Helgarpósturinn - 21.08.1986, Blaðsíða 24

Uppi í sveit, að loknum töðugjöldum, þegar búið er að slá og raka og hirða blessaða töðuna og safna í hlöður, þá er öllum
á þænum gefinn einhver glaðningur í mat og drykk: töðugjöld! Hér í höfuðborginni er hins vegar goldin terta, einkum á afmæl-
um, en stundum taða — og má undarlegt heita. Taðan héðra er þó andlegri en sveitataðan og sömuleiðis töðugjöld: þau eru
tónleikar í Kristskirkju á Landakotstúni, sem haldnir verða að kvöldi sunnudagsins 24. ágúst og hefjast klukkan 20.30.
Á efnisskránni eru: Winternacht eftir danskt tónskáld að nafni Hans Abrahamsen, Lieder eines fahrenden Gesellen eftir Gustav
Mahler (Arnold Schönberg útsetti) og klarinettukonsert eftir Wolfgang Amadeus Mozart. Flytjendur eru: Ragnheiður Guð-
mundsdóttir, mezzo-sópran, sem syngur einsöng og Guðni Franzson, sem leikur á klarinett. Hákon Leifsson stjórnar hljómsveit,
sem er skipuð hátt á þriðja tug manna, flestra ungra. Töðugjöld! ÞE
Norræna húsið
Tveir Rússar umleiknir rómantískum Miðevr-
opumonnum
— Hlíf Sigurjónsdóttir og David Tutt halda tón-
leika á sunnudaginn
A sunnudaginn kemur, þann 24.
ágúst, heldur Hlíf Sigurjónsdóttir
fiðluleikari tónleika í Norrœna hús-
inu. Meö henni leikur á píanó David
Tutt. A efnisskránniersónatína eftir
Franz Schubert, fimm melódíur eftir
Serge Prokofieff, ítölsk svíta eftir
Igor Stravinsky og eftir hlé leika þau
Hlíf og David Tutt Sónötu í D-moll
eftir Johannes Brahms.
Hlíf hélt ekki að þetta verk eftir
Stravinsky hefði verið mikið spilað
hér á landi, aðspurð um tónleikana.
„Þetta verk eftir hann er dálítið
ólíkt því sem maður þekkir, t.d. er
það ólíkt Vorblótinu sem var spilað
hér í fyrra. Þetta er ólíkt að því leyti
að hann felur sig á bakvið barokk-
klassík, en þaðan fær hann lánuð
lögin. Þrátt fyrir það er þetta nú
hann sjálfur. Mjög áheyrilegt verk.
Fullt af húmor, smellið verk.
Verkin á tónleikunum eru sitt úr
hverri áttinni og samt ekki, þau eiga
þrátt fyrir allt saman. Schubert er
einsog Schubert er. Rússarnir tveir
eru rammaðir inn á milli Schuberts
og Brahms sem eru meira róman-
tískir. Samt er mikil stemmning i
þessum fimm melódíum eftir
Prokofieff.
„Við spilum saman tvö, ég á fiðlu
og David Tutt á píanó. David er ætt-
aður frá og fæddur í Edmonton, Al-
JAZZ
Bjarnargreiöi og afmœlisdjass
eftir Vernharð Linnet
Mikið var nú gaman að lesa viðtalið við
hann Sigurð Flosason altósaxafónleikara í
Þjóðviljanum sl. þriðjudag, þó að undirritað-
ur fengi dálítið á baukinn fyrir þá ósvinnu að
segja að íslenskur djass væri ljósárum á eftir
djasstónlist nágrannaþjóðanna. Það var að
sjálfsögðu of djúpt í árinni tekið því ljósár eru
víst óendanlega löng tímamæling — það
rétta hefði verið að nota áratugina! Annars
er ekkert skrítið þótt manni detti þessi sam-
líking í hug þegar á stuttum tíma má bæði
heyra í Niels-Henning og félögum og Arild
Andersen og félögum í N'art tjaldinu í
Reykjavík, svoog Tarsan-bandinu á Borginni.
Þótt margt gott megi um það band segja væri
það hroki á heimsmælikvarða ef við teldum
okkur standa í grennd við Dani, Norðmenn
og Svía í djassleik. Þeir hafa fóstrað menn
sem hafa haft áhrif langt útyfir raðir nor-
rænna djassleikara. í áratugi hafa þar upp-
vaxið menn er borið hafa hróður hins nor-
ræna djass um heimsbyggðina: Assmusen,
Gullin, Niels-Henning, Garbarek eru aðeins
örfá nöfn. í Skandinavíu hafa og margir
fremstu djassleikarar okkar starfað: Sveinn
Ólafsson, Ormslev, Jón Páll, Guðmundur Ing-
ólfsson og Pétur Öslund, svo nokkrir séu
nefndir.
