Morgunblaðið - 28.02.1988, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. FEBRÚAR 1988

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmlr Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 55 kr. eintakiö.
Von
gegn allri von
Armando Valladares,
sendiherra Bandaríkj-
anna hjá Mannréttindanefnd
Sameinuðu þjóðanna í Genf,
er lifandi tákn þess, að unnt
er að lifa af hinar hræðileg:
ustu ofsóknir og pyntingar. í
22 ár mátti hann dúsa í fang-
elsum Fidels Castrós, komm-
únistaleiðtoga á Kúbu, vegna
þess eins að hann hafði ekki
sömu skoðanir og Castró.
Fyrir tilstilli samtaka eins og
Amnesty Intemational og
stjómmálamanna víða um
lönd og ekki síst vegna af-
skipta Francois Mitterrands,
Frakklandsforseta, var Vall-
adares sleppt úr haldi á árinu
1982. Á síðasta ári skipaði
Ronald Reagan þennan marg-
pínda mann, sem aldrei tapaði
sjálfsvirðingu sinni af því að
hann sótti styrk í trúna á Jesú
Krist, sendiherra Banda-
ríkjanna hjá Mannréttinda-
nefnd Sameinuðu þjóðanna.
Þar heldur Valladares áfram
að berjast gegn ógnarstjóm
Fidels Castrós og fyrir rétti
til handa þeim, sem ofsóttir
eru um heim allan.
Á árinu 1985 sendi Valla-
dares frá sér bók um vist sína
í fangelsum Castrós. Hún hef-
ur verið fáanleg hér á landi á
ensku, en nafnið á henni fær
Valladares úr Rómveijabréf-
inu, þar sem segir að Abra-
ham „trúði með von, gegn
von...“ Bók sína kallar
Valladares: Gegn allri von.
Lífssaga Valladaresar er á
þann veg, að hver sem kynnir
sér hana, hlýtur að fyllast
skelfingu yfír þeirri grimmd,
sem hann hefur mátt þola.
Og að lesandanum sækir
hryllingur yfír því, að slíkir
atburðir skuli gerast í
samtíma hans í ríki, sem hefur
verið lofað og prísað af fjölda
fólks og talið til fyrirmyndar
jafnvel fyrir vestræn lýðræð-
isríki.
Valladares gengur nú fram
fyrir skjöldu á fundum Mann-
réttindanefndar Sameinuðu
þjóðanna og segir miskunnar-
laust frá eigin reynslu og sak-
ar fyrrum pyntara sína um
að vera enn við sama hey-
garðshomið. Og hann lýsti
örvilnun þeirra manna, sem
em lokaðir á bak við lás og
slá og fyllast ótta um að þeir
séu öllum gleymdir í dýfliss-
unni, Sagði Valladares, að við,
sem utan múranna emm,
þyrftum að ná inn í klefa þess-
ara manna og koma þessum
boðum til þeirra: Sviptið ykk-
ur ekki lífí; velviljaðir menn
em með ykkur. Og Valladares
ávarpaði fyrmrn samfanga
sína einnig með þessum orð-
um, þegar hann talaði til
þeirra á fundi Mannréttinda-
nefndar Sameinuðu þjóðanna:
„Mannleg reisn ykkar mun
halda velli. Einhvers staðar í
hugarfylgsnum ykkar verður
ávallt samúðarrödd þeirra,
sem telja ykkur meðbræður
sína og munu veija ykkur.
