Morgunblaðið - 08.12.1982, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 8. DESEMBER 1982
íslendingar voru sagnaritarar
allra norrænna þjóða á 13. öld
Sagði dr. Bjarni Guðnason er kynnt var 18. bindi fornritaútgáfunnar, Danakonungasögur
Hið íslenska fornritafélag hefur gefið út Danakonungasögur, og er
það átjánda bindi íslenskra fornrita, sem félagið gefur út. í þessu
bindi, sem er númer XXXV í heildarútgáfu Fornritafélagsins, er að
finna Skjöldungasögu, Knýtlingasögu og ritkorn eitt, er nefnist Agrip
af sögu Danakonunga. Þetta bindi er mikið að vöxtum, eða alls um 575
blaðsiður að stærð, með 200 blaðsíðna formála, sögutextum, skýring-
um, nafnaskrám, ættaskrám, kortum og myndum, eins og venja er í
íslenskum fornritum. Dr. Bjarni Guðnason prófessor hefur gefið út
þetta bindi.
Ljósm: Emilía Bj. Björnsdóttir.
Á blaðamannafundi í gær, þar sem kynnt var 18. bindi í útgáfu Hins íslenska fornritafélags á íslenskum
fornritum, Danakonungasögur. Á myndinni eru, talið frá vinstri: Brynjólfur Bjarnason frá Bókaverslun Sigfúsar
Eymundssonar, Jóhannes Nordal forseti Fornritafélagsins, Bjarni Guðnason, sem séð hefur um útgáfuna,
Jakob Benediktsson útgáfustjóri og Andrés Björnsson í stjórn Fornritafélagsins.
Fornritafélagið var stofnað
árið 1928, og starfaði með mikl-
um krafti framan af. Síðar dró
þó úr starfsemi j)ess, einkum eft-
ir fráfall Jóns Ásbjörnssonar, er
var fyrsti forseti félagsins og
frumkvöðull að stofnuninni. Á
síðustu árum hefur svo nýju lífi
verið hleypt í hið virðulega félag,
og hefur verið unnið mikið starf
í að ljósprenta og gefa út fyrri
bindi fornritanna, sem voru upp-
seld. Þá var árið 1979 gefin út
sérstök hátíðaútgáfa af Heims-
kringlu Snorra Sturlusonar í til-
efni 800 ára afmælis hans. Nú er
svo aftur hafin útgáfa nýrra
rita, Danakonungasögur eru
fyrstar, og á næsta ári mun
koma út Fagurskinna, sem hefur
að geyma sögur Noregskonunga.
Jóhannes Nordal er nú forseti
Fornritafélagsins, en aðrir í
stjórn eru þeir Andrés Björns-
son, Baldvin Tryggvason, Jónas
Kristjánsson og Ottarr Möller.
Aðalumboð fyrir útgáfubækur
félagsins hefur Bókaverslun Sig-
fúsar Eymundssonar haft frá
upphafi.
Á blaðamannafundi í gær í til-
efni útgáfunnar, sagði dr. Bjarni
Guðnason, að mikilvægt væri,
þótt það vildi oft gleymast, að á
miðöldum rituðu íslendingar
ekki aðeins sína eigin sögu og
Norðmanna, heldur urðu þeir í
bókstaflegum skilningi sagnarit-
arar norrænna þjóða. Þannig
skráðu þeir á öndverðri 13. öld
sögur Danakonunga, Orkney-
inga, Færeyinga, Grænlendinga
og Svía, og sagði Bjarni ekki
annað tímabil hafa verið grósku-
meira í íslenskri sagnaritun.
„Það er eitt merkilegasta atriðið
í menningarsögu Islendinga,
hvernig þeim tókst að skapa sér
þennan sess,“ sagði Bjarni.
