Helgarpósturinn - 08.10.1987, Side 10

VETTVANGUR
HELGARPÓSTURINN
Ritstjórar: Halldór Halldórsson, Helgi Már Arthursson
Ritstjórnarfulltrúi: Egill Helgason
Blaöamenn: Anna Kristine Magnúsdóttir, Friðrik Þór Guðmundsson,
Gunnar Smári Egilsson, Jónína Leósdóttir, Kristján
Kristjánsson, Sigríður H. Gunnarsdóttir
Prófarkir: Sigríður H. Gunnarsdóttir
Ljósmyndir: Jim Smart
Útlit: Jón Óskar
Framkvæmdastjóri: Hákon Hákonarson
Skrifstofustjóri: Garðar Jensson
Auglýsingastjóri: Hinrik Gunnar Hilmarsson
Auglýsingar: Bergþóra Sigurbjörnsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir
Dreifing: Garðar Jensson, Guðrún Geirsdóttir
Afgreiösla: Bryndís Hilmarsdóttir
Sendingar: Ástríður Helga Jónsdóttir
Ritstjórn og auglýsingar eru í Ármúla 36, Reykjavík, sími 68-15-11. Afgreiðsla og
skrifstofa eru í Ármúla 36, sími 68-15-11
Útgefandi: Goðgá hf.
Setning og umbrot: Leturval sf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Forsetakosningar
Skjálfti er hlaupinn í menn vegna forsetakosninga á ár-
inu 1988. Forseti var spurð um hugsanlegt framboð í
sjónvarpsþætti nýlega, konur tóku sig saman og söfnuðu
áskorun á forseta og forsætisráðherra, horsteinn Pálsson,
gaf fyrir skemmstu yfirlýsingu þess efnis að hann kysi að
Vigdís Finnbogadóttir gæfi þriðja sinni kost á sér. Og
vakti sú yfirlýsing Þorsteins nokkra athygli.
Skömmu áður en hann var kosinn formaður Sjálfstæð-
isflokksins höfðu kunnáttumenn í Sjálfstæðisflokki það á
orði, að tími stóru leiðtoganna í flokknum væri liðinn.
Komandi formenn yrðu vart annað en blaðafulltrúar
óiíkra sjónarmiða í hinum stóra flokki. Reynslan hefur
sýnt að þetta mat var rétt. Blaðamannafundir hafa verið
haldnir, svo sem frægt er orðið, og nú stígur formaður
Sjálfstæðisflokksins fram og gerist eins konar blaðafull-
trúi væntanlegs frambjóðanda til embættis forseta.
Yfirlýsingin gæti haft þann pólitíska tilgang að útiioka
aðra sem kynnu að hafa áhuga á forsetaembættinu.
Menn spyrja: Er fráleitt að jafn vinsæll og afkastamikill
ráðherra og Steingrímur Hermannsson gefi kost á sér í
embætti forseta Islands? Gæti verið að Þorsteinn Pálsson
hefði með yfirlýsingunni viljað koma í veg fyrir slíkt? Það
er hugsanlegt, enda stendur mörgum sjálfstæðismönn-
um ógn af vinsældum Steingríms Hermannssonar.
Aö halda niöri
launum I
í kjölfar meints frelsis og framsóknar nýrra viðhorfa í
viðskiptum hefur orðið til annar veruleiki í landinu. Sam-
skiptareglur hafa breyst. Önnur lögmál gilda í samskipt-
um manna en giltu fyrir fáum árum. Fjörutíu prósenta
vextir voru áður okurvextir, en þykja nú sjálfsagðir — í
versta falli „óumflýjanleg afleiðing frjálsra viðskipta-
hátta“. A það hefur verið bent hér að afleiðingarnar —
herkostnaðurinn — af þessum nýja veruleika eru bornar
uppi af almenningi. Vaxtakostnaður, hátt vöruverð og
bruðl í ríkisfjármálum lenda með einum eða öðrum
hætti á launamönnum í landinu. Það gera reyndar er-
lendar lántökur líka.
Talsmenn atvinnufyrirtækja hafa um skeið kvartað
undan því að landsmenn fáist ekki til vinnu í svokölluð
láglaunastörf og í framhaldinu viðrað hugmyndir um
stórfelldan innflutning á verkamönnum frá útlöndum.
