði því átt að dæmast úr leik, ef farið hefði verið eftir
samkeppnisreglum Arkitektafélagsins. Eitt af þeim meginmarkmiðum er tillögurnar
áttu að fara eftir var að nýbyggingin skyggði ekki á gamla Alþingishúsið eða drægi úr
virðuleika þess. Hvort tillaga Sigurðar gerir það er ekki hægt að meta nema út frá feg-
urðarsjónarmiðum en meðal arkitekta eru margir ósammála dómnefndinni um að hún
geri það ekki. Þeir hafa bent á að hinn mikli glerinngangur næst Alþingishúsinu og hinn
hái glerturn dragi augað að nýja húsinu. Einnig gerir hin langa, óslitna götulína Kirkju-
strætisins samkvæmt tillögunni það að verkum að Alþingishúsið virkar smátt og til-
komulítið í samanburði við nýbygginguna.
Mikillar óánœgju gœlir medal
arkitekta med framkvœmd og nid-
urstödur nýafstadinnar samkeppni
um nýbyggingu Alþingis. Gagnrýnin
beinist aö því aö í útboösskilmálum
hafi veriö gengiö út frá því aö flest
timburhús á lóö Alþingis yröu rifin,
dómnefndin hafi gefiö óljós svör viö
fyrirspurnum keppenda og hún hafi
brotiö samkeppnisreglur Arkitekta-
félags Islands viö veitingu verö-
launa.
BROTÁ
SAMKEPPNISREGLUM
Síðast talda atriðið snýst annars
vegar um tengsl Manfreðs Vil-
hjálmssonar er hlaut 2. verðlaun, og
Þorvaldar S. Þorvaldssonar, for-
stöðumanns borgarskipulags, en
hann átti sæti í dómnefndinni.
Manfreð og Þorvaldur ráku saman
arkitektastofu og unnu meðal ann-
ars saman að Þjóðarbókhlöðunni.
Samkvæmt samkeppnisreglum
Arkitektafélagsins er samstarfsfé-
laga dómara óheimil þátttaka í slík-
um samkeppnum. Ef vafi þykir leika
á réttindum til þátttöku skal leita til
samkeppnisnefndar Arkitektafé-
lagsins en það hefur ekki verið gert
í þessu máli. Verðlaunin er Manfreð
fékk fyrir tillögu sína námu 900.000
kr.
Hitt brotið á samkeppnisreglum
arkitekta er að bæði tillagan er
hreppti fyrsta sætið og einnig sú
sem varð í öðru sæti, eru töluvert
stærri en upphaflegir útboðsskil-
málar gerðu ráð fyrir. Þó svo að
stærð hússins hafi verið ákvörðuð
eftir að hafa farið í gegnum þingið
og verið samþykkt af þingflokkun-
um, breytti dómnefndin þeirri
ákvörðun þegar líða tók á keppn-
ina. Þegar til kastanna kom liðu síð-
an þeir er farið höfðu eftir ákvæð-
um útboðsskilmála fyrir það en þeir
sem breyttu útaf þeim högnuðust á
þessari ákvörðun dómnefndar. Fyr-
ir utan þetta bruðl með almannafé
eru hér brotnar grundvallarreglur
sem gilda í samkeppni á borð við
þessa eins og í öðrum leikjum, þ.e.
að allir keppnisaðilar hlíti sömu
reglum.
SAMKEPPNI ÁKVEÐIN
Hugmynd um nýbyggingu Alþing-
is kom fyrst fram fyrir tuttugu og
fimm árum, er Þórarinn Þórarins-
son og Halldór E. Sigurðsson fluttu
þingsályktunartiflögu þess efnis.
Síðan hafa fyrirspurnir og þingsá-
lyktunartillögur komið fyrir þingið
nokkrum sinnum þar til sú tillaga,
er nýafstaðin samkeppni byggði á,
var samþykkt árið 1981, er ein öld
var liðin frá því að gamla Alþingis-
húsið var tekið í notkun.
Sú þingsályktunartillaga, er þá
var samþykkt, gerir ráð fyrir því að
efnt verði til samkeppni um gerð og
skipulag viðbótarbyggingar fyrir
starfsemi þingsins á svæðinu er tak-
markast af Templarasundi, Kirkju-
stræti, Tjarnargötu og Tjörninni. Á
þessu svæði á Alþingi allar lóðir og
hús, að Oddfellow-húsinu undan-
skildu og lóð þess, er gengur eins og
fleygur inn í lóð Alþingis.