Þið emð ekki dýr, sviptið ykk-
ur ekki lífí. Frelsið mun aldrei
hverfa af yfírborði Jarðar.“
Viðbrögð Kúbustjómar em
auðvitað á þann veg að reyna
að stimpla Valladares sem
lygara og ómerking. Tilraunir
til þess hafa verið gerðar af
kommúnistum allt frá því að
Castró gafst upp fyrir þraut-
seigju hans og alþjóðlegum
þiýstingi og sleppti honum
lausum. Til að mynda kom til
ritdeilna hér á landi af þessu
tilefni milli Morgunblaðsins
og Þjóðviljans, þegar sjónar-
miðum Castrós var hampað í
málgagni Alþýðubandalagsins
eftir að Valladares hlaut
frelsi. Og þess hefur ekki orð-
ið vart að frásagnir Valladar-
esar hafí slævt áhuga vinstri-
sinna á því að leggja Castró
lið í orði og á borði. Líf og
málflutningur Valladaresar er
þannig einnig vel til þess fall-
inn, að minna okkur íbúa lýð-
ræðisríkjanna á tvískinnung-
inn í málflutningi alltof
margra, þegar mannréttindi
og lýðræði ber á góma. Bein-
skeytt og óvægin gagnrýni
Valladaresar aflar honum
hvorki samúðar né vinsælda
hjá þeim, sem telja framtíð
mannkyns eiga allt undir því
að stefna og starfshættir Fid-
els Castrós verði viðteknir sem
víðast.
Kristin trú, ljóð og skáld-
skapur ásamt ást stúlku, sem
aldrei brást, veittu Armando
Valladares von gegn allri von.
Skömmu á eftir þeim orðum
Rómaveijabréfsins, sem
Valladares vitnar til í heiti
bókar sinnar segir: „En vonin
bregst oss ekki, því að kær-
leika Guðs er úthellt í hjörtum
vorum fyrir heilagan anda,
sem oss er gefínn."
Iforystugrein Morgunblaðsins á
miðvikudag var því slegið föstu,
að skýrsla Steingríms Her-
mannssonar, utanríkisráðherra,
til Alþingis væri hefðbundin
bæði þegar litið væri á efni og
efnistök. Af nýmælum í skýrsl-
unni er tvennt, sem ástæða er
til að vekja sérstaka athygli á og snertir
hvort tveggja samskipti okkar við ríki
Vestur-Evrópu; annars vegar í vamarmál-
um og hins vegar í viðskiptamálum.
í skýrslunni á blaðsíðu 46 stendur:
„Þessi eftirlits- og vamarviðbúnaður [þ.e.
á vegum Bandaríkjamanna hér á landi]
er jafnframt mikilvægur hlekkur í varnar-
kerfi Atlantshafsbandalagsins. Tengsl
annarra aðildarríkja Atlantshafsbanda-
lagsins við vamarliðið hafa verið treyst á
undanfömum árum og starfa nú liðsfor-
ingjar frá Kanada, Danmörku, Hollandi
og Noregi við yfirstjóm varnarliðsins og
til athugunar er að breskur liðsforingi
komi einnig til starfa þar. Hollensk flug-
sveit hefur nú starfað með vamarliðinu á
annað ár og náin samskipti eru reglulega
milli vamarliðsins og bandalagsþjóða okk-
ar í Evrópu um kafbáta- og skipaeftirlit."
Við þennan athyglisverða kafla í skýrslu
utanríkisráðherra má bæta þeirri skýringu,
að Kanada hefur lengst haft hér liðsfor-
ingja til samstarfs við bandaríska vamar-
liðið en foringjamir frá Evrópulöndunum
hafa verið að koma hingað á undanfömum
misserum. Hefur þessi aukna hlutdeild
Evrópumanna mælst vel fyrir hjá Banda-
ríkjamönnum. Er ekki ólíklegt, að fleiri
þjóðir en þær, sem nefndar em í skýrslu
ráðherrans, hafí áhuga á að senda hingað
tengi-liðsforingja og má þar til dæmis
nefna Vestur-Þjóðveija. Hafa þeir ekki
farið dult með þann vilja sinn að auka
hlut þýska flotans á Norður-Atlantshafí
og hlut sinn almennt á norðurslóðum. Þá
er þess að geta, að Frakkar, sem ekki
taka þátt í sameiginlegu vamarkerfí Atl-
antshafsbandalagsins, senda hingað eftir-
litsflugvélar og starfa þær þá í samvinnu
við vamarliðið. Einnig hefur franski flotinn
sent hingað kafbáta og herskip. Af þessu
er ljóst, að nú fylgjast stjómvöld evr-
ópskra aðildarlanda NATO miklu betur
með því, sem hér er að gerast við fram-
kvæmd vama íslands en áður. Áhugi
þeirra á því að senda hingað tengi-for-
ingja sýnir, að ríkisstjómimar gera sér
grein fyrir því, hve vamir íslands eru mikil-
vægar fyrir þeirra eigin vamir. Þessi þró-
un hófst á meðan Geir Hallgrímsson var
utanríkisráðherra á árunum 1983 til 1986.
