Morgunblaðið - 30.11.1986, Blaðsíða 10

10 c
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. NÓVEMBER 1986
FOSTUREYÐINGARl
Kvenfólkið og
spænski „rann-
sóknarrétturinn“
Rúmt ár er nú liðið síðan lög
heimiluðu fóstureyðingar á
Spáni samkvæmt ákveðnum skil-
yrðum. Þó leita konur þúsundum
saman á fund lækna og annarra
sem fremja fóstureyðingar á laun
fremur en að ganga í gegnum þann
hreinsunareld sem heimilar þeim
löglega fóstureyðingu.
Lögreglan hefur að undanfömu
komið upp um marga sem stunda
fóstureyðingar á laun í ýmsum
stærstu borgum landsins. Og lands-
menn, sem eru flestir rammkaþ-
ólskir, eru komnir í hár saman út
af fóstureyðingarlöggjöfinni, sem
sett var vegna þess að yfirgnæf-
andi meirihluti spænskra kvenna
vill að fóstureyðingar séu heimilar.
Lögin gengu í gildi í ágúst á
síðasta ári og samkvæmt þeim er
konum heimilt að láta eyða fóstri
samkvæmt mjög þröngum ákvæð-
um, þ.e. hafí þeim verið nauðgað,
sé fóstrið vanskapað á einhvem
hátt og ef meðganga og fæðing
stofnar Iífí móður í hættu. Opin-
berar tölur sýna að einungis 152
fóstureyðingar voru fýrirskipaðar
fyrstu átta mánuðina eftir að lögin
gengu í gildi. En samkvæmt upplýs-
ingum Kvennasamtakanna í
Madrid, sem njóta styrks frá ríkinu,
voru á þessu tímabili framkvæmdar
umþaðbil 100.000 fóstureyðingar.
í borginni Salamanca í Kastilíu,
þar sem kaþólsk trú á mjög sterk
ítök í fólki, voru hjón nýlega tekin
höndum fyrir að stunda ólöglegar
fóstureyðingar. Þau em nú í varð-
haldi og hafa játað á sig rúmlega
þijú þúsund ólöglegar fóstureyðing-
ar. Þau heita Jesus og Mareelina
Fiel og gætu fengið fímm ára fang-
eisisdóm fyrir hveija þá fóstureyð-
ingu sem þau hafa staðið fyrir.
Fiel fékk að ræða við fréttamenn
í fangelsinu og sagði hann að þau
hjónin hefðu hreina samvizku. „Við
stunduðu ekki fóstureyðingar í
ábataskyni heldur lögðum við fram
þjónustu sem sár þörf var á hér á
Spáni."
Jose Nieto læknir vann við stöð-
13 VIKNA:
Fóstur-
eyðingarnar
verðasífellt
meira hita-
mál.
ina ásamt hjónunum og sagði hann
að hún hefði verið starfrækt í hálft
annað ár með þegjandi samþykki
yfírvalda.
Nieto sagðist hafa aðstoðað kon-
ur af öllum þjóðfélagsstigum,
þingkonur jafnt sem bændakonur.
„Ef dómari ætti að ákæra allar
konumar, þyrftu réttarhöldin að
fara fram á knattspymuvelli," sagði
hann.
Sósíalistar háðu Iangvarandi bar-
áttu við kaþólsku kirkjuna og
heilbrigðiskerfíð til þess að fá fóst-
ureyðingar lögleiddar. Nú búa þeir
sig undir aðra lotu baráttunnar í
því skyni að fá löggjöfina rýmkaða.
„Mikið skortir á að framkvæmd
laganna hafí verið fullnægjandi,“
segir Julian Garcia Varga, heil-
brigðisráðherra. „Það er nauðsyn-
legt að þau verði betur afmörkuð,“
segir hann. „Við viljum að allar
spænskar konur eigi kost á fóstur-
eyðingum sem em löglegar og
stofna heilsu þeirra ekki í hættu,
en ekki aðeins efnakonur, sem geta
fengið fóstureyðingar á einka-
sjúkrahúsum í Norður-Evrópu."
Að sögn Vargas hefur ríkis-
stjómin í hyggju að leggja niður
nefndir sem starfa samkvæmt nú-
gildandi fóstureyðingarlögum og
eiga að sjá um að lagabókstafnum
sé fylgt til hins ítrasta, veita heim-
ild til einkasjúkrahúsa sem vilja
annast fóstureyðingar og úrskurða
hvenær heilsa móður er hætta búin
af völdum meðgöngu og fæðingar,
en slíkt er oft mikið álitamál. Þess-
ar nefndir hafa reynst þungar í
vöfum og hafa þær vafalítið torveld-
ið framkvæmd laganna.