TILLAGA HÚSAMEISTARA
Þremur árum áður en þessi tillaga
var samþykkt hafði húsameistara
ríkisins verið falið að gera úttekt á
þessu svæði og móta tillögur um
framtíðarnýtingu þess á vegum Al-
þingis. Meginniðurstöður hans urðu
þær að þau hús, sem standa á þessu
svæði, yrðu gerð upp og breytt til
þess að mæta þörfum þingsins. Þau
þrjú hús við Kirkjustræti, sem verð-
launatillagan úr nýafstaðinni sam-
keppni gerir ráð fyrir að verði rifin,
yrðu látin standa og sömuleiðis hús-
in sitthvoru megin við Oddfellow-
húsið. Við Tjarnargötuna yrði síðan
byggt skrifstofuhús til þess að mæta
brýnustu þörfum þingsins og síðar
yrði byggt á svæðinu á milli Odd-
fellow-hússins og húsanna við
Kirkjustræti til þess að mæta frekari
húsnæðisþörf Álþingis.
Heildarmynd þessarar tillögu var
á þá leið að vestan við Alþingishúsið
yrði hverfi með tiltölulega smáum
húsum, lágreistum næst Alþingis-
húsinu og hærri við Tjarnargötu, er
hýsa myndu hina aðskildu þætti
þingstarfsins.
Uppbyggingartími þessarar til-
lögu átti að vera langur eða allt að
tuttugu ár. Þetta taldi höfundur til-
lögunnar mögulegt þar sem kaup
Alþingis á Þórshamri höfðu rýmkað
töluvert um starfsemi þingsins og
tekið af brýnustu þörfina. Að þess-
um tuttugu árum liðnum var síðan
bent á áframhaldandi vaxtarmögu-
leika þingsins með því að rífa Odd-
fellow-húsið og byggja á lóð þess.
Frá því að þessar tillögur voru
gerðar hefur Alþingi stækkað húsa-
kost sinn er það flutti hluta af starf-
semi sinn í Kirkjuhvol.
ALÞINGI VILDI STÓRT
OG MIKIÐ HÚS
En þegar dómnefnd hafði verið
skipuð samkvæmt þingsályktunar-
tillögunni frá 1981 og hún sent frá
sér útboðsskilmála í febrúar á þessu
ári, kom í ljós að hún byggði ekki á
þessum tillögum húsameistara ríkis-
ins. I útboðsskilmálum er gert ráð
fyrir einni byggingu er reist yrði í
tveimur áföngum. í því húsi yrði
húsnæðisþörf Alþingis um ókomna
framtíð leyst í eitt skipti fyrir öll.
Samkvæmt útboösskilmálum er
gert ráð fyrir að fyrri áfangi hýsi nýj-
an fundarsal, lesstofu, bókasafn,
skrifstofur Alþingis, þingflokksfund-
arherbergi og skrifstofu þingflokks-
formanna og starfsmanna þeirra,
mötuneyti, matsali, þingnefndaher-
bergi, póststöð, prentsmiðju Alþing-
istiðinda, leikfimisal fyrir þingmenn
og ýmsa aðra þætti er alþingismenn
telja nauðsynlega starfrækslu þings-
ins. í síðari áfanganum skyldi gera
ráð fyrir skrifstofum þingmanna.
ÓÁNÆGJA VIÐ
UPPHAFÚTBOÐS
Ekki voru allir á eitt sáttir um
þessar niðurstöður. Garðar Hall-
dórsson, húsameistari ríkisins, er
hafði átt veg og vanda að tillögum
þess embættis um skipulag húsnæð-
is Alþingis er hann gegndi embætti
yfirarkitekts húsameistara, tók ekki
sæti í dómnefndinni sökum þessa.
Það verður að teljast mjög óeðlilegt
að húsameistari ríkisins sitji ekki í
dómnefnd fyrir hönd Alþingis í
veigamiklu máli eins og þessu þar
sem embætti hans hefur verið aðal-
ráðgjafi Alþingis um húsnæðismál
þess það sem af er þessari öld.
Endanleg dómnefnd var skipuð
forsetum Alþingis og Þorvaldi S.
Þorvaldssyni, forstöðumanni borg-
arskipulags, tilnefndum af Alþingi
og þremur arkitektum skipuðum af
arkitektafélaginu.
Þegar hún skilaði útboðsskilmál-
um sínum gerði hún ráð fyrir að til-
lögum yrði skilað innan þriggja
mánaða. Mikil óánægja kom upp
rneðal arkitekta vegna þess hversu
skammur tími þetta var og þá sér-
staklega með tilliti til þess hversu
viðkvæmt og vandasamt verkefnið
var. Dómnefndin tók að hluta til
þessar gagnrýnisraddir til greina og
framlengdi skilafrest um einn mán-
uð. Fyrir utan það hversu skilafrest-
ur var knappur má benda á að sam-
keppnin skaraðist við samkeppni
um byggingu tónlistarhúss, sem
margir íslenskir arkitektar voru að
vinna að.
HÚSFRIÐUNARSJÓNAR-
MIÐ KOMU EKKI
TILGREINA
Auk þess hafa arkitektar lýst yfir
óánægju sinni með svör þau er
dómnefndin gaf við fyrirspurnum
þeirra. Sérstaklega voru svör við
spurningum um lóðamörk Alþingis
og Oddfellow-hússins óskýr og
nefndin var ófáanleg til þess að gefa
upplýsingar um hvort fara mætti
yfir þessi mörk í þeirri trú að Al-
þingi myndi síðar meir kaupa þetta
hús með lóðaréttindum þess.
