Morgunblaðið - 30.11.1986, Blaðsíða 6

6 C
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. NÓVEMBER 1986
Geta ekki bannað mér
að hafa hugsjónir
Winnie Mandela
hef ur verið köliuð
móðir meirihluta
blökkumanna í
Suður-Afríku og
segja má að hún sé
nokkur konar
persónugervingur
frelsisvilja hinna
kúguðu. Um þetta
hlutskipti sitt segir
hún meðal annars:
„Ég erfyrirlöngu
hætt að lifa sem
einstaklingur. Þær
hugsjónir og þau
pólitísku markmið,
sem ég stend fyrir,
eru þau sömu og
annarra svertingja í
landinu og það sem
gert er á minn hlut,
gera þau um leið
meðbræðrum
mínum. Yfirvöld
halda að þau geti
bannað mér að hafa
stjórnmála
hugsjónir en sagan
sýnir að það er ekki
hægt.“
Bókin „Part of my soul" lýsir ævi blökku-
konunnar Winnie Mandela. Ásamt manni
sínum Nelson Mandela, sem hefur verið
í lífstíðarfangelsi síðan 1962, hefur hún
verið einn einn af leiðtogum frelsis-
baráttu blökkumanna í Suður-Afríku.
Hér lýsir Mandela kjörum sínum en hún
er í innanlandsútlegð í eigin föðurlandi.
Winnie ásamt Sally Motlana, þegar samtök blökkukvenna voru stofn-
uð árið 1975.
Ibók um ævi Winnie Mandela,
„Part of my soul“, sem bygg-
ir meðal annars á samtölum
við hana og vini hennar,
bréfum og ræðum, er sögð
einstæð saga af lífi hennar og
stjómmálastarfí. En vegna þessa
starfs var hún send í innanlandsút-
legð, sem táknar að hún hefur
mátt þola stöðugt eftirlit og höml-
ur á persónufrelsi. Hún má til
dæmis ekki hitta fleiri en eina
manneskju í einu og ekki taka
þátt í fjöldasamkomum eða koma
inn í skóla landsins. Samskipti
hennar við eiginmanninn Nelson
Mandela, sem er leiðtogi hinna
bönnuðu stjómmálsamtaka svert-
ingja, Afríska þjóðarráðsins, em
sáralítil en hann var dæmdur í
lífstíðarfangelsi árið 1962.
Winnie Mandela, sem var skírð
Momzamo Winfred Madikizela,
fæddist árið 1934 í litlum bæ í
Transkei í Suður-Afríku. Að loknu
námi í Jóhannesarborg varð hún
fyrsti svertingin, sem hlaut mennt-
un til að gegna ákveðnum lækna-
störfum. Árið 1958 giftist hún
Nelson Mandela sem þá var einn
af forystumönnum frelsishreyfíng-
ar blökkumanna- og gerðist
pólitískur samheiji hans. Upp frá
því gjörbreyttist líf hennar. Segja
má að þá hafí það orðið hennar
daglega hlutskipti að vera tekinn
til yfírheyrslu eða vera hneppt í
fangelsi. Síðan 1962 hefur hún
verið bannfærð í eigin föðurlandi
og verið nær óslitið í stofufangelsi.
Árið 1977 var hún flutt með
valdi frá heimili sínu í Soweto til
Brandfort, sem er um 350 kíló-
metra frá Soweto. Þegar bensín-
sprengju hafði verið kastað á þetta
nýja heimili sneri hún aftur til
Soweto og virti þannig útlegðar-
dóminn að vettugi. I desember
1985 var hún flutt þaðan með lög-
regluvaldi. Samkvæmt nýjum
lögum má hún nú búa hvar sem er
í Suður -Afríku nema í Jóhannes-
arborg og nágrenni. En hún hefur
margbrotið þessi lög og þess vegna
verið fangelsuð æ ofan í æ.
Við skulum grípa niður í frásögn í
bókinni, þar sem hún segir frá því
þegar hún var flutt nauðug til
Brandfort einnig lýsir hún nokkuð
lífí sínu og annarra blökkumanna
þar.
