Morgunblaðið - 30.11.1986, Blaðsíða 8

8 C
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. NÓVEMBER 1986
Enginn
verður eldri
en gamall
„Allir vilja elli bíða, en enginn hennar meinsemd líða,“
segir í gömlum íslenskum málshætti. Vissulega var ekki
alltaf uppörfandi að horfast í augu við ellina hér fýrr meir,
þegar ekki blasti annað við en fara í hornið hjá einhverju
barnanna eða vera kominn upp á náð vandalausra ef engir
voru afkomendurnir. Það er ekki fyrr en nú á síðustu áratug-
um sem fólk hefur öðlast eilrtið sjálfstæði í þessum efnum,
með lögum, sem tryggja fólki ellilífeyri, og þá ekki síður
byggingu alls kyns stofnanna fyrir aldrað fólk. Það er hins
vegar oft misbrestur á að fólki sé kunnugt um rétt sinn í
þessum málum sem og ýmsa þá möguleika sem fyrir hendi
eru í þjóðfélaginu
Nú eru þeir tímar að æ fleiri hljóta hið eftirsóknarverða,
að verða langlífir og æ fleira fólk tekur höndum saman til
að reyna að létta öldruðu fólki „meinsemdir ellinnar".
Rætt við Önnu Jónsdóttur,
Jónu Eggertsdóttur og Sigur-
rós Sigurðardóttur félagsráð-
gjafa um námskeið þeirra um
undirbúning eiiinnar.
Síðast liðin tvö ár
hafa þrír félags-
ráðgjafar, þær
Anna Jónsdótt-
ir.sem starfar á
Vífilsstaðaspít-
ala, Jóna Egg-
ertsdóttir á
Lyflækningadeild Borgarspítal-
ans og Sigurrós Sigurðardóttir
sem vinnur á Geðdeild Lands-
spítalans, fyllt hóp þeirra sem
leggja aldurhnignu fólki lið. Þær
hafa haft með höndum fræðslu
fyrir þá sem enn eiga talsvert
langt í land með að komast á
eftirlaunaaldur, eru óðum að
nálgast elliárin eða eru þegar
orðnir gamlir. Þær hafa haldið
tólf námskeið víðs vegar um landi
og fjallað um undirbúning „verka-
loka". Námskeiðin eru haldin á
vegum Menningar og fræðslu-
sambands alþýðu.
Fyrsta námskeiðið var haldiö
í Borgarnesi í mars árið 1984.
Það var, að sögn félagsráðgjaf-
anna þriggja, mjög vel sótt, hátt
í þrjátíu manns komu og sátu
námskeiðið. Raunar telja þær
það full margt, æskilegan fjölda
á námskeiði segja þær um 25
manns. I samtali við Blaðamann
Morgunblaðsins sögðu þær
stöllur að þær teldu námskeið
þau, sem þær hafa staðið fyrir,
talsvert ólík öðrum þeim sem
haldin hafa verið hér á landi um
þetta efni. Fyrirmyndin er sótt til
Bandaríkjanna og byggir á þeirri
grundvallarhugmynd að fá fólkið
sjálft til starfa og láta það taka
lifandi þátt í námskeiðinu. Fólkið
svarar spurningum, gerir verk-
efni, skrifar á glærur, vinnur í
hópstarfi og gerir grein fyrir sínu
máli. Rætt er um ýmsa erfiöleika
sem koma upp vegna ellinnar.
Þær Anna, Jóna og Sigurrós
voru allar á einu máli um að þau
atriði sem helst vekja öldruðu
fólki kvíða hér á. landi séu heilsu-
leysi og peningaleysi. Margir
aldraðir eru þrúgaðir af tilfinning-
unni um að verða einskis virði
þegar þeir hafa hætt störfum,
og missir félaga á vinnustað er
Hópurinn sem var á námskeiði fyrir aldraða íÞorlákshöfn. Anna Jónsdóttir félagsráðgjafi lengst
til vinstri og Sigurrós Sigurðardóttir fólagsráðgjafi yst tilhægri í efstu röð.
Sigurrós Sigurðardóttir, Anna Jónsdóttir og Jóna Eggertsdóttir.
séu elliheimili. Það vill þó eiga
þess kost að komast inn á hjúkr-
unarheimili ef það þarf á að
halda.
Vinnu vilja flestir geta stundað
svo lengi sem heilsan leyfir, og
það er hægt víða um land þar
sem fiskvinnsla er, hún er hins
vegar töluvert erfið fyrir fólk sem
tekið er að lýjast að marki. Sú
hugmynd kom einnig upp á nám-
skeiðunum að koma upp vinnu-
aðstöðu fyrir eldra fólk þar sem
það getur unnið hluta úr degi við
ýmis verkefni, t.d. við smíðar og
viðgerðir, saumaskap og léttan
iðnað svo eitthvað sé nefnt.
Þetta hefur öllum þeim, sem
sótt hafa námskeiðin, fundist
mikið þjóðráð.
