Dagblaðið Vísir - DV - 05.07.1984, Qupperneq 6

6
DV. FIMMTUDAGUR 5. JULI1984.
Neytendur
Neytendur
Neytendur
Neytendur
- MATUR OG
HOLLUSTA-
STEINEFNI
Gunnar Kristinsson
matvælafræðingur
skrifar
Hvaö eru steinefni?
Steinefni eru samheiti yfir efni,
sem kallast málmar og málmleys-
ingjar. Þetta eru frumefni, sem finn-
ast úti í náttúrunni og i matvælum.
Yfirleitt er annars vegar talaö um
aðalsteinefni, t.d. kalcium, fosfór,
kalíum, súlfur, natríum klór og
magnesíum, og hins vegar um snefil-
steinefni, t.d. járn, flúor, zink, mang-
an, selen, kopar og joð. öll þessi efni
finnast í líkamanum og gegna hvert
um sig mikilvægu hlutverki í starf-
semi líkarnaas.
Hlutverk steinefna
Hlutverk steinefna er mjög mis-
munandi í líkamanum. Kalk, fosfór
og magnesíum skipta miklu máli í
sambandi viö heilbrigði tanna og
beina. Súlfur skiptir máli í sambandi
við brjósk. Zink er hluti af insúlíninu,
en insúlín þarf til að frumur lík-
amans geti nýtt sér þau kolvetni sem
einstaklingurinn neytir.
Kobolt er eingöngu í B12 vítamíni.
Þetta vítamín gegnirmiklu hlutverki
við blóðmyndun. Ef þetta vítamín
skortir eða steinefnið, getur komið
fram blóðleysi.
Natríum, kalíum, kalcíum og klór
eru í vökvanum sem er innan í frum-
unum eða í vökvanum sem er á milli
frumanna. Þau taka meöal annars
þátt í flutningi taugaboða og sam-
drætti vöðva. Einnig viöhalda þau
sýru-basa jafnvægi líkamans.
Kalcium, magnesíum, zink og
kopar eru hluti af hvötum (en-
símum). Þessir hvatar stuðla aö
efnahvörfum í líkamanum. Joð er
hluti af skjaldkirtilshormóninu. Joð
Besti kalkgjafinn er mjólk og mjólkurmatur.
waðtSSKXk*l
finnst í sjávarafurðum og ætti ein til
tvær fiskmáltiðir í viku að fullnægja
þörfinni fyrir þetta steinefni.
Hér á eftir mun ég lítillega ræöa um
tvö steinefni sem venjulega koma
fyrst í huga fólks þegar minnst er á
steinefni, það er kalk (kalcium) og
jám.
Kalk
Hlutverk þessa steinefnis er mjög
margvislegt. Það stuðlar meðal
annars að því að vöðvakerfið starfi
eölilega, þar með talinn hjarta-
vöðvinn. Stuðlar að því að taugakerf-
ið starfi eðlilega og hjálpar til við
blóðstorknun. Þekktasta hlutverk
kalks er þó að stuöla að heilbrigði
tanna og beina. Þess vegna er
nauðsynlegt að börn fái nægilegt
magn af kalki úr matnum. Það sama
gildir um barnshafandi konur og
konur sem eru með barn á br jósti.
Ráölögð dagsþörf fyrir hina ýmsu
aldurshópa er mismunandi. Almennt
er þó talað um að börn þurfi um 800
mg á dag og heilbrigt fullvaxið fólk
þurfi um 600 mg af kalki á dag. Hins
vegar þurfa bamshafandi konur
nokkuð meira, eða um 1200 mg á dag.
Jafnmikið magn þurfa konur sem
eru með börn sín á brjósti.
Besti kalkgjafinn er mjólk og
mjólkurmatur. Auk þess er gróft
korn nokkuð góður gjafi.
Til þess að líkaminn geti nýtt sér
kalkið úr matnum er ekki nóg að
borða og borða kalk. Það þarf D-víta-
mín til þess aö kalkið geti nýst lík-
amanum, en D-vítamín fáum við úr
lýsi.
Járn
Hlutverk járns er að flytja súrefni
Upplýsmgaseðillí
til samanDuiðar á heimiliskostnaði!,
Hvað kostar heimilishaldið?