Endurspeglar hún í senn meginkjamann
á bakvið Atlantshafsbandalagið og þá
staðreynd, að Evrópumenn voru þess mjög
hvetjandi, að íslendingar og Bandaríkja-
menn gerðu með sér vamarsamning.
Á síðum 36 og 37 í skýrslu sinni ræðir
Steingrímur Hermannsson um fundi sína
með fulltrúum Evrópubandalagsins (EB)
og Fríverslunarsamtaka Evrópu (EFTA)
en við erum aðilar að EFTA og höfum
viðskiptasamning við EB. Um viðræður
sínar við Willy de Clercq, sem er einskon-
ar utanríkisráðherra EB, segir Steingrímur
meðal annars:
„Þýðingarlaust mun reynast að leita
eftir breytingum á samningum við EB
meðan á mótun hins innri markaðar stend-
ur [þ.e. til 1992]. Hins vegar er ekkert
því til fyrirstöðu að taka upp viðræður.
Þá mun ekki hjá því komist að ræða einn-
ig um fískveiðiréttindi, þótt EB eigi að
vera ljóst að slíkra réttinda er ekki að
vænta. Fallist var á að viðræður um físk-
veiðiréttindi yrðu óháðar viðræðum um
viðskiptamál... Hef ég ekki farið dult
með þá skoðun mína að full aðild okkar
íslendinga að Evrópubandalaginu komi
ekki til greina en stefna beri að aðlögun
og samningum."
Steingrímur Hermannsson lýsir niður-
stöðum sínum eftir ráðherrafund EFTA í
Genf m.a. á þennan veg: „Ekki verður um
að ræða samninga við EB fyrr en eftir
1992. — Stefna ber að aðlögun að þeim
innri markaði sem í mótun er í Vestur-
Evrópu. — í því skyni er nauðsynlegt að
fylgjast vel með því, sem gerist hjá EB
og EFTA og taka þátt í því starfí eins og
okkur er frekast kleift. — Leggja ber
áherslu á að taka þátt í þeirri sameigin-
legu aðlögun, sem fram fer innan EFTA.“
Af þessum köflum úr skýrslu utanríkis-
ráðherra má ráða þetta: íslendingar ætla
að ræða við Evrópubandalagið á tvennum
vígstöðvum, ef þannig má orða það, ann-
ars vegar beint á tvíhliða grundvelli og
hins vegar með öðrum EFTA-ríkjum. I
hvorugu tilvikinu er hins vegar fullljóst
að hverju skuli stefnt með viðræðunum,
þó segir ráðherrann það skoðun sína, að
aðild okkar að EB komi ekki til greina
heldur beri að stefna að „aðlögun og samn-
ingum“. Jafnframt virðist skýrt, að ekki
er að vænta neinna breytinga á samning-
um við EB fyrr en eftir 1992 en fram að
þeim tíma verða EB-ríkin og EFTA-ríkin
að laga sig að samræmdum innri markaði
eða einum heimamarkaði EB-landanna.
Ræða Jóns Baldvins
Fróðlegt er að líta á ræðu Jóns Baldvins
Hannibalssonar, formanns Alþýðuflokks-
ins og fjármálaráðherra, sem hann flutti
á fundi með norrænum topp-krötum á
fundi í Svíþjóð, í ljósi skýrslu Steingríms
Hermannssonar og þeirra orða, sem til er
vitnað hér að ofan.