Ein af höfuðástæðum fyrir sterkri stöðu
hins skandinavíska djass eru styrkir þeir og
stuðningur er ríkisvaldið í þessum löndum
sýnir djassinum. Hann er þar virt og viður-
kennd listgrein. Jazzvakningarmenn ætla
sér að berjast fyrir slíku hér heima og meirað
segja undirritaður, og tekur lítið mark á þótt
starf hans að málefnum djassins sé metið líkt
og bjarnargreiði Alberts við Guðmund jaka,
af Sigurði saxafónleikara.
Annað var verra í viðtali Þjóðviljans við
Sigurð. Hann líkti þar aðsókn að tónleikum
Benny Goodmans og annarra frægra djass-
kappa, er ísland hafa heimsótt, við útlend-
ingasnobb. Þvílík fjarstæða og móðgun við
íslenska djassunnendur. Benny Goodman,
Oscar Peterson, Lionel Hampton, Niels-
Henning og aðrir þeir er fyllt hafa Laugar-
dalshöll og Háskólabíó gera það í krafti listar
sinnar en ekki vegna þess að þeir eru útlend-
ir menn. Arild Andersen, Charlie Haden,
Dirty Dozen Brass Band og fjölmargir aðrir
stórkostlegir útlendingar hafa hlotið litla að-
sókn á íslandi. Þeir voru einfaldlega nær
óþekktir af íslendingum er þeir komu hing-
að. Fjöldinn flykkist á tónleika þeirra er hann
þekkir af góðu og það er ekkert skrítið. í list-
um er Reykjavík heimsborg þarsem sífellt er
boðið uppá eitthvað nýtt og það kostar pen-
inga að fara á tónleika og af þeim á almenn-
ingur ekki nóg.
-0-
Það var ekki amalegt að sitja í djass- og
djúsgarðinum á 200 ára afmæli Reykjavíkur-
borgar og hlýða á Kvartett Tómasar R. Ein-
arssonar og Tríó Guðmundar Ingólfssonar
leika meðan appelsínusafi Margrétar Ponsi
og félaga var drukkinn.
Með bassaleikaranum Tómasi léku gítar-
leikarinn Friðrik Karlsson og trommarinn
Pétur Grétarsson ásamt þýska tenór- og
sópransaxafónleikaranum Michael Sievert.
Sievert er 33ja ára og hefur leikið á saxafón
í 15 ár. Hann lærði m.a. við Creative Music
Foundation í New York og var þar samskipa
honum Steingrími Guðmundssyni tromm-
ara. Hann hefur leikið mikið frjálsdjass og
hljóðritað m.a. með trommurunum Andrew
Cyrille og Edvard Versala hinum finnska.
Það er ekki oft sem okkur gefst kostur á að
heyra íslendinga í hópi þeirra er stunda til-
raunatónlist af einhverju tagi og það var dá-
lítið gaman að hlusta á Sievert blása í ný-
coltraneiskum stíl — drengirnir hafa lítið æft
saman en eftir grautarlegan hægan blús
kviknaði dálítill neisti á sviðinu og fólk sem
trúlega hefur aldrei hlustað á svona tónlist
fyrr á ævinni lagði eyrun við og klappaði.
Það var þó nokkuð! Þeir félagar ætla að leika
í Djúpinu og verða síðustu tónleikarnir í
kvöld — það eru fjórðu tónleikar þeirra og
þeir því orðnir samspilaðir. Kærkomið tæki-
færi fyrir alla að hlusta á dálítið öðruvísi
djass en yfirleitt er boðið uppá af íslenskum.
Tríó Guðmundar Ingólfssonar skipa auk
píanistans nafni hans Steingrímsson á
trommur og Þórður Högnason á kontra-
bassa. Þórður hefur leikið með Sinfóníu-
hljómsveit íslands undanfarin ár og er kær-
kominn í hinn fámenna hóp íslenskra
kontrabassadjassleikara. Hann er efnilegur
piltur, en skortir að sjálfsögðu djassreynslu.
Það var mikil gleði í leik þeirra félaga og af-
mælisgestir klöppuðu hátt og hlógu þegar
Siggi var úti og Þursakóngur Griegs læddist
inní lögin. Fjölmenni var mikið og virtust
ungir sem aldnir skemmta sér konunglega í
veðurblíðunni við dillandi sveiflu og appel-
sínusafadrykkju.
MYNDUST
I leit aö hinu andlega í listinni
Stundum hefur maður það ríkulega á til-
finningunni að framúrstefnulist nútímans sé
að störfum eitthvað á svipaðan hátt og stól-
arnir á mynd Tuma Magnússonar. Sú mynd
er númer 17. Ég á við það að listin er að leita
að landinu sínu fagra í upphafi framúrstefnu-
listar þeirrar sem ríkti frá aldamótum og allt
að súrrealismanum, en náði sinni andlegu og
heiðríku hæð í geometríunni: hún tengist for-
tíð sinni.