Vinsamlega sendið okkur þennan svarseðil. Þannig eruö þér orðinn virkur þátttak- j;
andi i upplVsingamiðlun meðal almennings um hvert sé meðaltal heimiliskostnaðar |1
fjölskvldu af sömu stærð og yðar. Þar að auki cigið þér von um að fá nytsamt heimilis
tæki. ]
Nafn áskrifanda
Heimili -
Sími -
Fjöldi heimilisfólks.
Kostnaöur í júní 1984.
Matur og hreinlætisvörur kr.
Annaö kr.
Alls kr.
til allra vefja í líkamanum. Ef
skortur kemur fram lýsir hann sér I
þrekleysi, þreytu og syfju. Þeim hópi
sem hættast er viö blóðleysi er
konum á barneignaraldri. Meðan á
meðgöngu stendur verða konur að
gæta þess að fá nægilega mikið magn
af jámi úr fæðunni, vegna þess að
fóstrið safnar sér forða sem þarf að
duga því 3—4 mánuði eftir fæðingu.
Þetta er nauðsynlegt vegna þess að
mjólkin, hvort sem um er aö ræöa
móðurmjólk eða kúamjólk, inni-
heldur frekar lítið af járni.
Nýting jáms er mjög mismunandi.
Þó má almennt segja að nýting járns
úr matvælum, sem teljast til dýra-
ríkisins, er miklum mun betri en
nýtingin á járni úr jurtaríkinu.
Þess má svo í lokin geta að neysla
á C-vítamíni stuðlar að betri nýtingu
járns úr matvælum.
Ráðlagður dagskammtur fyrir
flesta aldurshópa er 10 mg á dag.
Fyrir konur á bameignaraldri er
þörfin 18 mg á dag.
Bestu jámgjafar em lifur og
slátur. Aðrir góðir gjafar em heilt
korn og dökkt blaögrænmeti.
IMiðurlag
Þaö sem máli skiptir til þess að fá
öll steinefni er hið sama og gildir um
orkuefnin (prótein, fitu og kolvetni)
og vítamín, það er aö neyta fæðu úr
öllum fæðuflokkum. Fæðuflokkarnir
eru grænmetisflokkur, ávaxtaflokk-
ur, komflokkur, kjötflokkur (kjöt,
egg, fiskur og mjólkurmatur) og fitu-
floldmr (fjölómettaðarfitusýrur).
Strigaskórnir kostuðu um 190 krónur. Eftir vikunotkun var gúmmíið orðið slit-
ið og striginn farinn að þynnast verulega, eins og sjá má framan á skónum.
DV-mynd Arinbjörn.
Skómir
entust í viku
Þegar ódýrar vömr eru keyptar
fylgir oft í kjölfariö að endingin er
ekki mikil, þó undantekningar á
þessu finnist. En maður skyldi ætla
að strigaskór sem kosta tæpar 200
krónur endist í lengri tíma en eina
viku. Neytandi nokkur kom með
ítalska bamastrigaskó sem keyptir
vora í Hafnarfirði á 190 krónur eða
þar um bil. Bamið haföi aðeins notað
þá í vikutíma þegar bæði sá á
gúmmísólum og striginn framan á
skónum var orðinn verulega þunnur.
Það fyrsta sem flestir gera í slík-
um tilfellum er að fara þangað sem
varan var keypt og kanna hvað hægt
er að gera til úrbóta. Afgreiðslumað-
ur verslunarinnar viðurkenndi að
skórnir væru lélegir en hann kaupir
þá inn á helmingi lægra verði og
leggur sitt á vöruna. Ekki vildi hann
taka skóna og veita afslátt af öðrum
nýrri, svo neytandinn situr uppi með
næstum ónýta skó.
Þær upplýsingar sem fengust hjá
Neytendasamtökunum eru að versl-
unarmanni ber að bæta vöruna hafi
hún verið gölluö, en ekki var um
galla að ræða í þessu tilfelli. Varan
er einfaldlega léleg og vildi neytand-
inn benda öðrum á að varast kaup á
slíkumskóm. -RR
Þriggja ára gamlar plöntur af gulvíði kosta 19 krónur, en 15 kr. stykkið ef
keyptar em fleiri en 1000. Það er afar mikilvægt að vökva plönturnar daglega
þegar nýbúið er að gróðursetja. DV-mynd Bemhard.