Jón Baldvin gefur sér þessar forsendur
í ræðunni: EB styrkist, EFTA leysist upp
og EFTA-ríkin fara í EB. ísland kynni að
verða eitt vestur-evrópskra ríkja utan EB
vegna þess að við getum ekki borgað fyr-
ir aðgöngumiðann, sem yrði afsal yfírráða
yfír fískimiðunum, sem við unnum í
þorskastríðunum. „En til hvers var að
vinna þau stríð ef við töpum því aftur —
við samningaborðið í Brussel?" spyr Jón
Baldvin. Formaður Alþýðuflokksins telur
að samningsaðstaða okkar muni versna
mjög við aðild Noregs að EB. Síðan víkur
hann að hemaðarlegu mikilvægi íslands
og gildi landsins í vamarsamstarfí Vestur-
Evrópu og Bandaríkjanna og segir: „Toll-
frjáls aðgangur að fískmörkuðum sýnist
vera lágt verð fyrir svo ómetanlega að-
stöðu, sem skiptir sköpum fyrir vamar-
samstarf og öryggi bæði Bandaríkjanna
og Norður-Evrópu.“ Og formaður Al-
þýðuflokksins segir:
„íslendingar þurfa tollfrjálsan aðgang
að mörkuðum stórveldanna beggja vegna
Atlantshafsins, fyrir fískafurðir. Hvað
hafa þeir að bjóða í staðinn, annað en
aðgang stórvelda að auðlindinni sem þeir
lifa á?
Svarið er: Samstarf í öryggis- og varnar-
málum."
Og Jón Baldvin sagði einnig í ræðu sinni
í Stokkhólmi 19. febrúar sl.:
„Sú spuming hlýtur að vakna, hvort
ekki sé tímabært að ríki Vestur-Evrópu,
sem hafa vaxandi hlutverki að gegna inn-
an NATO, telji sér ekki nauðsynlegt að
auka þátttöku sína í þessu vamarsam-
starfí og þar með nærvem sína á norður-
slóðum. Um það má ekkert síður ræða en
tollftjálsan aðgang að mörkuðum fyrir
auðlindanýtingu."
í Morgunblaðinu á þriðjudag segja for-
menn stjómmálaflokkanna álit sitt á ræðu
Jóns Baldvins. Þorsteinn Pálsson, forsætis-
ráðherra, segist ekki í fljótu bragði sjá,
að vamarsamstarf við þjóðir í EB verði
tengt viðskiptasamningum við bandalagið
og heldur, að „það sé býsna fjarlæg hugs-
un“. Á hinn bóginn telur forsætisráðherra
nauðsynlegt að við Norður-Evrópumenn
ræðum meira við Mið-Evrópumenn um
vamarmál og vísar til utanríkisráðherra-
tíðar Geirs Hallgrímssonar til staðfestingar
á, að af okkar hálfu hafí það þegar verið
gert. Steingrímur Hermannsson, utanríkis-
ráðherra, telur „fjarstæðu að fara að gera
vamarmálin að verslunarvöm í þessu sam-
bandi". Ólafur Ragnar Grímsson, formaður
Alþýðubandalagsins, segir ræðu Jóns
Baldvins í ætt við áramótaskaup og bætir
við: „Hugmyndin að bjóða EB að reka
herstöðvar á íslandi er fáránleg fyrir
margra hluta sakir.“ Albert Guðmundsson,
formaður Borgaraflokksins, telur Jón
Baldvin hafa farið „út fyrir valdsvið sitt
og ég held að Jón hafí ekki verið með sjálf-
um sér þegar hann sagði þessi orð“, segir
Albert. Kristín Einarsdóttir, fíilltrúi
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. FEBRÚAR 1988
35
Kvennalistans í utanríkismálanefnd Al-
þingis, lýsir undmn sinni yfir, að fjármála-
ráðherra hafi viðrað slíkar hugmyndir er-
lendis án umræðu í ríkisstjóm eða á Al-
þingi: „Þetta fínnst mér ákaflega furðu-
lega fram settar og einkennilegar hug-
myndir," segir Kristín. Og Kjartan Jó-
hannsson, fyrmm formaður Alþýðuflokks-
ins, segir í forsíðusamtali við Alþýðublaðið
á föstudag: „Það er ekki skynsamlegt að