Hefur í þessu sambandi verið rætt um byggingu sérstaks
húsnæðis fyrir þetta fólk og stofnuð fyrirtæki til að
hrinda fyrirætlunum þessum í framkvæmd. Tilgangur-
inn með þessu er vitaskuld að fjölga á vinnumarkaði og
hægja með því á launaskriði, eða launahækkunum, sem
atvinnurekendum þykir hafa keyrt úr hófi. Verkalýðs-
félög hafa snúist gegn þessum áformum svo sem skiljan-
legt er enda snýst málið, þegar allt kemur til alls, um
hvort hér verður hægt að bæta kjör þeirra sem taka
lægstu launin.
Að flytja inn erlent verkafólk í stórum stíl er ný hug-
mynd. Skilgetið afkvæmi þess veruleika sem búinn hefur
verið til. En það er til önnur leið. Það er til leið til að laða
fólk í vandasöm framleiðslustörf. Hún felst í því að borga
betur. Fyrirtæki á ísafirði hefur ákveðið að fara þá leið
og bjóða rúmar fimmtíu þúsund krónur á mánuði í fisk-
vinnslu. Og úr því ísfirska fyrirtækið getur boðið þessi
laun þá ættu önnur fyrirtæki að geta það líka. Fyrirtæki
sem gerð eru út á næstlægsta taxta Verkamannasam-
bands íslands eiga ekki rétt á sér og eiga að fara á haus-
inn. Forsvarsmenn atvinnurekenda eiga ekki að komast
upp með að halda niðri launum með því að flytja inn er-
lent verkafólk.
10 HELGARPÓSTURINN
Skoðanaveitan
Það má ætla að það sé afspyrnu
vont að hafa enga skoðun. Að vera
ekki sammála neinum, ekki á móti
neinum, eða þá alltaf sammála síð-
asta ræðumanni. Ég held það sé
ekki misskilningur hjá mér að það
eigi að vera eitt af háleitum mark-
miðum nútíma skólakerfis að inn-
prenta ungviðinu sjálfstæða hugs-
un, að etla gagnrýninn anda, að búa
til fólk sem ekki tekur neitt sem gef-
ið.
Svo eru gerðar skoðanakannanir
og þær fara hálfpartinn í vaskinn
vegna þess að þeir sem eru spurðir
segjast ekki hafa neina skoðun.
Dagblaðið hittir almenning á förn-
um vegi og spyr hvort hann ætli að
taka slátur í haust. Það er á eina
bókina lært. Á því hefur heldur eng-
inn skoðun.
Þeir sem ekki hafa neina skoðun
lenda aldrei í skoðanamun. Þeir
skipta heldur aldrei um skoðun, en
mér skilst að algjör sinnaskipti séu
ánægjuleg lífsreynsla þeim sem fyr-
ir verða. Þeir eiga enga skoðana-
bræður eða skoðanafélaga, og
vegna þess að þeir hafa engar skoð-
anir hafa þeir heldur ekkert skoö-
anafrelsi. En — og kannski er þetta
kosturinn við að hafa enga skoðun
— þeir þurfa ekki að eiga á hættu að
verða beittir skoðanakúgun, hvað
þá að lenda í skoðanafangelsi.
Orðabókarútlistun á orðinu skoð-
un er: ,,álit, hyggja, sannfæring: mín
skoduri er sú, ég er á þeirri skodun,
þeirrar skodunar, lífsskodun". Þeir
sem eru ekki á neinni skoðun hafa
sumsé ekki heldur neitt áiit, ekkert
í hyggju, enga sannfæringu.
Nú geta lesendur auðvitað spurt
hvaða rakalausa bull þetta sé, það
hafi allir skoðun. Og vitaskuld er
ekki hægt að synja fyrir það að í at-
ferli manna og lífsmáta felist vissar
skoðanir og þær stundum eindregn-
ar. Það er til dæmis viss skoðun að
fara frekar á prívatbíl Þingvalla-
hringinn en með Ferðafélaginu í
Gæsafjöll og eins það að fara frekar
á rútudaginn en á bókmenntahátíð.
Kannski er það líka skoðun að
drekka kók, ganga í djogginggalla,
fara á sinfóníutónleika, versla í kron
eða eiga afruglara.
