Morgunblaðið - 30.11.1986, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. NÓVEMBER 1986
€ 11
Hlustendur i Austur-Evropu geta nú viðrað
skoðanir sínar með því að hringja vestur
fyrir Tjald.
SJÁ: BEIN LÍIMA
FORNESKJAN
Raddirúr
lokuðum heimi
I Nepal er blóðið
allra meina bót
Sú gamla nepalska þjóðtrú að
blóð veiti blessun er býsna
lífseig. Hún er meðal annars höfð
í heiðri hjá leigubílstjórum, her-
mönnum, húsmæðrum, bændum,
jámsmiðum og nepalska flugfélag-
inu.
Smáríkið Nepal er eina ríki jarð-
ar þar sem hindúatrú er allsráðandi.
Á haustin er þar haldin sérstök
hátíð er nefnist Dasain og þá eru
nánast allir hlutir helgaðir með blóði
fómardýra. Við þessa athöfn biður
fólkið gyðjuna Durga um vöm gegn
óvinum sínum.
„Við helltum blóði á hjólbarða
flugvélarinnar til þess að tryggja
að hún fengi sinn skammt af blóði
og myndi þar af leiðandi ekki valda
slysi sem hefði blóðsúthellingar í
för með sér,“ segir Rama Bahadur
Thapa, öryggisvörður hins konung-
lega nepalska flugfélags, sem
nefnist Sendiboði þjóðarinnar.
Það var stofnað fyrir 27 ámm
og' á hveiju ári síðan hefur gyðj-
unni Durga verið fómað geit fyrir
sérhveija flugvél, henni til heilla.
Hermenn biðja um blessun fyrir
vopn sín, handiðnaðarmenn fyrir
verkfæri sín, húsmæður fyrir heim-
ili sín, ogjafnvel leigubílstjórar fyrir
farartæki sín.
„Ég kem í veg fyrir að ég valdi
slysi með því að gefa bílnum sinn
skammt af blóði. Þá sækist hann
ekki eftir blóði í umferðarslysi,“
sagði Mukti Man Mahaijan leigubíl-
stjóri undirrituðum eftir að hann
hafði ausið blóði yfir Toyotuna sína.
Hindúaprestar segja að þessi sið-
ur eigi sér rætur í fomi hefð.
Dýrunum er fómað á miðnætti
„næturinnar dimmu", sem er að-
faranótt 8. október á nýju tungli
og þykir sú stund heillavænlegust
; til fomfæringa, að sögn hindúa-
: presta.
Samkvæmt hindúatrú hafa dýrin
i verið menn á fyrri tilverustigum í
hinni eilífu hringrás endurholdgun-
arinnar. Menn verða dýr eða fuglar
stöð afganskra smyglara, sem heitir
Shorab Goth. Þar aka afganskir
flóttamenn á fínum japönskum
bílum og hafa byggt sér glæsihallir
í eyðimörkinni enda þótt þeir séu
opinberlega á framfæri Sameinuðu
þjóðanna.
En þetta segir ekki alla söguna.
Sumir helztu fíkniefnasalarnir eru
hreinræktaðir Pakistanar. Efnaðir
Pakistanar hafa í tugatali verið
teknir höndum á Vesturlöndum fyr-
ir að smygla fíkniefnum. Lögregl-
unni í Pakistan hefur þó aldrei
tekizt að hafa hendur í hári stór-
laxa á þessu sviði. Blaðamaður í
Karaehi, sem fylgst hefur með
fíkniefnasölunni, segir að á síðasta
ári hafi lögreglan fundið 50 tonn
af hassi og hálft tonn af heróíni
en ekki einn einasta fíkniefnasala!
Flestir sérfræðingar halda því
fram að embættismenn haldi hlífi-
skildi yfír smyglumm. Stjórnarand-
stöðuþingmenn í Islamabad spurðu
nýlega hvemig á því stæði að fyrr-
GÖTUSALAR: þeir reiða sig eins
og aðrir á velvild gyðjunnar.
vegna synda sinna og misgjörða á
síðasta tilverustigi.
Að þessu sinni var rúmlega fimm
þúsund dýrum fómað á „nóttunni
dimmu“. Þar af höfðu sum verið
keypt frá Tíbet vegna skorts er á
fórnarhæfum dýrum í Nepal.
Aðalhátíðarhöldin fara fram í
hinni fomu Hanumandhoka-höll í
höfuðborginni Katamandú. Þar
standa hinir trúuðu og horfa á þeg-
ar dýrunum er fómað á milli þess
sem sálmar eru sungnir.
Hermaður nokkur, sem tók þátt
verandi héraðsstjóri hefði ekki verið
látinn gangast undir rannsókn
vegna meintrar fíkniefnasölu.