tengja saman öryggis- og vamarmál og
viðskiptamál með þeim hætti sem Jón
Baldvin Hannibalsson hefur gert. Sú teng-
ing gengur ekki upp.“
í Morgunblaðinu á miðvikudag og
fímmtudag skýrir Jón Baldvin nánar, hvað
fyrir honum vakti í Stokkhólmsræðunni:
„Það er algjör misskilningur ef menn ætla
að ég sé hér að ræða um sérstök herstöðva-
réttindi til handa Evrópubandalaginu hér
á landi. Ef grannt er skoðað er ég hér í
raun að ræða um frekari útfærslu á þeirri
stefnu sem hófst í tíð Geirs Hallgrímsson-
ar sem utanríkisráðherra ...“ segir Jón
Baldvin á miðvikudag og á fimmtudag
segir hann í Morgunblaðinu: „Það er full-
kominn misskilningur ef menn halda að
mínar hugmyndir um málabúnað Islend-
inga gagnvart EB eigi eitthvað skylt við
verslun með öryggis- og vamarmál." Og
hann segist vilja skapa svipuð „innbyrðis
tengsl" við Evrópuríkin og skapast hafi
við Bandaríkin með vamarsamningnum
1951 með auknu samstarfí í öryggis- og
varnarmálum.
Óréttmæt gagnrýni?
Þegar skýringar Jóns Baldvins Hanni-
balssonar á Stokkhólms-ræðu hans eru
skoðaðar og þróun vamarsamstarfs ís-
lands og Evrópuríkja, hljóta menn að
spyija, hvort ástæða hafi verið til þeirra
stóryrða, sem fallið hafa um hana. Áður
en þeirri spumingu er svarað, er nauðsyn-
legt að huga að því, sem Jón Baldvin sagði
í Stokkhólmi. Þurfa menn ekki að setja sig
í sérstakar stellingar til að skilja ræðuna
á sama hátt og formaðurinn hefur skýrt
hana? Eða var ræðan ef til vill oftúlkuð í
fjölmiðlum með einföldun og voru menn
að bregðast við þeirri túlkun en ekki ræð-
unni sjálfri?
í hugum áheyrenda eins og þeirra, sem
hlustuðu á fjármálaráðherra í Stokkhólmi,
getur ræðan varla hafa hljóðað öðru vísi
en sem einskonar tilboð til EB um vamar-
samvinnu, er gæfí af sér bestu kjör á við-
skiptasviðinu. Þeir sem þekkja vel til þró-
unar íslenskra öryggismála eiga auðvelt
með að skilja ræðu ráðherrans í ljósi þeirra
skýringa, sem hann hefur síðan gefíð. Við
höfum sem sé þegar tekið til við að efla
samstarf við Vestur-Evrópuríkin í vamar-
málum. Það er þó ekki gert með nokkmm
tilstyrk Evrópubandalagsins heldur á vett-
vangi Atlantshafsbandalagsins og vegna
aðildar okkar að því bandalagi og vegna
vamarsamstarfsins við Bandaríkin. Stað-
reynd er, að Evrópuþjóðum þykir mikils
virði að geta fylgst með eftirlitsstörfum
Bandarílqamanna hér, sem eru auðvitað
ekki einvörðungu í þágu íslensks öryggis
heldur þjóðanna beggja vegna Atlants-
hafsins. Við höfum tekið til við að rækta
„innbyrðis tengsl" á sviði öryggis- og vam-
armála við Evrópuþjóðimar, hvort það
dugi til að veita okkur bestu kjör í viðskipt-
um við Evrópubandalagið án aðildar að
bandalaginu skal ósagt látið. Einnig má
velta því fyrir sér, hvort sú meginforsenda
Jóns Baldvins eigi við rök að styðjast að
í samningum, væntanlega um aðild að EB,
í Brussel töpum við óhjákvæmilega yfírráð-
um yfír fískveiðiréttindunum. Miðað við
stefnu EB núna sýnist þetta óhjákvæmi-
legt, en enginn veit fyrr en á reynir til
hvers slíkir samningar leiða og á hinn
bóginn er þess að minnast, að enginn
stjómmálaflokkur hefur á stefnuskrá sinni,
að gengið verði til slfkra samninga með
aðild að markmiði.