Þessi yfírlýsing heilbrigðisráð-
herra hefur kallað fram heilaga
reiði kirkjunnar og læknaháskólans.
Mauro biskup í Salamanca sagði í
bréfi til presta, er birt var í dag-
blaði í borginni: „Kaþólskir menn
eiga að mótmæla hástöfum morðum
á saklausum verum."
í Salamanca hafa mætzt stálin
stinn. Æskulýðshreyfíng nýfasista
hefur ráðizt gegn kvennasamtökum
í borginni og spítali Jesus og Marc-
elinu Fiel hefur orðið fyrir barðinu
á andstæðingum fóstureyðinga.
Þeir hafa klínt á hann rauðri máln-
ingu og sakað þau um morð og
ungbamadráp.
Kvenréttindakonur og starfsfólk
heilbrigðisstétta hafa lýst yfír því,
að læknar hafí tekið höndum saman
um að gera fóstureyðingarlögin
óframkvæmanleg.
„Læknamir hafa gert það að
verkum að eftirlitsnefndimar starfa
eins og rannsóknarrétturinn,“ sagði
hjúkrunarkona á ríkissjúkrahúsi í
Salamanca. „Nefndarmenn niður-
lægja konumar óspart og draga oft
úrskurð sinn fram yfír 12 vikna
meðgöngu, en eftir þann tíma er
ekki talið rétt að framkvæma fóst-
ureyðingar af heilbrigðisástæðum."
- LESLIE CRAWFORD
SYNINGAGRIPIR
Dolly frá
vög-gn til
frægðar
Til skamms tima var fólkið í
Tennessee ótrúlega fmm-
stætt og til marks um það má
nefna að Avie Lee Parton, móðir
Dolly Parton, var aðeins 10 ára
gömul þegar hún gekk í hjóna-
band og maðurinn hennar var 13
ára. En þau ákváðu samt að bíða
með barneignir og elzta barnið
fæddist þegar Avie Lee var tæp-
lega 17 ára gömul. Hún var orðin
22ja ára þegar Dolly fæddist, en
hún var fjórða í röðinni af 12
bömum.
í Pigeon Forge í Tennessee
hefur verið opnaður sérstakur
garður sem heitir Dollywood,
Dolly Parton til heiðurs. Þar getur
m.a. að líta eftirlíkingu af kofan-
um þar sem foreldrar hennar
bjuggu og ólu upp börnin. Pigeon
Forge er smábær við rætur Great
Smoky-fjalla.
Það er svo sannarlega þess virði
að leggja leið sína í Dollywood.
Aðgangseyrir er um 500 krónur
fyrir fullorðna en 400 fyrir börn.
í honum er allt innifalið fyrir utan
mat og minjagripi og þama er
unnt að dveljast í heilan dag, eink-
um ef maður er með böm. Þama
em venjuleg leiktæki eins og í
öðmm skemmtigörðum, t.d. rússí-
bani, flekar sem geysat niður á
og hægt er að fara upp í fjöllin
með gufuknúinni lest.
En það allra helgasta í Dolly-
wood er að sjálfsögðu Dolly
Parton-safnið. Rauði þráðurinn
þar er „frá örbirgð til auðlegðar",
rakin er saga fátækrar stúlku úr
fjallahéraði sem tókst að bijóta
sér braut til frægðar og frama
með því að flytja sveitatónlist.
Og henni tókst tvímælalaust að
ná tindinum. í síðustu heimsmeta-
bók Guinnes segir til dæmis að
Dolly Parton hafí hlotið yfír 16
miiljónir króna í greiðslu fyrir eina
tónleika og sé það hæsta greiðsla,
sem nokkur skemmtikraftur hafi
nokkm sinni hlotið. Á safninu em
ýmsir gripir frá æskuámm henn-
ar, svosem eins og leikföng,
hekluð brúða og mál, sem Dolly
drakk úr í skólanum. Þetta minnir
að sumu leyti á helgu dómana sem
menn gerðu sér sem mestan mat
úr í Evrópu á miðöldum.
Þá er að nefna sýningarskáp
sem er helgaður einum af söngv-
um Dollyar, „Coat of Many
Colors", þ.e. marglitur kjóll. Sag-
an á bak við þennan söng er
atburður sem átti sér stað í
DOLLY: Sextán milljónir fyrir
eina tónleika.
bernsku Dollýar. Móðir hennar
saumaði henni kjól úr marglitum
afgangsbútum, og þegar hún kom
í skólann íklædd þessari flík, vakti
hún almennan hlátur. Textinn er
birtur í heild sinni ásamt sögunni
sem liggur að baki honum og
þama getur að líta kjól, sem er
svipaður þeim, er móðir Dollýar
saumaði handa henni. í safninu
eru ennfremur skápur fullur af
pallíettukjólum sem Dolly Parton
hefur klæðzt á ferli sínum. Ein
ástæðan fyrir því, að hún hefur
jafn sérkennilegt vaxtarlag og
raun ber vitni, er sú að hún er
ákaflega smávaxin.
