Morgunblaðið - 15.01.1993, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 15. JANÚAR 1993
Matvæli og neysluskattar
eftir Jóhannes
Gunnarsson
Talsverð umræða hefur orðið að
undanförnu um þá ákvörðun stjóm-
valda að lækka endurgreiðslur virð-
isaukaskatts á nauta-, svína-,
hrossa- og kjúklingakjöti, auk eggja.
Neytendasamtökin mótmæltu þess-
um fyrirætlunum stjómvalda harð-
lega þegar í byijun desember, eink-
um af eftirfarandi ástæðum:
1. Samtökin telja að stilla beri
skattlagningu á matvæli og aðrar
nauðsynjar mjög í hóf. Samtökin
hafa mælt með því að komið verði
á tveggja þrepa virðisaukaskatti, og
telja að matvömr ættu þá umfram
allt annað heima í lægra þrepinu.
2. Ákvörðun stjómvalda ógnar því
jafnvægi sem ríkt hefur í verðlags-
málum og hefur gert neytendum
kleift að veita seijendum vöm og
þjónustu nauðsynlegt aðhald.
3. í ákvörðuninni felst grófleg
mismunun samkeppnisgreina, þar
eð lambakjöt á áfram að búa við
sömu styrki og niðurgreiðslur. Það
er ekki hlutverk stjómvalda að
stjóma því hvað lendir á matardisk-
um landsmanna.
Villandi upplýsingar
Skiljanlegt er að margir eigi erf-
itt með að átta sig á hvaða áhrif
ákvörðun stjómvalda hefur á ofan-
greindar vörategundir. Framleiðend-
ur hafa haldið því fram að þörf sé
á 10-15% hækkun, fjármálaráðu-
neytið taldi hækkunarþörfina mun
minni. Þegar farið var að skoða
málið nánar kom í ljós að báðir aðil-
ar höfðu nokkuð til síns máls. Hér
var ekki eingöngu um að ræða
hækkun vegna lægri endurgreiðslu
virðisaukaskatts eins og skilja mátti
á framleiðendum í upphafi umræð-
unnar. Einnig var um að ræða áhrif
gengisfellingar í desembermánuði,
en framleiðendur svína, kjúklinga
og eggja nota innflutt fóður að
mestu leyti í framleiðslunni. Þess
ber þó að geta að hækkun nauta-
kjöts um rúm 13% stafar eingöngu
af lækkun á endurgreiðslu virðis-
aukaskatts.
V erðbólgndraugurinn
Ekki er að undra þótt almenning-
ur hrökkvi í kút þegar rætt er um
allt að 10-15% hækkun á nokkmm
mikilvægum matvörum. Með þeim
stöðugleika sem ríkt hefur um tals-
vert skeið hefur neytendum verið
gert kleift í fyrsta sinn í mörg ár
að fylgjast með verðlagi og að veita
það aðhald sem nauðsynlegt er. Því
er það ekkert undranarefni að hækk-
unartölur sem þessar skapi umræðu.
Raunar má segja að gengisfelling-
in í desember hafi verið fyrsta skref-
ið í burt frá stöðugleikanum, enda
ekki enn fyrirséð hvaða afleiðingar
hún mun hafa á verðlag í landinu.
I þessari umræðu hafa Neytenda-
samtökin lagt áherslu á að framleið-
endur og seljendur fari sér hægt í
verðákvörðunum. Við höfum bent á
að verið sé að létta sköttum af fyrir-
tækjum og að taka verði tillit til
þess. Á sama tíma er skattbyrði
heimilanna aukin og ráðstöfunar-
tekjur þeirra skertar. Því má búast
við að neytendur muni í auknum
mæli sniðganga þær vörar sem
hækka mikið. Þetta verða menn að
hafa í huga við verðákvarðanir sín-
ar. Að mati Neytendasamtakanna
er það afleit ákvörðun hjá stjórnvöld-
um að hækka skattaálögur á nauð-
synjavörur á sama tíma og kaup-
máttur heimilanna dregst saman.
Raunar er enn ekki að öllu leyti
fyrirséð hvaða áhrif aðgerðir stjórn-
valda muni hafa til verðhækkunar á
viðkomandi vöram. Framleiðendur
kjúklinga, svína og eggja hafa ekki
treystsér til þess vegna samkeppnis-
stöðunnar að taka umrædda hækkun
inn nema að hluta. Og Neytenda-
samtökunum er kunnugt um eggja-
framleiðanda sem ekki ætlar að
hækka.
Neytendasamtökin hafa í mál-
flutningi sínum að undanförnu hvatt
framleiðendur og seljendur til að
fara sér hægt í verðhækkunum.