Gulvíðisplöntur í Reykholtsdal
Nýlega kom á neytendasíðu grein
um gróðursetningu plantna og trjáa,
Heimilisbókhald DV:
22 þúsund króna
matarreikningur
Landsmeðaltal einstaklinga í heimilisbókhaldi DV var í maímánuði
2.443 krónur eins og þegar hefur komið fram. Meðaltalið var 5,8% lægra en
mánuðinn á undan.
Þegar reiknað er út meðaltal einstaklinga eftir f jölskyldustærðum sýna
niðurstöður að meðaltal hefur þó ekki lækkað miðað við apríl hjá öllum.
Við setjum hér upp tvær töflur, aðra fyrir apríl- og hina fyrir maímánuð.
Aprílmánuður:
Meðaltaláeinstaklingeftirfjölskyldustærð: Áeinstakling Samtals
i Einbúi kr. 2.324,- kr. 2.324,-
1 2m fjölskylda kr. 2.587,- kr. 5.174,-
l 3m fjöiskylda kr. 2.845,- kr. 8.535,-
i 4m fjölskylda kr. 2.435,- kr. 9.740,-
1 5m fjölskylda kr. 2.765,- kr. 13.825,-
6m fjölskylda kr. 2.272,- kr. 13.632,-
7m fjölskylda kr. 2.256,- kr. 15.792,-
1 1 9m fjölskylda kr. 2.037,- kr. 18.333,-
Maimánuður:
1 Meðaltal á einstakling eftlr f jölskyldustærð: Á einstakling Samtals
Einbúi kr. 2.272,- kr. 2.272,-
1 1 2m fjölskylda kr. 2.358,- kr. 4.716,-
3m fjölskylda kr. 2.472,- kr. 7.416,-
1 4m fjölskylda kr. 2.560,- kr. 10.240,-
1, 5m fjölskylda kr. 2.439,- kr. 12.195,-
6m fjölskylda kr. 2.458,- kr. 14.748,-
i f 7m fjölskylda kr. 1.752,- kr. 12.264,-
9m fjölskylda kr. 2.466,- kr. 22.194,-
it
Á þessum niðurstöðum sést að matarreikningar hjá fjögurra, sex
og níu manna fjölskyldum hækkuðu aðeins í maímánuði þrátt fyrir
lægra landsmeðaltal. Og að lægsta einstaklingsmeðaltal var hjá sjö
manna fjölskyldu síðasta uppgjörsmánuð og hæst hjá fjögurra
manna f jölskyldum. -ÞG
auk þess var upp gefið verð á helstu
tegundum. Greinin bar yfirskriftina
„Enn er hægt að planta trjáplöntum
— hafi þær verið teknar upp í vor”.
Nú hefur borist bréf ásamt mynd-
um frá Gróðrarstöðinni að Sólbyrgi,
Reykholtsdal í BorgarfirðL Þarsegir
bréfritari meöal annars: „Þaðerallt
of algengt aö fólk haldi að þaö sé ekki
hægt að planta út trjáplöntum eftir
að þær em laufgaöar. Það er vel
hægt en það þarf að vökva þær vel á
eftir, á meðan þær eru að festa ræt-
ur.” Þá kvaðst bréfritari hafa plant-
að út í október síðastliðnum eins
metra háum gulvíði og dafnar hann
vel. I Gróðrarstöðinn Sólbyrgi kostar
gulvíðisplanta , sem er 3ja ára göm-,
ul, 19 krónur. Ef keypt eru 1000
stykki eða meira kostar stykkið 15
krónur og er flutningur innifalinn.RR
Grænmetismark-
aðuríSíðumúla
Grænmetisverslun landbúnaðarins
hefur nú í hyggju að opna grænmetis-
markað i húsnæði því sem verslun
Péturs Snælands hafði í Síðumúla 34,
en hann hefur flutt sig um set í sömu
götu.
Það stendur til að breyta húsnæð-
inu talsvert áður en unnt verður að
opna hina nýju verslun. Að sögn
Gunnlaugs Björnssonar, forstjóra
Grænmetisverslunarinnar, verður
þarna til sölu ferskt grænmeti og
garðávextir. Ovíst er hvenær opnað
verður, það fer eftir því hvemig
framkvæmdir ganga.
-RR