„Klukkan fjögur að morgni
heyrði ég mikil háreyst fyrir utan,
gijóthríð dundi á húsinu og gaura-
gangurinn var svo mikill að það var
engu líkara en að gijótið færi í
gegnum húsvegginn.
Andartaki síðar var húsið barið
að utan. Maður skyldi ætla að þeir
hefðu getað hringt bjöllunni, en
nei, þeir börðu stanslaust á hurðina
og hrópuðu.
Ég opnaði dymar og að sjálf-
sögðu sá ég fjölmennt lið manna í
felubúningum og liðsmenn örygg-
issveitanna gráa fyrir jámum.
Ég hef alltaf til taks tösku með
fötunum mínum ef þeir skyldu
koma og hefði því getað farið strax.
En ég var ekki tilbúin til að fara
án þess að vita nákvæmlega hvenær
ég kæmi til baka, vegna þess að
Zindzi dóttir mín var heima. En ég
fékk engan tíma til að skýra mál
mitt og var hrifín á brott og færð
á lögreglustöðina í Protea.
Þeir reyndu að yfírheyra mig en
þeir sem hafa staðið í fremstu
víglínu og orðið fyrir sömu reynslu
og ég vita að það er til einskis að
standa í slíkum hráskinnaleik og
að þetta er hrein tímasóun og end-
ar alltaf með gangkvæmum
hnútuköstum.
Þeir komu síðar með Zindzi í
fangaklefan til mín og nú skifdi ég
hvað var að gerast.
Við vorum settar upp í herflutn-
ingabíl þar sem eigur okkar voru
fyrir. Þeir höfðu tæmt úr öllum
skápum og vafíð innihaldinu í lök
og sængurver, sem þeir höfðu rifið
af rúmunum. Áuðvitað var stór hluti
þessa dóts skemmdur.
Síðan ókum við af stað. Við Zind-
zi sátum aftur í bílnum milli
vopnaðra varða og fleiri verðir sátu
framí. Fleiri herbílar fylgdu okkur.-
Ég vissi ekki að Brandfort væri til.
Okkur var ekið til hússins, sem
átti að verða heimili okkar. í raun-
inni er það móðgun að kalla þá
þijá klefa, sem þama voru heimili.
Á gólfinu var mold og drasl og
þurfi að fá menn til að hreinsa til
áður en við gátum gengið inn.
Þama var ekki rennandi vatn eða
ofn. Okkur var bara fleygt þangað
inn. Um nóttina vomm við að
krókna úr kulda þar sem við lágum
á einni dýnu á gólfinu.
Þetta var hræðileg reynsla fyrir
Zindzi og hefði brotið marga niður
og það var líka ætlun þeirra. Margt
verra hefur komið fyrir fólk sem
berst fyrir málstað blökkumanna
en fyrir 16 ára gamla stúlku var
þetta mjög erfítt. Þetta var eitt hið
þungbærasta sem ég hef þurft að
reyna sem móðir, fínna hvemig
málstaðurinn bitnar á þeim sem em
manni kærastir. Þessi ömurlegi at-
burður olli sársauka, sem aldrei
mun hverfa. Vitaskuld var ég beisk,
beiskari en ég hafði áður verið.
Winnie Mandela, segir svo frá
því hvemig þetta nýja samfélag,
sem hún þurfti nú nauðug að lifa
í tók á móti henni, en í Brandfort
bjuggu níu þúsund blökkumenn og
fjögur þúsund hvítir. í fyrstu var
fólkið dauðhrætt við hana. Þvi hafði
verið sagt að hræðilegur „kommún-
isti“ væri væntanlegur og það var
varað við að eiga samneyti við hana.
Þetta breyttist þó smám saman og
menn áttuðu sig á því, að ef hvíti
maðurinn sagði að eitthvað væri
slæmt þá hlyti það að vera gott og
öfugt, eins og hún orðaði það.
Winnie Mandela hafði mikil áhrif
á svertingjana í Brandfort. Þeir
höfðu til dæmis aldrei fyrr séð eins
virðulega gesti koma í heimsókn