Morgunblaðið - 02.03.1967, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 2. MARZ 1967.
31
Frá Jarðfræðiþingitnti:
Er granítlag undir landinu?
Eru geilarnar í Atlantshafshryggnum dalir?
í GÆR var framhaldið í Raun-
vísindastofnun Hóskólans, Jarð-
fræðingaráðstefnunni um Miðat-
lantshafshrygginn. Fundarstjóri
var í>orleifur Einarsson. Þrír
Guðmundar fluttu erindi og á eft
ir urðu miklar umrseður.
Guðmundur E. Sigvaldason tal
aði um jarðfræði og bergfræði
eyja á Miðatlantsafshrygg og
Thulesvæðinu. Rædri hann berg
fræði sýnishorna af hafsbotni, og
dreifingu sporefna og ísotopa.
Bar hann slíkar rannsóknir í haf
inu saman við' samskonar rann-
sóknir á íslandi. En fór varlega í
að draga ályktanir af þeim.
Guðmundur Kjartansson ræddi
tilgátur um gos og gerð eldfjalla
á haísbotni, byggóur á hegðun
gosa undir jökli. Benti hann á
að hér væri sérstök aðstaða til
að athuga þetta, því hér hafa
j hlaðizt upp mörg eldfjöll undir
| ísaldarjökli, móbergsfjöllin, og
jökullinn hefði marga sömu eig-
inleika og hafið yfir hryggnum.
Benti hann á sem hugsanlega
möguleika að geilarnar langs i
Atlantshafshryggnum væru ekki
! sprungur heldur bil á milli fjall
garða, sem hefðu hlaðizt upp
yfir sprungum eins og hann tel
ur að gerzt hafi á landi, en ekki
að þær hafi orðið til fyrir mis-
. gengi.
Síðan skýrði Guðmundur
Páknason frá niðurstöðum jarð
sveiflu og þyngdarmælinga á ís
landi og Miðatlantshafshrygg.
Hafði hann þverskurð af land-
inu samkvæmt jarðsveiflumæl-
ingum, sem gerðar hafa verið.
Sagði hann að samkvæmt úr-
vinnslu á mælingum frá í sum-
ar gætj verið granítlag eða súrt
berglag undir landinu, svipað og
er undir meginlandinu. Hafa ver
ið skiptar skoðanir meðal jarð-
fræðinga um hvað sé undir bas
altinu, og sumir haldið því fram
að þetta hlyti að vera, en þarna
hafa komið fram meiri líkur að
minnsta kosti en áður.
- RIKISSTYRKUR
Framhald af bls. 32.
mætti telja að þau fengju
greiðslur fyrir.“
Hér fer á eftir í heild svar
Bjarna Benediktssonar, for-
sætisráðherra við framan-
greindri fyrirspurn:
Fyrri fyrirspurn, sem hér er
til umræðu hljóðar svo: „Hver
hefur orðið árangur þeirrar könn
unar á hag og stöðu ísl. dagblað-
anna, sem ríkisstjórnin ákvað að
láta fram fara fyrir ári“?
Það hefur aldrei verið ákveðið
af hálfu ríkisstjórnar að nein því
lík könnun á hag íslenzkra dag-
blaða færi fram, og er því eng-
inn árangur af þeirri könnun.
Hitt var ákveðið í fyrra að íhuga
og kynna sér, hvort þau úrræði,
sem í öðrum löndum hefur verið ;
gripið til í því skyni að rétta við j
hag dagblaða, ættu við hér á
landi. Og það hefur verið safnað
töluverðu af gögnum um þetta
atriði. í skemmstu máli má segja
að það er óvíða, þótt það sé ekki
óþekkt, að dagblöðum sé beinlín
is hjálpað af hálfu ríkisvaldsins.