Morgunblaðið hefur margsinnis vakið
máls á því á undanfömum ámm, hve mikil-
vægt það sé fyrir okkur íslendinga að
ræða opinskátt um þróunina í samvinnu
ríkja EB-landanna og hvaða kostum við
stöndum frammi fyrir í því efni. Þess hef-
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 27. febrúar

~ ~ :"/r
■
ur gætt hin síðari misseri, að þingmenn
og stjómvöld láti sigþessi mál meiru skipta
en áður. Til dæmis er það söguleg stað-
reynd, að fyrsta utanferð utanríkismála-
nefndar Alþingis var farin sl. haust undir
formennsku Eyjólfs Konráðs Jónssonar til
Evrópubandalagsins og Atlantshafsbanda-
lagsins. í skýrslu sinni dregur utanríkis-
ráðherra upp skýra mynd af því, hvemig
þessi mál standa formlega. Jón Baldvin
Hannibalsson hefur dregið athyglina að
einum þætti málsins. Engar endanlegar
ákvarðanir hafa verið teknar og enginn
stjómmálaflokkur hefur lagt það til að
hafnar verði samningaviðræður um aðild
að bandalaginu. Umræðumar vegna ræðu
Jóns Baldvins gefa til kynna, hve heitt og
viðkvæmt málið er. Mestu skiptir auðvitað
að skýrt sé talað og staðreyndir liggi ljós-
ar fyrir. í vandasömum málum eiga stjóm-
málamenn að leggja sig fram um að gera
þau einföld og skýr öllum almenningi,
þannig að allir kostir komist glögglega til
skila.
Viðskiptin við Sovétrikin
Enginn hefur stigið á stokk og hvatt
til þess, að komið verði á „innbyrðis tengsl-
um“ við Sovétríkin til að tryggja viðskipti
okkar við þau. Þessi viðskipti fara sífellt
minnkandi. Á síðasta ári var hlutur út-
flutnings til Sovétríkjanna aðeins 3,6% og
nam aðeins 1.933 milljónum króna en
mest keyptu Bretar af okkur fyrir 10.305
milljónir og Bandaríkjamenn vom í öðru
sæti en þeir greiddu 9.694 milljónir króna
fyrir vörur frá okkur. Innflutningur okkar
frá Sovétríkjunum var aðeins 4,2% af heild-
inni á síðasta ári. Þegar á þetta er litið
er næsta undarlegt, hve fyrirferðarmiklar
viðræðumar um viðskipti við Sovétríkin
eru. Má annars vegar rekja það til þeirrar
staðreyndar, að viðskiptin skipta verulegu
máli fyrir ákveðnar atvinnugreinar eins
og síldarsöltun og pijónaiðnað og hins
vegar til þess, að stjómmálamenn og ríkis-
valdið hefur miiligöngu um þessa samn-
inga. Eins og kunnugt er er enn ósamið
um sölu á ullarvörum til Sovétríkjanna á
þessu ári og ekki hefur heldur verið samið
um sölu á freðfiski og lagmeti.
