Skírnir - 01.04.1910, Blaðsíða 13

Björnstjerne Björnson.
109
ritar aftur og aftur sína eigin sögu, þótt lesendur hans
verði þess eigi varir í fljótu bragði. Sálarlíf hans er svo
auðugt, svo margbreytt og fjölskrúðugt, að hann kemur
fram sem nýr maður í hverju nýju riti, og er þó ættar-
svipurinn undir niðri jafnan einn og hinn sami. Sjálfur
er hann Sverrir, birkibeinahöfðingihn, í leikritinu »Milli
bardaganna«, hataður og misskilinn, þóttthann vilji ekk-
ert annað en heill lands og lýðs. Sjálfur er hann áfloga-
garpurinn Þorbjörn í Grenihlíð, sem býður öllum byrginn.
Og það er barátta hans sjálfs á æskuárunum í Kristjaníu
sem speglast í þessum ritum. Sjálfur er hann Arni, skáld-
ið unga, er finst þröngt um sig í dalnum heima og þráir
með erninum
upp yfir fjöllin háu.
Og svo mætti halda áfram að rekja sporin í ritum hans.
Hann vex og þroskast með hverju riti, nýjar hugsjónir
birtast, nýjar útsjónir opnast, víðari, bjartari, fegurri,
tignarlegri. Hann stígur fram smám saman sem full-
trúi nýrra hugsjóna á öllum sviðum þjóðlífsins, fulltrúi
frjálslyndis og drenglyndis í stjórnmálum (Redaktören,
Kongen, Paul Lange og Tora Parsbjerg), uppeldismálum
(Det flager) og trúmálum (Pá Guds Veje), fulltrúi jafnrétt-
is og skírlífis í sambúð karla og kvenna (Leonarda, En
Hanske). Hann er á nokkurskonar fjallgöngu svipaðri
þeirri, er Matthías Jochumsson lýsir í kvæði sínu »Leiðslu«;
hann leitar hærra og hærra, unz hann stendur á efsta
tindinum og baðar sig í himintæru fjallaloftinu og svelg-
ir »voðalegt þor«, þar til honum vex svo ásmegin, að
hann leggur út í að ráða dýpstu og erfiðustu gátur og
viðfangsefni sálarlífsins og þjóðfélagslífsins, eins og hann
gerir í leikriti sínu »Over Evne I—11«, sem að öllu sam-
anlögðu er hið lang áhrifamesta og stórfenglegasta af
öllum ritum hans, og eitt af mestu snildarritum samtíðar-
innar. En þótt Björnson að öllum jafnaði gerist fulltrúi
og staðgengill nýrra hugsjóna í ritum sínum, þá rekur
hann sig samt eigi á það skerið, sem mörgu skáldinu
verður hált á, er fjallar um deilumál samtíðar sinnar.