Víðar og víðast hefur það orðið
niðurstaðan, að ekki væru heppi-
leg bein afskipti ríkisvaldsins af
þessum efnum, og þar sem talin
hefur verið þörf á afskiptum rík
isins, eins og t.d. í Svíþjóð og
Finnlandi, hefur orðið ofan á að
hjálpa flokkunum en ekki blöð-
unum, og síðan gætu flokkarnir
þá, ef þeir vildu, ráðstafað því
fé, sem þeir þannig fá úr ríkis-
ejóði, til þess að halda við og
efla þau blöð, sem hverjum um
sig er sérstaklega annt um. Og
í þessum löndum, og raunar víð
ar, eins og í Þýzkalandi, eru þær
upphæðir, sem flokkunum eru
ætlaðar í þessu skyni, miðaðar
við meðlimatölu hvers flokks, eða
réttara sagt kjósendafjölda við
síðustu almennar kosningar. Slík
ar bollaleggingar hafa verið all
víða uppi og löggjöf er komin
á um þessi efni um aðstoð til
flokkanna í Sviþjóð Og Finnlandi,
og í minna mæli í Þýzkalandi, en
það mun vera nokkuð mismun-
andi í einstökum fylkjum þar.
1 Frakklandi aftur á móti, á sér
stað margvísleg aðstoð til blað-
anna sjálfra, þó meira í óbeinu
formi, en með beinum ríkis-
atyrkjum, en þau eru studd með
margvíslegu móti þar. í Bretlandi
hefur nýlega verið um þetta rætt
og þar urðu allir aðaltalsmenn
flokkanna, að minnsta kosti bæði
Verkamannaflokksins og íhalds-
flokksins sammála um, að bein
fyrirgreiðsla ríkisins við blöðin
væri ekki heppileg. Að þessu at
huguðu hygg ég, að við höfum í
raun og veru ekki ýkja mikið að
læra af þessari löggjöf erlendis,
sem var aðalverkefni þeirrar at-
hugunar, sem efnt var til. Ef
setja ætti um þessi efni löggjöf
hér á landi, er það auðvitað rétt,
sem fram kemur í fyrirspum hv.
þm., að áður yrði að kanna hag
og kjör hinna ísl. dagblaða bet-
ur en menn nú hafa vitneskju
um. En til slíkrar athugunar hef
ur ekki verið efnt af héilfu ríkis-
stjórnarinnar, — það er nauðsyn-
legt, að menn viti það, — enda
hefðu dagblaðaútgefendur og að-
standendur þeirra orðið varir
við, ef að slíkri athugun hefði
verið stefnt, því að þá hefði ver-
ið óskað eftir gögnum frá þeim
um þeirra hag, sem ekki hefur
verið gert.
Seinni fsp. hljóðar svo: „Hyggst
ríkisstjórnin gera ráðstafanir til
þess að koma í veg fyrir, að sú
þróun, sem víða í Evrópu hefur
leitt til sívaxandi blaðadauða,
og þar af leiðandi minnkað
raunverulega prentfrelsi gerist
einnig hér á landi“. Þessari spurn
ngu er skemmst að svara á þá
leið, að ríkisstj. hefur ekki, að
minnsta kosti að svo komnu
ákveðið, að nein heildarlöggjöf
verði sett, eða frv. þess efnis
borið fram. Hitt er til athugunar,
en þó ekki til hlítar ákveðið,
hvort unnt sé að létta af blöð-
unum vissum útgjöldum, þannig
að gera þeim auðveldara um út-
I gáfu en verið hefur og þannig,
*að slíkt verði með sanngirni gert,
; án þess að á aðra sé hallað, svo
! að dagblöðin fái greiðslur af
hálfu ríkisins og ríkisstofnana
fyrir þjónustu, sem þau hafa innt
af hendi í þágu þessara aðila,
hingað til ókeypis, en eðlilegt
mætti telja, að þau fengju greiðsl
ur fyrir. Þetta hvort tveggja eru
méira framkvæmdaratriði en lög
gjafaratriði. Það er vitað mál, að
ákvörðun póstgjalda og síma-
gjalda t. d. hefur að undanförnu
nokkuð verið hagað með hags-
muni blaða fyrir augum. Það er
ekki nýtt fyrirbæri, það hefur
verið svo áratugum saman. Það
er eðlilegt að slík ákvæði liggi
stöðugt undir endurskoðun. Það
er einnig þjónusta, sem blöðin
leysa af hendi, við skulum segja
bæði í þágu útvarps og sjón-
varps, og það er ekki óeðlilegt,
að slíkir aðilar greiði eitthvað
fyrir þá þjónustu, og þá ekki
sízt, vegna þess að hvarvetna,
ekki einungis hér, heldur er það
staðreynd alls staðar, að þar sem
auglýsingaútvarp og sjónvarp á
sér stað, hefur það mjög bitnað
á dagblöðunum og á verulegan
þátt í þeirra örðugleikum, eftir
því, sem erlendar tannsóknir
sýna. Það er innan þess ramma,
sem ég hef nú vikið að, sem
sú íhugun á sér stað, sem fram
fer.