Það kom fram í máli félagsráð-
gjafanna að fólkið á námskeiðun-
um hafi sýnt mikla eljusemi í
hópstarfi og við heimaverkefni.
Þeim kom einnig saman um að
flestir hafi verið tilbúnir til að
ræða nánast hvað sem er. Nám-
skeiðin kváðust þær konur
gjarnan enda á að fá fólkið til að
segja frá tómstundastörfum
sínum og jafnvel að koma með
sýnishorn af verkum sínum, svo
sem handavinnu, bókum, leður-
vinnu, ættartölum og fjölmörgu
öðru.
Að fenginni reynslu telja þær
Anna, Jóna og Sigurrós að mikil
þörf sé á fræðslu fyrir þá sem
náigast eða eru komnir á elliár
og telja þær að hana þyrfti helst
að stórauka. Þær lögðu í máli
sínu áherslu á að slík fræðsla
væri í raun fyrirbyggjandi starf.
fólki oft þungbær. Einnig ein-
manakenndin sem af þeim missi
kann að leiða. Alltof fátt fólk virð-
ist reyna að finna sér verkefni til
að takast á við þegar að það
hættir störfum úti á vinnumark-
aðinum. Á minni stöðum út um
land virðist fólk samt vera í meiri
nálægð við aðra en hér á höfuð-
borgarsvæðinu. Þó eru vissulega
til undantekningar á því.
Félagsráðgjafarnir telja að að-
stóknin að námskeiðinum sýni
að mikil þörf sé á þessari
fræðslu. Það kemur líka berlega
í Ijós á námskeiðunum, segja
þær, að eldra fólk vill gjarnan sjá
um að skipuleggja sjálft sín mál-
efni. Því finnst mörgu sú stefna
ekki góð, sem lengi hefur verið
ríkjandi, að mikið yngra fólk sé
að vasast í málum hinna eldri.
Hvað lífeyrissjóðsmál snertir
þá vilja flestir, sem námskeiðin
sækja, einn lífeyrissjóð fyrir alla
landsmenn. Það eru vonbrigði
fyrir flesta að gera sér grein fyrir
hvernig greiðslum er háttað úr
lífeyrissjóðum í dag og eins þeirri
staðreynd að tekjutrygging
skerðist við lífeyrisgreiðslu. Fólk
vill líka fá að vita um stöðu sína
í lífeyrissjóði sínum, a.m.k. ár-
lega, það sem er á annað borð
sýna. °m'T'eðtuað
eigi að hafa frían síma og frí af-
notagjöld af útvarpi og sjónvarpi.
Nú munu símamálin ganga svona
upp og niður hjá fólki. Frír sími
er bundinn því að fólk hafi
óskerta tekjutryggingu en ef fólk
þarf svo að dvelja t.d. nokkra
mánuði á stofnun og missir allar
bætur, þá þarf það að fara að
borga aftur símann sinn þó það
hafi haft hann frían áður. Afnota-
gjöld af útvarpi og sjónvarpi eru
aftur bundin því að fólk hafi upp-
bót á lífeyri
Húsnæðismálin virðast þeim
Önnu, Jónu og Sigurrósu ekki
vera eins brennandi mál fyrir
eldra fólk út á landi eins og
kannski mætti ætla. Flestir vilja
vera heima eins lengi cg nokkur
kostur er. Aðstoð við'aldraða í
heimahúsum er hins vegar alls
staðar of lítil. Erfiðlega hefur
gengið að fá fólk til þessara
nauðsynlegu starfa því launin
þykja lág. A námskeiðunum hafa
komið fram hugmyndir um aukna
og breytta þjónustu í heimilis-
hjálp. Fólk vill fremur að veitt sé
fjármunum í slíkt en að byggð
—T^dóttir fraeð'
í lífeyrissjóði sem hreint ekki allir
eru. Fólk vill líka láta samræma
greiðslu lífeyrissjóða sem eru
innan Sambands almennra lífeyr-
issjóða og Almennra trygginga.
Nú er því þannig háttað, að
sögn kvennanna þriggja, að ef
fólk tekur út lífeyrisgreiðslur úr
SAL sjóðunum áður en það er
orðið 70 ára, þá skerðast greiðsl-
ur til þess um 6 prósent á ári
þar til það hefur náð 70 ára
aldri, eða um 18 prósent alls.
Margir á námskeiðunum hafa
látið í Ijós óskir um að eiga kost
á ellilífeyri við 60 ára aldur eins
og sjómenn eiga. Einnig óska
margir þess að almenna trygg-
ingakerfið verði einfaldað og
settur verði á stofn einn lífeyris-
sjóður innan þess kerfis.
Fólk vill líka fá aðgengilegri
upplýsingar um rétt sinn hja Al-
mennum tryggingum. Fá t.d.
útskýringar í sjónvarpi og í öðrum
fjölmiðlum. Einnig nefna margir
þá skoðun að allir lífeyrisþegar