Nawab Hoti, eftirmaður hans í
embætti héraðsstjóra, varð að láta
af embætti aðeins tveim mánuðum
eftir að hann tók við því, vegna
þess að sonur hans var staðinn að
sölu fíkniefna í Bandaríkjunum. í
Karachi og Islamabad er blaða-
mönnum bent á helztu fíkniefnasal-
ana þar sem þeir eru að spóka sig
á götunum og lifa í vellystingum
praktuglega og halda oft veizlur
fyrir embættismenn og stjórnmála-
menn.
„Hér hafa ríkt herlög í níu ár
og fyrir bragðið hafa menn glatað
allri ábyrgðartilfinningu," segir
Banazir Bhutto, leiðtogi Þjóðar-
flokksins í Pakistan. „Þess vegna
geta þeir, sem völdin hafa leyft sér
nánast hvað sem er og enginn hirð-
ir um þjáningar fátæklinganna sem
eru orðnir háðir fíkniefnaneyzlunni.
- AHMED RASHID
í hátíðarhöldunum að þessu sinni,
segir að fómargjafímar séu vöm
fyrir her Nepals sem telur 25 þús-
und manns. „Við biðjum til Durga,
gyðjunnar miklu sem vinnur á
fjandmönnunum, og þannig öðl-
umst við afl til þess að vinna sigur
á okkar óvinum," segir hann.
Aðrir sækjast einungis eftir að-
stoð við fjölskyldu sína. „Ég var
búinn að lofa gyðjunni geit fyrir
löngu,“ sagði bóndi að nafni Ram
La Jyapu. „Ég hafði beðið hana að
vemda fjölskyldu mína gegn sjúk-
dómum."
Margar fjölskyldur ijóða heimili
sitt með andarblóði og síðan em
endurnar matreiddar og etnar til
hátíðabrigða.
Þessi siður er svo snar þáttur í
þjóðlífínu í Nepal að sumir kaup-
menn sjá sér leik á borði og lækka
verð á fuglum, sem notaðir em til
fóma, þegar hátíðin nálgast.
En þeir sem hafa ímugust á blóði
geta einnig fært Durga gjafír, því
að sagt er að gyðjan fúlsi ekki við
eggjum, graskeijum eða jafnvel
hreðkum. Graskerin em skorin í
sundur með sérstökum sverðum og
eggin brotin á sérstakan hátt.
„Ég fómaði eggjum til að frið-
þægja gyðjunni," sagði Dhana Devi
Sharma húsmóðir. „Ég er viss um
að hún verður jafnánægð með fóm-
ina mína og aðrar, því að hún
þekkir hug minn.“
BINAYA GURUACHARYA
Utvarpsstöðin Frjáls Evrópa,
sem Bandaríkjamenn reka, er
nú farin að gefa hlustendum í Aust-
ur-Evrópu kost á að koma skoðun-
um sínum á framfæri með því að
hringja til stöðvarinnar. Er hug-
myndin sú, að fólk austan Járn-
tjaldsins geti strax látið í ljós álit
sitt á ýmsum atburðum líðandi
stundar.
Starfsmenn Ftjálsrar Evrópu og
systurstöðvarinnar, Útvarps frelsis-
ins, em aðallega flóttamenn frá
Austur-Evrópu og er útvarpað á
22 tungumálum. Vegna þess, að
ekki er hægt að senda fréttamenn
austur í efnisleit, er einkum stuðst
við fréttir austur-evrópskra frétta-
stofa og útvarpsstöðva. í fyrra brá
hins vegar svo við, að Ungveijum,
Tékkum og Búlgömm var gert
kleift að hringja beint til Vestur-
landa og þá var símaþjónustan tekin
upp. Nýta sér hana um 600 Aust-
ur-Evrópumenn í hverri viku.
Símatíminn er að því leyti ólíkur
sambærilegri þjónustu á Vestur-
löndum, að ekki er talað beint við
þá, sem hringja, og er það gert til
að þeir þekkist ekki. Þess í stað sjá
þulirnir um að lesa upp spumingar
þeirra og hugleiðingar.
Eftir kjamorkuslysið í Chernobyl
fjölgaði hringingunum mikið og er
ástæðan vafalaust sú hve frétta-
flutningur austur-evrópsku fjöl-
miðlanna var takmarkaður. Viku
eftir slysið bar tékkneskur maður
fram eftirfarandi spurningu: „Hér
er nú sterk austanátt en yfírvöld
hafa ekkert sagt. Getur verið, að
geislunin nái til okkar?“
Búlgarskur hlustandi hafði þetta
að segja: „Fjölmiðlamir hér stein-
þegja um geislunina en ég hef séð
vörubíla hlaðna grænmeti og ávöxt-
um, sem hefur verið safnað saman
í verslunum, kaffíhúsum og mötu-
neytum og á greinilega að fleygja."
Uppgjafaforingi í búlgarska
hemum vakti reiði margra þegar
hann kvartaði undan því, sem hann
kallaði andsovéskan áróður í út-
varpssendingum Frjálsrar Evrópu.