Yfir höfuð er erfitt að styðja umsögn
manns um list með beinum rökum eða með
vísindalegri nákvæmni. Þótt sú sé ósk Niels
Hafstein. En af veikum andlegum burðum
reyni ég að styðja orð mín með því að vísa
til myndar no. I, sem er eftir Ráðhildi Inga-
dóttur. Hún sýnir með Tuma í Nýlistasafninu
um þessar mundir. Það eru ekki bara form
Ráðhildar, trén, sem minna á upphaf nútíma-
listarinnar heldur líka litirnir, einkum blái lit-
urinn. Helstur er skyldleiki hennar við
Kandinsky, á fyrsta eða elsta skeiði hans,
þegar hin „sýnilega náttúra" var honum
hugleikin, áður en hann gaf sig einvörðungu
að hinu andlega í listinni.
Að því andlega er Ráðhildur að leita: í hin-
um ýmsu formum trésins, en einkum í bláa
litnum. Það er hennar „lyrische Modus" að
láta tréð búa við hinar ýmsu litaaðstæður.
Þannig nýtur það sín við að vera í senn það
sjálft og aðstæðurnar. Tréð er af því í eðlilegu
umhverfi, í samfélagi formanna. Hér er ekki
verið að breyta náttúrunni eða gera hana
óhlutkennda, slitna úr samhengi, þjáða. Yfir
henni er ljóðrænn næstum mannelskulegur
blær. Djúp og yfirborð fara saman.
Tumi beitir aftur á móti ekki tilfinningunni
einvörðungu, þeim hluta hennar sem við
kennum oft við ljóðrænu. Samt eru myndir
hans ekki óljóðrænar... Stílfæringin og lita-
meðferðin eru fremur í tengslum við vits-
muni en ótamdar tilfinningar. Engu að síður
er ætlun málarans að komast að eðli eða
upprunaleik án þess að verða beinlínis naiv
eða bernskur. Þverstæðan í list hans er sú að
hann beitir aðferð — og oft stefnu — það sem
ætti í raun að streyma óhindrað og ómengað
af stíl á léreftið.
Ef myndir Ráðhildar eru tilfinningalegar
þá eru myndir Tuma sálfræðilegar, bæði
„efni myndanna" og nöfnin á þeim. Umberto
Eco segir á einum stað að nöfn á skáldsögu
eða titill bókar eigi að vera fjarlægur efninu.
Myndir Tuma eru tíðum eins og lesnar út úr
þessum orðum. Hér á ég við nafngiftir hans.
En viðfangsefnið eða myndefnið nálgast það
sem Vigotskí lýsir í bók sinni ímyndunarafl
og listiðn á æskuskeiði mannsins. Tumi ætlar
sér að nálgast þá niðurröðun sem er gjarna
í myndum barna eða þeirra sem leggja
áherslu á hinn barnslega þátt í sálarlífi sínu,
og annarra sem beinlínis reyna að varðveita
barnið í sér. En slíkt barn er alltaf vitiborið
barn — og stundum alveg sprenglært í öllu
sem varðar nýjustu stefnur í listum.
Sá er munur á list Tuma og list barnsins, að
Tumi leggur sig fram við að reyna að mála
einhvern veginn eins og barn, en barnið
kappkostar að mála eins og raunveruleikinn
birtist því. Það reynir að ná hlutunum, en
Tumi reynir að raöa hlutunum eftir kúnstar-
innar reglum.
Þetta heppnast honum einkum fyrir þá sök
eða ágæti að hann lætur hlutina vera hráa í
lit. Ef þeir væru það ekki, heldur liturinn
unninn, nálguðust myndirnar súrrealismann
eða yrðu honum beinlínis að bráð. Súrralist-
arnir lögðu áherslu á það að „ganga frá litn-
eftir Guðberg Bergsson
um“ eða myndinni, en sú stefna sem núna er
efst á baugi kappkostar hið gagnstæða:
myndirnar og liturinn eru eitthvað hálfkar-
að. Hvort tveggja á að vera þannig. Þetta er
stíll. Að slíku er stefnt. Það hefur félagslega
og sálræna merkingu: við lifum í upplausn,
hráum heimi lita og forma. Og við höfum
ekki fæðst almennilega inn í nútímann:
sköpunarverk okkar. Samkvæmt þessu
„þykist" málarinn (sem er oft sprenglærður)
ekki ráða við málverkið. Það fær í þokkabót
að vera frjálst og óinnrammað, málað á
ódýrt efni. Það er óhátíðlegt, fátæklegt að
öllu nema innihaldi. Samt er það sjaldan svo
frjálst og eðlilegt að það fái að vera nafnlaust
— og verðlaust.
Nei, málverk yngstu málaranna eru rán-
dýr og engin leið að kaupa þau, þótt maður
feginn vildi. Og þau hafa hlotið nafn og heil-
aga skírn, sem sviptir þau tíðum leynd sinni
og mann sjálfan löngun eða áráttu til að sjá
„hvað þetta á að merkja". Allir erum við slík-
ir aular að við viljum reyna að finna merk-
ingu hlutanna. Og við finnum hana stund-
um, þótt hún vari kannski ekki lengur en
andartak og allt hyljist móðu upprunans á ný.
24 HELGARPÓSTURINN