Einar Olgeirsson (K) þakkaði
svar ráðherra. Sagðist hann
hafa tekið orðalagið upp úr fyr-
irsögn í Alþýðublaðinu, er væri
eitt af stjórnarblöðunum og væri
því ekki við sig að sakast um
það atriði. Ræðumaður fagnaði
því, að könnun hefði farið fram
á því, hvernig bæta mætti hag
dagblaða, því .að blaðadauðinn
svokallaðri væri mikið vanda-
mál og nauðsynlegt að láta gera
ráðstafanir til að koma í veg
fyrir slíkt hér.
Ræðumaður benti á, að út-
gjöld við póst og síma væru sér-
lega tilfinnanleg og því vel til
fallið, að athuga hvernig gera
mætti þann útgjaldalið sem létt-
bærastan. Gera þyrfti ýmsar ráð-
stafanir til að gera útgefendum
blaðanna það bærilegt að gefa
blöðin út. Eins þyrfti að afnema
það, að auglýsendur hafi það í
hendi sér að hvaða blöðum gangi
vel. Mætti jafna þann mikla
mun auglýsenda m. a. með því
að hið opinbera greiddi fyrir
ýmsa þá þjónustu, er það fengi
nú ókeypis frá blöðunum.
Bjarni Benediktsson sagði að
það væri misskilningur, að aug-
lýsendur hefðu það í hendi sér,
hvaða blöðum vegnaði vel. Aug-
lýsendur seldu mest þeim blöð
um, er flesta kaupendur hefðu,
enda eðlilegt að þeir vildu setja
auglýsingar sínar í þau blöð, er
mest væru lesin. Væri þetta eðli-
legt lögmál.
Hér væri ekki um það að ræða,
að auglýsendur héldu uppi ein-
stökum blöðum, heldur að ein-
stök blöð veittu þeim meiri þjón-
ustu og því væri eðlilegt að þeir
greiddu meira. Hérlendis væri
ekert það blað, þar sem aug-
lýsingar væru verulega meiri
hluti tekna. Hlutfallið milli út-
breiðslu og auglýsihga væri nokk
uð jafnt og furðanlega mikið sam
ræmi þar á milli.
- JÖN ÁRNASON
Fram af bls. 21.
að sjálfsögðu flestir viðskipta-
menn ferjunnar. Ennfremur
greiðir ríkissjóður um 2 millj.