„Við ættum að vera þakklát Sov-
étmönnum fyrir allt, sem þeir hafa
gert fyrir land okkar og þjóð. Jafn-
vel þótt þtjár milljónir Búlgara létu
lífið vegna Chemobyl-slyssins ætt-
um við samt að vera þakklát."
í marga daga á eftir hringdu
búlgarskir hlustendur til stöðvar-
innar og kröfðust þess að fá
uppgefíð nafn og heimilisfang her-
foringjans fyrrverandi, sem sumir
kölluðu „fávitann“ eða „gamla
flokksfíflið".
Forsvarsmenn útvarpsstöðvanna
beggja telja, að vikulega hlusti 52
milljónir manna á útsendingarnar,
sem em á sex tungumálum Aust-
ur-Evrópuríkjanna og flestum þeim
tungum, sem talaðar eru í Sov-
étríkjunum. Bandaríska leyniþjón-
ustan kostaði rekstur útvarpsstöðv-
anna á laun frá stofnun þeirra
skömmu eftir 1950 og fram til
1971. í þau 15 ár, sem síðan em
liðin, hefur Bandaríkjaþing haft
eftirlit með þeim en Sovétmenn
halda því samt reglulega fram, að
þær séu útibú frá CIA.
Samkvæmt bandarískum lögum
er stöðvunum skylt að „haga starf-
semi sinni í samræmi við meginat-
riði bandarískrar utanríkisstefnu“
en forráðamenn þeirra segjast þó
vera óháðir stjórnvöldum hverju
sinni.
Um þessar mundir er verið að
ljúka við að endurnýja tækjakost
stöðvanna, sem útvarpa frá Miinch-
en í Vestur-Þýskalandi. Hefur
meðal annars verið komið upp
öflugum sendum til að snúa á aust-
ur-evrópsku og sovésku tmflunar-
stöðvarnar.
- RICHARD WILLIAMS
UMBUÐIRl
Þegar
heilsu-
bótin
reynist
vera
banvæn
Fyrir fjómm árum myrti ein-
hver bijálæðingur sjö manns
í Chicago með því að lauma blá-
sým í algeng verkjalyf og síðan
hefur leitin að ömggum umbúðum
kostað bandaríska neytendur
stórfé. Nú verða þeir að borga
aukalega fyrir lyf, sem em inn-
sigluð og varin á annan hátt.
Varla líður svo mánuður, að
yflrvöld einhvers staðar í Banda-
ríkjunum fái ekki að kenna á því,
sem kallað er „hryðjuverk gegn
neytendum", nafnlausar hótanir,
sem neyða framleiðendur eða selj-
endur til að tæma hillurnar af
tilteknum vömm. Aldrei hefur
tekist að hafa hendur í hári þess,
sem kom blásýmnni fyrir í Tylen-
ol-lyfinu árið 1982, ogpeningam-
ir, 100.000 dollarar, sem settir
vom honum til höfuðs, em enn
ósnertir.
Tyenol og mörg önnur lyf, sem
áður vom í hylkjum og seld án
lyfseðils, em nú í pilluformi þar
sem það er ekki eins auðvelt að
eiga við þær og fulltrúar lyfjaiðn-
aðarins segja, að nú þegar sé
búið að veija allt að milljarði doll-
ara í nýjar pakkningar. Þetta á
þó ekki bara við um lyfjaiðnaðinn
þótt hann hafí fyrst orðið fyrir
barðinu á þessum glæpaverkum.
„Öryggið er orðið stór þáttur í
starfí okkar í hvert sinn, sem við
metum nýjar pakkningar eða
þær, sem fyrir em,“ segir Howard
Alport, sérfræðingur í pakkning-
um. „Við verðum þó að gera okkur
grein fyrir því, að það svarar ekki
kostnaði að gera umbúðimar al-
gerlega ömggar fyrir fikti óvið-
komandi manna. Það sem verið
er að reyna er að gera þær þann-
ig úr garði, að það sjáist ef átt
hefur verið við þær.“
Alport segir, að kostnaðurinn
við slíkar umbúðir geti verið 8—20
krónur á einingu. Aðferðimar em
til dæmis þær að líma aftur
pappaöskjurnar með sterkara lími
eða hafa vömna í lofttæmdu
plasti, sem ekki er hægt að hrófla
við án þess það sjáist. Sum
lyfjaglösin em með málmloki, sem
sýna þess glögg merki ef inn-
siglið hefur verið rofið.
„Það á vafalaust eftir að gerast
aftur,“ segir Alport, „að einhver
reyni að koma eitri í lyf eða aðra
vöm en vonandi verður minna um
það. Best er, að neytendur verði
almennt betur á verði í framtíð-
inni, að það verði sjálfsagður
hlutur að sýna aðgát í hvert sinn,
sem keypt er inn.“
- MICHAEL CONLON