Á blaðamannafundinum í gær
kom fram, að Danakonungasögur
hafa aldrei verið gefnar út fyrr á
íslandi, og bætir þetta bindi ís-
lenskra fornrita úr þeirri vönt-
un. Skjöldungasaga segir frá
Skjöldungum, hinum fornu
Danakonungum, og er því for-
söguleg saga, en Knýtlingasaga,
sem hermir frá Knýtlingum og
er að líkindum kennd við Knút
ríka, gerist á sögulegum tíma, en
saman mynda þær óslitna sögu
Danakonunga úr grárri forn-
eskju til loka 12. aldar. Þær
skipa því sama sess í sögu Dana
og Heimskringla í sögu Norð-
manna.
Skjöldungasaga er ekki lengur
til í heilu líki, en menjum henn-
ar bregður fyrir á gömlum bók-
um og er leitast við í útgáfunni
að fella söguna saman í eina
heild, eftir því sem kostur er.
Ein helsta leif hennar er í ritum
Arngríms lærða, og er á latínu,
og fylgir þá með þýðing. Þessi
útgáfa Skjöldungasögu er frum-
raun, og þrátt fyrir óvissu, sem
slíkri endursköpun hlýtur að
fylgja, þá er óhætt að fullyrða,
að hér er um bókmenntalegan
viðburð að ræða, því að Skjöld-
ungasaga er forn, frá því um 1200
og er tímamótaverk í íslenzkum
miðaldabókmenntum.
Hins vegar hefur Knýtlinga-
saga komist heil til skila, þegar
frá er tekið upphaf hennar. Mik-
ill ágreiningur hefur ríkt meðal
fræðimanna um heimildir henn-
ar og hvernig hún hafi orðið til,
og er reynt að greiða úr því efni
eftir mætti í formála.
Kappkostað er að skýra, hvers
vegna Islendingar tóku sér fyrir
hendur að skrifa Danakonunga-
sögur, og varpar útgáfan ljósi á
miklu nánari menningartengsl
við Dani en menn hafa fram að
þessu gert sér grein fyrir. Þess
skal getið, að fyrstu sagnaritar-
ar Dana, Sveinn Ákason og Saxi,
hafa sannanlega stuðst við
munnlegar íslenskar frásagnir,
ættartölur, bækur og kvæði, og í
Knýtlingasögu eru sótt föng til
danskra bóka, Saxa, helgisagna
og annála.
Danakonungasögur bæta til
muna við þekkingu manna á
vexti og viðgangi íslenskrar
sagnaritunar, draga fram í
dagsljósið hin nánu erlendu
tengsl og skýra því frekar hina
miklu hlutdeild íslendinga í
söguritun við upphaf hennar á
Norðurlöndum. Útgáfa Dana-
konungasagnanna er því merkur
áfangi ekki aðeins fyrir íslensk-
ar bókmenntir heldur og fyrir
danska og norræna menningar-
sögu.
Lennart Bodström, utanríkisrádherra Svía:
Beitum harðari aðgerðum
gegn erlendum kafbátum
— fari þeir ólöglega inn í sænska landhelgi í framtíðinni
— SVÍÞJÓÐ mun halda fast við
hlutleysisstefnu sína. En við viljum
ekki þvinga neina aðra þjóð til þess
að taka upp sömu stefnu og okkar.
Eg skil mjög vel áhuga íslendinga á
þeim umræðum, sem fram hafa farið
um kjarnorkuvopnalaust svæði á
Norðurlöndum. Kjarnorkuvopnalaus
Norðurlönd eru eitt af markmiðum
sænsku stjórnarinnar og hún hefur
beitt sér fyrir því, að um það yrði
gert formlegt samkomulag. En
Norðurlönd hafa engin kjarnorku-
vopn nú og þurfa alls ekki á slíkum
vopnum að halda. Enginn veit held-
ur, hvar mörk kjamorkuvopnalauss
svæðis ættu að vera. Þannig komst
Lennart Bodström, utanríkisráð-
herra Svíþjóðar, m.a. að orði á fundi
með fréttamönnum að Hótel Sögu á
mánudag, en hann er staddur hér á
landi i kynnisferð.