Þeim arkitektum er fylgjandi eru
húsfriðun og verndun núverandi
svipmóts gamla miðbæjarins fannst
því sýnt strax og útboðsskilmálarnir
voru gefnir út að þessi samkeppni
yrði til þess að nær öll hús á þessari
lóð yrðu rifin og í stað þeirra reist
stórt og fyrirferðarmikið hús áþess-
um viðkvæma bletti. Þó tóku nokkr-
ir þessara arkitekta þátt í keppninni
og lögðu fram tillögur er í raun
brutu skilmála hennar. Þessar tillög-
ur áttu ekki upp á pallborðið hjá
dómnefndinni, þó svo að aðrar til-
lögur hafi unnið til verðlauna þrátt
fyrir samskonar brot. Ein þessara
tillagna fékk reyndar innkaup, þ.e.
einskonar viðurkenningu í peninga-
formi, og útskýrði nefndin þá viður-
kenningu sem skilning sinn á hús-
friðunarsjónarmiðum.
1. OG 2. VERÐLAUN
VEin FYRIR OF
STÓR HÚS
Þegar öllum tillögunum hafði ver-
ið skilað inn kom í ljós að sumar
þeirra voru mun stærri en upphaf-
lega var gert ráð fyrir að nýbygging
Alþingis yrði. í stað þess að dæma
þessar tillögur úr leik, eins og eðli-
legt hefði verið samkvæmt útboðs-
skilmálum, breytti dómnefndin
grundvelli sínum. Bæði fyrstu og
önnur verðlaun voru veitt fyrir hús
sem eru mun stærri en útboðsskil-
málar gera ráð fyrir. Þetta þykir
arkitektum óskiljanleg ákvörðun og
í raun kippa fótunum undan sam-
keppni sem þessari.
Ef dómnefnd getur breytt þeim
grundvelli sem hún dæmir eftir þeg-
ar allar tillögur hafa verið sendar
inn, er í raun verið að dæma eftir
öðrum atriðum en gefið var í skyn
þegar útboðsskilmálar voru gefnir
út. Þetta hefur gerst áður í sam-
keppni hér á landi. Þegar dómnefnd
skilaði niðurstöðum sínum í sam-
keppni um gerð hjónagarða fyrir
Háskóla Islands hreppti þar fyrstu
verðlaun hús sem var töluvert
stærra en upphaflega var ætlað. Það
var kært til Arkitektafélagsins en
fékk ekki afgreiðslu þar.
DÓMNEFNDIN í
SAMKEPPNINNI EYKUR
RÍKISÚTGJÖLD
Þegar slíkt kemur fyrir í hverri
keppninni á fætur annarri má ætla
að áhugi arkitekta á slíkri sam-
keppni fari minnkandi þar sem þeir
geta í raun ekki treyst þeim reglum
er dómnefndin gefur sig út fyrir að
fara eftir.
í sambandi við nýbyggingu Al-
þingis má einnig spyrja hvaðan
dómnefndinni komi það vald að
stækka húsið og auka með því
kostnað ríkissjóðs við að reisa það.
í kvöld fer fram svokallaður
gegnumgangur vegna samkeppn-
innar um nýbyggingu Alþingis. Þá
mun dómnefndin gera grein fyrir
niðurstöðum sínum og svara fyrir-
spurnum. Þá er víst að gerðar munu
verða athugasemdir við þessa
stækkun hússins í meðförum dóm-
nefndar og einnig við tengsl Þor-
valdar S. Þorvaldssonar dómnefnd-
armanns og Manfreðs Vilhjálmsson-
ar, er hreppti önnur verðlaunin en
þó svo að þeir séu búnir að slíta
samstarfi reka þeir arkitektastofur
hlið við hlið. Einnig mun þar koma
upp á yfirborðið sú óánægja er hef-
ur grafið um sig meðal arkitekta
vegna framkvæmdar og niður-
staðna þessarar keppni. Það hefur
t.d. verið bent á það að Sigurður
Einarsson, sem fékk fyrstu verð-
laun, hefur ekki tilskilin leyfi til að
vinna að þessari byggingu þar sem
hann hefur ekki unnið sem arkitekt
nægilega lengi hérlendis, og reynd-
ar ekki neitt. Auk þess eiga ýmsir
arkitektar erfitt með að sætta sig við
að maður sem vinnur á danskri
arkitektastofu með reynda danska
arkitekta, sem hafa tekið þátt í fjöl-
mörgum samkeppnum, sér til að-
stoðar vinni keppni þar sem íslend-
ingum einum var heimil þátttaka.
eftir Gunnar Smára Egilsson myndir Árni Bjarnason
HELGARPÓSTURINN 7