Svona skoðanir hafa menn í raun-
inni án þess að vita af því að það séu
skoðanir, nema þá staka sinnum
þegar þeir af hendingu hitta með-
bræður sína sem hafa allt aðra skoð-
un; drekka pepsi, fara aldrei á sin-
fóníutónleika, versla í Silla og Valda
og eiga engan afruglara.
Sem eru í raun ekki skoðanir held-
ur einhver reytingur af venjum sem
samanlagðar mynda einn ,,nútíma-
mann“.
En fólk á að bera höfuðið hátt.
Það á ekki að vera feimið við að
hafa skoðanir. Það á að hafa af-
dráttarlausar skoðanir sem það bás-
únar yfir meðbræður sína — skoð-
anabræður og ekki skoðanabræður
— og alla leið upp í himininn.
Því var það að nokkrir valinkunn-
ir einstaklingar, með ofgnótt af
skoðunum aflögu, komu saman yfir
léttum löns og ræddu nauðsyn þess
að setja á stofn skoöanaueitu, skoð-
anabanka eða einfaldlega verslun
með skoðanir. Fólk sem sólundar
tíma sínum getur keypt sér hjálp,
fólk sem aldrei veit í hvorn fótinn
það á að stíga getur keypt sér hjálp,
þeir sem vilja vita hvert er þeirra
innra sjálf geta keypt sér hjálp, og
líka þeir sem vilja læra að ganga og
anda. Hvers vegna þá ekki þeir sem
hafa enga skoðun.
Þarna er skoðanaveitunni sumsé
markaður starfsvettvangur, með
innréttingum í memfisstíl, regluleg-
um utanlandsferðum á saga class,
góðum greiðslukjörum og óvenju
sléttum og felldum sölumönnum.
En skoðanir eru auðvitað jafn
margvíslegar og þær eru margar.
Sumar skoðanir eru frumlegar, aðr-
ar ófrumlegar — sumar dýrar og
aðrar ódýrar. Það eru til djarfar
skoðanir, róttækar skoðanir, fyndn-
ar skoðanir, hættulegar skoðanir,
lágkúrulegar skoðanir og náttúr-
lega hversdagslegar skoðanir.
Þannig getur skoðanaveitan,
gegn vægu gjaldi, sagt fólki hvað
það á að kjósa. Á útsöluprís er líka
skoðun á því hvenær eigi að segja
fréttir í sjónvarpinu, sú skoðun að
Hófí sé fallegasta kona á íslandi, að
músíkútvörp séu að drepa íslenska
menningu, að íslendingar séu villi-
menn í umferðinni, að Grámosinn
glóir sé stórkostleg bók.
Notaða skoðun eins og þá að vera
á móti hernum og Nató er varla
hægt að selja dýrt. Né heldur þá að
Sjálfstæðisflokkurinn sé flokkur
allra stétta og Hrafn Gunnlaugsson
skúrkur.
Það að taia með vestfirskum fram-
burði er sérviskuleg skoðun, dýr, en
á góðum afborgunarkjörum.
Það er heldur ekki billegt að álíta
Halldór Laxness vondan rithöfund
og telst vera geðvonskuleg skoðun.
Sú skoðun að aftur eigi að opna
fyrir Keflavíkursjónvarpið er orðin
svo fágæt að hún selst dýrt eins og
antíkmubla.
Sumar skoðanir eru svo ófélegar
og andfélagslegar að líklega myndi
fólk með sæmilegan siðgæðis-
þroska frekar láta þær heita for-
dóma. Slíkar skoðanir hljóta líka að
verða á boðstólum hjá skoðanaveit-
unni — enda ráða þar óbeisluð
markaðsöflin, góður bisniss er jú
alltaf góður bisniss. Þannig eiga
góðir viðskiptavinir skoðanaveit-
unnar aðgang að skuggsælu bak-
herbergi þar sem boðið er upp á
ýmislega forherðingu andans; þá
skoðun að það sé vond lykt af negr-
um eða að rauðhærðar konur séu
lauslátari en aðrar konur. Nema þá
yfirvöld ákveði að grípa í taumana
og gera rassíu.
Og ef upp kemur samkeppni milli
skoðanaveitna sem keppast við að
bjóða upp á betri, fruinlegri, snið-
ugri skoðanir. Ja, þá fer allt í hund
og kött...
Egilí Helgason