kr. á ári í beinan rekstrarstyrk
með skipinu auk þess, sem ríkis-
ábyrgðasjóður hefur haft af því
veruleg útgjöld að þurfa að
greiða af lánum frá því að skip-
ið var byggt. Það er sameiginlegt
öllum, sem rætt hafa eða ritað
um mál þetta, að enginn þeirra
hefur haft þau gögn í höndum,
sem þarf til þess að komast að
skynsamlegri niðurstöðu, sem
óhætt væri að treysta til fram-
kvæmda. Það hlýtur hins vegar
að vera mikil nauðsyn fyrir alla
og ekki sízt forsjármenn sam-
gangna og vegamála, að leitað
verði að hagkvæmustu lausn,
þegar nú er framundan að hefja
byggingu varanlegs vegar frá
Reykjavík til Vesturlands og síð-
an áfram norður. Það er því lagt
til að láta fara fram alhliða at-
hugun á máli þessu nú þegar,
og skal hér til skýringar bent
aðeins á nokkur atriði, sem esér-
staklega þarf að rannsaka.
1. Þarf að kanna bifreiðafjöld-
ann, sem ekur nú fyrir Hval-
fjörð. 2. Farþegafjöldinn og vöru
magn, sem fyrir fjörðinn fer,
hvort tveggja með tilliti til á-
kvörðunarstaðar og tímadreifing
ar. 3. Sparnaður í rekstri vegna
styttingu vegar í hlutfalli við
vegalengdir, sbr. það, sem ég
áðan sagði. 4. Sparnaður á fjár-
festingu í bílum og öðrum sam-
göngutækjum, t.d. skipum. 5.
Áhrif betri samgangna til vest-
urs frá Reykjavík til þess að
létta á öðrum vegum frá Reykja
vík, sbr. hinn mikla akstur, sem
á sér stað um helgar, t.d. til
Þingvalla og austur fyrir fjall og
6. Áhrif nýrra samgöngumögu-
leika á búsetu og fólksfjölgun
hinna ýmsu staða, sem málið
I varðar mest, t.d. Akranesi og
Borgarnesi.
Þá kæmi næst samanburður á
þessum úrræðum. Það er ferja
frá Reykjavík til Akraness beint
eða ferja á Hvalfirði, venjuleg
bílferja eða þá væri athugað um
hugsanlega notkun á loftpúða-
ferju eða slíku skipi, sem hef-
ur verið nú fyrir nokkru síð-
an rætt um hér á Alþ. Þá er það
um brúna, sem rætt hefur verið
um, hvort fjárhagslegur grund-
völlur væri fyrir því, að ráðizt
væri í að byggja brú annað
hvort innarlega eða utarlega á
Hvalfjörð og þá í því sambandi
ýmsar gerðir brúa.
Það á sér stað t.d. í Svíþjóð
er mér kunnugt um, að þegar um
slíka staði er að ræða, eins og
að koma á samgöngum yfir firði
eða slíkar samgöngur eins og hér
er um að ræða, hefur verið um
framkvæmdir að ræða, sem er
að byggja göng ofan á botni
fjarðanna. Það er vitanlega eitt
af þeim framkvæmdaratriðum,
sem þyrfti að athuga. Og svo síð
ast, að sjálfsögðu þyrfti að gera
sér grein fyrir, hvað fullkominn
vegur úr varanlegu efni umhverf
is allan fjörðinn mundi kosta.
En enda þótt að því yrði horf-
ið að byggja annað hvort brú
utarlega eða innarlega á Hval-
fjörð, eða hafa ferju, þyrfti að
sjálfsögðu að byggja veg úr var
anlegu efni frá þéttbýlinu hér í
Reykjavík og inn að brúnni eða
ferjustaðnum. Þetta þarf að
sjálfsögðu að athuga mjög ræki-
lega. Hér þarf að kanna með
sérfræðilegum vinnubrögðum um
ferðarmagn og spá þá nokkuð
fram í tímann bæði um breyt-
ingu þess, svo og um önnur þau
áhrif, sem breyttir samgöngu-
möguleikar mundu hafa á ýms-
um sviðum.'Það þarf að gera ýt-
arlegan samanburð á þjóðfélags-
legu gildi hinna ýmsu úrræða,
sem til greina geta komið og
meta gildi þeirra með hliðsjón
af dýrleika þeirra mannvirkja,
sem þarf í hverju tilfelli. Þess
vegna er lagt til, að n. fái heim-
ild til þess að ráða sérfræðilega
aðstoð, meðan á rannsókninni
stendur. Það er flm. þessarar þál
till. ljóst að rannsókn sem þessi
kostar mikið fé. En þó mun það
lítið hjá þeim ávinningi, sem það
er, ef takast mætti að finna hag-
kvæmustu lausn þessa mikils
verða atriðis, áður en fjárfrekar
framkvæmdir við vegagerð til
Vestur- og Norðurlandsins eru
hafnar.