Jafnframt teljum við að nú sé enn
mikilvægara en áður að neytendur
veiti þessum aðilum nauðsynlegt
aðhald. Enn fremur höfum við mót-
mælt því þegar stjórnvöld hafa með
aðgerðum sínum staðið fyrir aukn-
um skattaálögum á nauðsynjavörar.
Yfirlýsing verðlagsstjóra í Morgun-
blaðinu 7. janúar síðastliðinn um að
Neytendasamtökin séu að ógna stöð-
ugleikanum í verðlagsrhálum með
málflutningi sínum er með öllu
óskiljanleg.
Hækkar nautakjöt enn meir?
Af þeim vörum sem nefndar hafa
verið hér, hefur nautakjöt hækkað
mest. Þó er engan veginn ljóst hvort
þessi hækkun verði látin nægja. í
desembermánuði gerðu kúabændur
og sláturleyfishafar með sér sam-
komulag um að flytja út á mjög lágu
verði 350 tonn nautakjöts, en nú er
offramboð á þessu kjöti. Að auki
gerir samkomulagið ráð fyrir að kjöt
úr verðminnl flokkum verði urðað.
Til að fjármagna þetta á að safna í
verðmiðlunarsjóð sem nemur 5% af
heildsöluverði og jafnframt er hvatt
til að afslættir sem gengið hafa til
kjötvinnslna og verslana verði að
mestu aflagðir.
Talsverð umræða varð um þessa
afslætti í nóvembermánuði, eftir að
könnun Verðlagsstofnunar leiddi í
ljós að þessir afslættir skiluðu sér í
mjög takmörkuðum mæli í verði til
neytenda. Neytendasamtökin og
kúabændur mótmæltu þessu harð-
lega og kröfðust þess að afslættirnir
kæmu fram í lækkuðu verði til neyt-
enda. Árangurinn varð sá að í des-
ember skiluðu afslættirnir sér til
neytenda.
Nú vilja kúabændur og sláturleyf-
ishafar hins vegar taka þá af eins
og mögulegt er, svo íslenskir neyt-
endur geti greitt niður útflutning
og urðun nautakjöts. Ljóst er að ef
þetta verður að veruleika er ástæða
til að óttast enn meiri hækkun nau-
takjöts til neytenda.
Kúabændur verða eins og aðrir
framleiðendur að gera sér grein fyr-
ir að takmörk eru fyrir því hvað við
neytendur getum látið bjóða okkur.
Ég minni á að kjötneysla hér innan-
lands hefur dregist mikið saman
undanfarin ár. Og það er margt
fleira en kjöt og fiskur sem borða
má. Vilji kjötframleiðendur draga
enn úr neyslu á framleiðsluvöru
sinni, þá hlýtur leiðin að vera sú að
hækka verðið ótæpilega.
Útflutningsbætur löglegar?
Það er huggun harmi gegn, að
landbúnaðarráðherra setti það skil-
yrði, að ríkja yrði algert samkomulag
allra framleiðenda og sláturleyfis-
hafa til þess að innheimta verðmiðl-
unargjalds á nautakjöt yrði heimil-
uð. Við skulum vona að einhver verði
til að hindra það að samkomulagið
haldi, enda geta neytendur á engan
hátt sætt sig við samkomulag eins
og þetta.
Raunar hljóta Neytendasamtökin
að kanna, verði þessar útflutnings-
bætur að veruleika, hvort þetta
standist lagalega, enda kveðið á um
það í búvörusamningi að útflutnings-
bótum skuli hætt. Það getur vart
skipt hér máli hvort peningarnir til
að greiða útflutningsbæturnar komi
frá almenningi í formi skatta eða
úr matarbuddunni eins og kúabænd-
ur hafa nú í huga.
Við teljum ekki síst alvarlegt að
með ákvörðunum sínum mismuna
stjómvöld samkeppnisvörum gróf-
lega. Þannig á að hækka nauta-,
Jóhannes Gunnarsson
„Full ástæða og rök eru
fyrir því að matvælin,
sem eins og áður sagði
eru oftar en ekki á
mjög háu verði hér,
beri engan virðisauka-
skatt. Samtökin eru fús
til samstarfs við aðra
hagsmunaaðila um
þetta markmið.“
kjúklinga-, svína- og hrossakjöt, en
lambakjötið á áfram að búa við sömu
styrki og óbreytt verð. Stjórnvöld
ætla enn að reyna að ráðskast með
það hvað lendir á matardiskum okk-
ar. Blessað lambið skal ofan í okk-
ur, með illu ef ekki næst árangur á
annan hátt.
Framleiðendur annarra kjötteg-
unda hljóta að velta því fyrir sér
hvort mismunun af þessu tagi stand-
ist jafnræðisreglu stjórnarskrárinn-
ar.
i