Bodström varð utanríkisráð-
herra Svíþjóðar, er stjórnarskipt-
in urðu þar í haust, en lengst af
hefur hann verið forseti TBO, sem
eru næststærstu hagsmunasam-
tök Svíþjóðar með um einni millj-
ón félaga. Á fundinum með frétta-
mönnum á mánudag lýsti Bod-
ström yfir nokkurri svartsýni með
framvinduna í efnahagsmálum
heimsins. Vesturlönd, sem byggju
við markaðsbúskap, ættu við vax-
andi atvinnuleysi að etja með
minnkandi framleiðslu. Nú væru
um 4% vinnufærra manna at-
vinnulaus í Svíþjóð og því væri at-
vinnuleysi þar mikið vandamál,
enda þótt það væri þar minna en
víða annars staðar á Vesturlönd-
um. En efnahagskreppan væri
einnig fyrir hendi í löndum
Austur-Evrópu, þótt hún kæmi
þar ekki sýnilega fram í atvinnu-
leysi, heldur minnkandi fram-
leiðslu og það í slíkum mæli, að
vöruskorturinn blasti við öllum.
Það væri fráleitt, að almenning-
ur jafnt í austri sem vestri byggi
við versnandi lífskjör, en aðeins á
einu sviði — hernaðarsviðinu —
ætti veruleg aukning sér stað.
Sænski utanríkisráðherrann
var spurður um kafbát þann, sem
svo ákaft var leitað í sænskri
landhelgi fyrr í haust, án þess að
nokkur kafbátur fyndist og svar-
aði þá: — Við vitum alls ekki,
hvort þarna var nokkur kafbátur
á ferðinni. Þarna var kannski að-
eins um hræringar í sjónum að
ræða. Þess vegna er það líka tii-
gangslaust að vera með bolla-
leggingar um, hvaðan kafbáturinn
kann að hafa verið. Ég vona að
sjálfsögðu, að ekki muni oftar til
þess koma, að erlendir kafbátar
Lennart Bodström, utanríkisráð-
herra Svíþjóóar. Mynd þessi var tek-
in á fréttamannafundinum á Hótel
Sögu á mánudag.
fari ólöglega inn í sænska lögsögu
og við munum beita öllum tiltæk-
um ráðum til þess að koma í veg
fyrir, að sagan endurtaki sig. En
ef svo færi, þá munum við beita
miklu harðari aðgerðum gegn
þeim en áður. Bodström sagðist
hins vegar ekki álíta, að atvik það,
er rússneskur kafbátur strandaði í
sænskri landhelgi í október í
fyrra, hefði orðið til þess að spilla
varanlega sambúð Svíþjóðar og
Sovétríkjanna.
Þegar talinu var vikið að hern-
aðarmætti Svía og framlögum
þeirra til hermála, sagði Bod-
ström: — Við verjum nú um 18
milljörðum sænskra króna til
varnarmála og það er það verð,
sem við verðum að greiða til þess
að halda uppi hlutleysi okkar.
Loks var Bodström spurður um
kaup Svía á íslenzku lambakjöti,
en hann kvaðst engu geta lofað um
kaup Svía á því. Hann sagðist hins
vegar gera sér fulla grein fyrir
því, að þær þjóðir, sem keyptu
mikið af iðnaðarvörum frá Svi-
þjóð, yrðu líka að geta selt sínar
framleiðsluvörur á erlendum
mörkuðum og til þess yrðu Svíar
að taka tillit.
Það vakti athygli fréttamanna,
að tveir Sovétmenn voru viðstadd-
ir fréttamannafundinn og mun
annar þeirra vera starfsmaður
fréttastofunnar Novosti en hinn
starfsmaður sovézka sendiráðsins
á íslandi.