í umræðum um viðskipti við Sovétríkin
hefur verið deilt um það, hvort pólitísk
viðhorf ráði einhveiju um afstöðu Sovét-
manna eða hvort hún mótist einvörðungu
af viðskiptalegum sjónarmiðum. Hafa þeir,
sem að gerð viðskiptasamninga standa,
lagt á það mikla áherslu, að pólitík sé
þeim og væntanlega Sovétmönnum einnig
víðs Qarri, þegar setið er og þráttað um
verð. Hafa menn látið eins og hugrenning-
ar með öfugum formerkjum við þær sem
Jón Baldvin Hannibalsson vakti máls á í
sambandi við EB komi aldrei til álita hjá
Sovétmönnum. Aðrir hafa talið slíkar rök-
semdir byggjast annaðhvort á sérkenni-
legri fákunnáttu eða illskiljanlegum mis-
skilningi; auðvitað ráði pólitískar forsendur
þessum ákvörðunum Sovétmanna eins og
öðrum í samskiptunum við ísland. Sovésk
innflutningsfyrirtæki lúta beinni stjóm
kommúnistaflokksins eins og annað þar á
bæ. Snarplega var deilt um þetta sumarið
1982, þegar gerður var samningur um
efnahagssamstarf milli íslands og Sov-
étríkjanna. Þá tókst Sovétmönnum að nota
verslunarviðskiptin til að ná óskyldu mark-
miði.
Þótt viðskiptin við Sovétríkin vegi frem-
ur lítið þegar á heildina er litið og miklu
minna en látið er af mörgum, skipta þau
miklu fyrir einstakar greinar og skapa til-
tölulega mörgum atvinnu. Fram hjá þess-
ari staðreynd verður ekki litið og það vita
Sovétmenn, enda færa þeir sig jafnan upp
á skaftið, þegar þeir telja sig í aðstöðu til
þess. Verður að líta á framgöngu sendi-
herra Sovétríkjanna vegna boðs til forseta
íslands í því ljósi. Ef gengið hefði verið
að þeim kostum, er erfítt að sjá, hvar
unnt hefði verið að draga markalínur eftir
það. Var það skynsamleg afstaða hjá Þor-
steini Pálssyni, forsætisráðherra, að bregð-
ast við með þeim hætti, sem hann gerði.
Sovétmenn líta á viðskiptin sem einu
„lögmætu" leiðina til að hafa áhrif á
ákvarðanir íslenskra stjómmálamanna og
ýta undir að tillit sé tekið til þeirra óska
og sjónarmiða. Umræðumar sem orðið
hafa í tilefni af boðinu til forseta íslands
eru staðfesting á því, að þessi skoðun
Sovétmanna á við rök að styðjast. Þurfa
menn aðeins að líta á það, hveijir hafa
sagt, að viðskiptahagsmunir séu í húfi
vegna þess máls. Fráleitt er að blanda
forsetaembættinu inn í viðskiptaágreining
á borð við þann, sem nú er óleystur milli
íslands og Sovétríkjanna. Nú er þess beð-
ið, að Sovétmenn fullnægi ákvæðum
rammasamnings sem gildir um viðskiptin
við þá til ársins 1990. Lyktir þess máls
eiga ekkert skylt við þátttöku forseta ís-
lands í almennri kynningu á íslandi,
íslenskri menningu og framleiðslu. Er
furðulegt að sjá þessu tvennu ruglað sam-
an ! opinberum umræðum og minnir best
á, hve fljótt og hugsunarlaust menn hrapa
að niðurstöðum, jafnvel þegar þeir setja
skoðanir sínar fram í þeim tilgangi að því
er virðist, að þær séu teknar alvarlega en
ekki sem pólitískur áróður.
Morgunblaðið/Ól.K.M.
„Sovétmenn líta á
viðskiptin sem
einu „lögmætu“
leiðina til að hafa
áhrif á ákvarðan-
ir íslenskra
stjórnmálamanna
og ýta undir að
tillit sé tekið til
þeirra óska og
sjónarmiða. Um-
ræðurnar sem
orðið hafa í tilefni
af boðinu til for-
seta Islands eru
staðf esting á því,
að þessi skoðun
Sovétmanna á við
rök að styðjast.“