- RÁÐSTAFANIR
Framhald af bls. 1.
bannið, að verkstæði félagsins á
Kastrup-flugvelli við Kaup-
mannahöfn hefði eftirlit með
DC-7C vélunum, og að starfs-
menn þar hefðu fyrir löngu kom
izt að þeirri niðurstöðu að stund
um þyrfti að styrkja afgreiðslu-
dyr framarlega í vélunum. Heíðu
- NYTT SKIP
Framhald af bls. 32.
um, þar á meðal eitt fullkomí*
asta fiskileitartæki, sem til er í
veröldinni, og er það sérstaklega
smíðað fyrir skipið. Aflvélar
skipsins eru á sérstökum púð-
um, sem leiða ekki titring frá
þeim, og er þetta gert til þess að
mögulegt sé að ná sem beztum
árangri með leitartækjunum.
Ennfremur eru í þvi geymar,
sem draga munu úr veltingi
skipsins. Vélarúmið er allt hljóð-
einangrað og engir kilir eru á
skipinu, en það gefur jafnara
streymi. Hið nýja hafrannsókn-
arskip mun kosta rúmar 36
milljónir, er það er fullgert.
allar vélarnar þess végna verið
röntgen-ljósmyndaðar og sumar
þeirra styrktar.
— Við teljum að SAS hafi nú
þegar uppfyllt allar þær kröfur.
sem búast má við að verði gerð-
ar í Bandaríkjunum á næstunni,
sagði Medböe. En þangað til verð
um við að hlíta settum reglum
og fljúga i minni hæð. Af því
leiðir aukin eldsneytisnotkun, og
stundum lengri flugtími, því að
fyrir getur komið að krækja
verði fyrir fjöll, sem unnt væri
að fljúga yfir ef jafnþrýstilofts-
kerfið væri í notkun.
- ÍÞRÖTTIR
Framhald af bls. 30.
í stjórn eru Sveinn Ragnarsson,
Hilmar Ólafsson, Alfreð Þor-
steinsson og Gunnar Ágústsson.
Stjórnarkjör
Á ðalfundi Fram s.l. laugardag
var öll stjórnin endurkjörin. For-
maður er Jón Þorláksson, vara-
formaður Hörður Pétursson,
gjaldkeri Sæmundur Gíslason,
ritari Hannes Þ. Sigurðsson og
spjaldskrárritari Ólafur Jónsson.
Auk þess eiga formenn deilda
sæti í aðalstjórn, þeir Hilmar
Svavarsson og Birgir Lúðvíks-
son.
kerfið væri í notkun.
Kvöldvaka að
Borg í Grímsnesi
FÉLAG3HEIMILIÐ Borg í Gríms
nesi efnir til kvöldvöku laugar-
daginn fjórða marz og verður
það hin fyrsta af sex kvöld-
vökum, sem ráðgerðar eru á
þessu ári. Á kvöldvökunni á
laugardag mun Þórhallur Vil-
mundarson, prófessor, tala um
örnefni og sýna skuggamyndir
til skýringar efninu, en eins og
kunnugt er hefur prófessor Þór-
hallur sett fram nýstárlegar
kenningar um uppruna ýmissa
örnefna. Einnig verður kvart-
ettsöngur og getraunaþátturinn:
H.er er maðurinn?