Tilgangur safnsins gæti í fljótu
bragði sýnst vera sá að telja fólk
trú um tvennt. Annars vegar það,
að fólk sem býr í fjallahéruðum
Tennessee sé myndarlegt og heið-
arlegt og kunni skil á þeim
verðmætum sem mestu máli skipi,
en í annan stað geti ungar stúlkur
samt ekki gert neitt skynsamlegra
en að hafa sig á brott þaðan. Það
er semsagt aðeins eitt, sem tekur
því fram að vera blá skínandi fá-
tækur, og það er að vita ekki
aura sinna tal.
Margir ættingjar Dolly Parton,
og það er aragrúi þeirra á þessum
slóðum, hafa fengið störf í
Dollywood, en hvergi sézt þó
tandur eða tetur af eiginmanni
hennar, Carl Dean, sem er verk-
taki frá Nashville. Hann hefur
jafnvel lagt blátt bann við því að
myndir af honum séu í safninu. Á
einu sýningarspjaldi segir þó frá
fyrstu fundum þeirra hjóna, en
það var í þvottahúsi fyrir 20 árum.
- SIMON HOGGART
Pakistanar falln-
ir á eigin bragði
Til skamms tíma högnuðust
Pakistanar dijúgum á útflutn-
ingi á heróíni og fáar þjóðir fluttu
eins mikið út af því. Nú hefur dæm-
ið snúizt við, því að Pakistanar eru
að verða á meðal helztu heróínneyt-
enda í heimi. Samkvæmt nýlegri
könnun er einn Pakistani af hveij-
um 19 forfallinn eiturlyfjaneytandi
eða á góðri leið með að verða það.
Ómar er 13 ára gamall snáði og
hefur verið heróínneytandi í þijú
ár. Foreldrar hans og bræður tveir
eru á sama báti. Vinur Ómars kom
honum á sjúkrahús í Karachi þar
sem hann er nú í meðferð. Hann
situr f sjúkrarúmi sínu, kinnfíska-
soginn og tómlátúr á svip. Augu
hans eru líflaus og hann líkist helst
öldungi. Deildir sem taka fíkniefna-
sjúklinga til meðferðar í Pakistan
eru sárafáar, en talið er að um 50
þúsund fíkniefnaneytenda séu í höf-
uðborginni Karachi.
Rétt fyrir utan spítalann trítla
böm á aldrinum 6—8 ára og bjóða
vegfarendum litla plastpoka með
dálitlu heróíni sem nægir í einn
vindling, en hið svokallaða „ástar-
eitur'“ er vinsælast í því formi. Fólk
sem verið hefur í meðferð á spítal-
anum getur látið ánetjast um leið
og það gengur út. Engir lögreglu-
menn eru fyrir utan til að koma í
veg fyrir viðskiptin. Fíkniefnasalar
múta þeim einfaldlega til að láta
AFGANIR í PAKISTAN: Sumir landa þeirra þykja launa gestrisnina
illa.
þá afskiptalausa, að því er einn
neytandinn heldur blákalt fram.
Sjúkrahúsið, þar sem Ómar ligg-
ur, er í Lyari, en það er eitt versta
fátækrahverfí Karachi. Þar eru raf-
magnsbilanir daglegt brauð, stöð-
ugur vatnsskortur, átök, glæpafar-
aldur og fíkniefnaneyzla.
Drykkjarvatn er yfírleitt mengað
úrgangsefnum. En fíkniefnaneyzla
í Pakistan einskorðast ekki við fá-
tækrahverfín. Fína fólkið heldur
boð þar sem kókaíns er neytt í stað
kampavíns. Yfirvöld við háskólann
í Karachi telja að 50% stúdenta
hafí einhvem tíma neytt fíkniefna.
Talið er að 250.000 forfallnir
eiturly^aneytendur séu nú í Pakist-
an en fyrir sex ámm mátti heita
að þar væri engin fíkniefnaneysla.
Dagblöðin í landinu skella skuld-
inni á þær þijár milljónir afganskra
flóttamanna sem leitað hafa hælis
í Pakistan, og fullyrða að þeir hafí
flutt þetta vandamál með sér. Trú-
lega er eitthvað hæft í því. Rétt
utan við Karachi er verzlunarmið-